Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบทางเดิน อาหาร - Coggle Diagram
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบทางเดิน
อาหาร
วัตถุประสงค์
มีความรู้เกี่ยวกับฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของยาที่
ออกฤทธิ์ต่อระบบทางเดินอาหาร
รู้จักยาระบบทางเดินอาหารที่มีใช้ในเวชปฏิบัติ
สามารถนำความรู้ที่ได้ไปใช้ในการดูแลผู้ป่วย
โรคระบบทางเดินอาหาร
ระบบทางเดินอาหาร
ระบบทางเดินอาหาร (gastrointestinal tract) ประกอบด้วย
ช่องปาก (oral cavity)
คอหอย (pharynx)
หลอดอาหาร (esophagus)
กระเพาะอาหาร (stomach)
ลำไส้เล็ก (small intestine)
ลำไส้ใหญ่ (large intestine)
ไส้ตรง (rectum)
ทวารหนัก (anus)
หน้าที่ของระบบทางเดินอาหาร
การย่อยและดูดซึมสารอาหาร
การขับถ่ายของเสีย
การหลั่งฮอร์โมนบางชนิด เช่น incretins (ออกฤทธิ์กระตุ้น ตับอ่อนให้สร้างและหลั่ง insulin)
Antidiarrhea
Antidiarrhea drugs
อาการท้องเสียเป็นอย่างไร ?
ท้องเสียหรืออุจจาระร่วง หมายถึง อาการที่
ถ่ายอุจจาระเหลวหรือถ่ายเป็นน้ำตั้งแต่ 3 ครั้งขึ้นไป หรือถ่ายเป็นมูกเลือดตั้งแต่ 1 ครั้งขึ้นไป ภายใน 24 ชั่วโมง อาการเหล่านี้หากมีอาการไม่เกิน 2สัปดาห์ จะเรียกว่า ท้องเสียเฉียบพลัน แต่หากนาน เกิด 2 สัปดาห์จะเรียกว่า ท้องเสียเรื้อรัง
Antidiarrhea drugs (cont.)
อาการแบบไหนจึงต้องรับประทานยาฆ่าเชื้อ ?
การใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อเพื่อรักษาผู้ป่วยที่มีอาการท้องเสีย มักจะพิจารณาให้การรักษาเฉพาะในผู้มีอาการท้องเสียที่ถ่ายเป็นมูกเลือด หรือ
ผู้มีอาการถ่ายเหลวเป็นน้ำหรือน้ำซาวข้าวที่มีอาการแสดงของการขาดน้ำ เช่น อาการอ่อนเพลียไม่มีแรง กระหายน้ำ ปากคอแห้ง หน้ามืด เป็นต้น
ดังนั้น สำหรับผู้ที่มีอาการท้องเสียแบบถ่ายเหลวไม่มีเลือดปน และไม่มีอาการขาดน้ำ ไม่จำเป็นต้อง
Loperamide
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ออกฤทธิ์เป็น opiate agonist
ไม่มี narcotic-like actions
ลด gastrointestinal motility
อาการไม่พึงประสงค์
Nausea, abdominal cramping,
dizziness, rash and dry mouth
ขนาดยาที่แนะนำ
เริ่มที่ 2 mg วันละ 1 ครั้ง (maximum
dose 16 mg/day)
Oral Rehydration Salt (ORS)
Activated charcoal
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ใช้ประโยชน์จากลักษณะที่เป็นผงๆ มี
พื้นที่ผิวมากในการดูดซับสารพิษหรือ ยา
อาการไม่พึงประสงค์
Black feces, Diarrhea, Vomiting
Pulmonary aspiration
Gastrointestinal obstruction
ขนาดยาที่แนะนำ
500-1000 mg วันละ 3-4 ครั้ง
รับประทานห่างจากยาอื่นอย่างน้อย 2 ชั่วโมง
Dioctahedral smectite
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ดูดซับสารพิษหรือยา
ทำปฏิกิริยากับ glycoprotein ที่เยื่อบุทางเดินอาหารและทำให้เกิดชั้น barrier
อาการไม่พึงประสงค์
ท้องผูก
ขนาดยาที่แนะนำ
3 ซอง/วัน แบ่งให้วันละ 2 - 3 ครั้ง
รับประทานห่างจากยาอื่นอย่างน้อย 2 ชั่วโมง
Rocecadotril
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
เปลี่ยนเป็นสาร active metabolite คือ thiorphan ซี่งมีฤทธิ์เป็น enkephalinase inhibitor
endogenous opioids (enkephalins)e
อาการไม่พึงประสงค์
ง่วงซึม ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
ท้องผูก
ขนาดยาที่แนะนำ
100 mg ทุก 8 ชั่วโมง PRN
Antiflatulants
Flatulant (Flatulence) คืออะไร
หมายถึง อาการท้องอืดและการผายลม เกิดจากการสะสมของแก๊สในกระเพาะอาหาร โดยทั่วไปไม่ได้ทำให้เกิดอันตรายต่อร่างกาย แต่หากเกิดมากกว่า20 ครั้งต่อวัน อาจเป็นสัญญาณถึงความผิดปกติ
Simethicone และยาที่มีส่วนประกอบของ simethicone
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
Simethicone: in vitro to lower the surface tension of
gas bubbles
Dicyclomine: weak antimuscarinic agent with direct
antispasmodic action
อาการไม่พึงประสงค์
Simethicone: Diarrhea (Mild), Nausea, Regurgitation, Vomiting
Dicyclomine: Nausea, Xerostomia, Dizziness, Somnolence, Blurred vision
Peppermint Oil
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ยับยั้งการเข้าสู่เซลล์กล้ามเนื้อเรียบในระบบทางเดินอาหารของแคลเซียม (dihydropyridine calcium channel antagonists)
อาการไม่พึงประสงค์
Heart burn
ขนาดยาที่แนะนำ
1 - 2 เม็ด วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร
ยาเตรียมสำหรับใช้ในโรงพยาบาล
(Mixture Carminative และยาธาตุน้ำแดง)
ส่วนประกอบสำคัญ
คือ sodium bicarbonateและสมุนไพรหลายชนิด เช่น Tr. Zingiberris, Tr. Ipecac, Tr. Rhei, Tr NuxVomica, Tr. Cardamom Co. เป็นต้น
ขนาดยาที่แนะนำ
1 ช้อนโต๊ะ วันละ 3 ครั้ง
Laxatives and cathartics
Stimulant laxatives
Bisacodyl Tab
Bisacodyl Suppository
Sennosides Tab
Osmotic laxatives
Macrogol 4000
Glycerine suppository
Sodium phosphate
Bulk forming laxatives
Ispaghula husks
Plantago ovata (seeds,
husks) Cassia angustifolia
(pods)
Antacids and Antisecretory agents
Antacids
ส่วนประกอบสำคัญ คือ aluminium hydroxide และ magnesium hydroxide (ยกเว้น AlumGel และ Al(OH)3 Tab)
Histamine-2 Receptor Antagonists (H2RA)
Mechanism of Action
The H2 receptor antagonists
inhibit acid production byreversibly competing with
histamine for binding to H2 receptors on the basolateral
membrane of parietal cells.
Proton Pump Inhibitors (PPI)
Omeprazole
Omeprazol e Inj
Potassium-Competitive Acid Blockers
(P-CAB)
Vonoprazan Tab
Mucosal resistance
Sucralfate
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
Sucralfate forms an adherent and
protective protein complex (barrier) at the ulcer site
อาการไม่พึงประสงค์
Constipation, bezoar, hyperglycemia (DM patients)
ขนาดยาที่แนะนำ
1 gram orally 4 times daily
Teprenone
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร
เพิ่มสารเมือกของกระเพาะอาหาร
เพิ่มการไหลเวียนเลือดบริเวณเยื่อบุกระเพาะอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์
AST, ALT สูงขึ้น
ขนาดยาที่แนะนำ
50 mg วันละ 3 ครั้ง หลังอาหาร
Misoprostol
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
Prostaglandin E1 analogue ออกฤทธิ์ยับยั้งการหลั่งกรดในทางเดินอาหาร (potent inhibitor)
Cytoprotective effect (mucosal protective agent)
อาการไม่พึงประสงค์
Abdominal pain, diarrhea, rupture of uterus
ขนาดยาที่แนะนำ
200 mcg ORALLY 4 times daily
Rabamipide
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ต้านการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร
เพิ่มสารเมือกของกระเพาะอาหาร
เพิ่มการไหลเวียนเลือดบริเวณเยื่อบุกระเพาะอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์
AST, ALT สูงขึ้น
ขนาดยาที่แนะนำ
100 mg วันละ 3 ครั้ง
Antiemetic drugs
Ondansetron
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
selective serotonin 5-hydroxytryptamine-3 (5-HT3)-receptor antagonist
blocking 5-HT3 receptors peripherally on vagal nerve terminals and centrally in the chemoreceptor trigger zone
อาการไม่พึงประสงค์
Constipation, diarrhea, headache,
Prolonged QT interval, Torsades de pointes
ขนาดยาที่แนะนำ
Oral: 8 mg ทุก 8 ชั่วโมง
IV: 8 to 16 mg IV over 15 minutes given at least 30 minutes prior to chemotherapy
Metoclopramide
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
cholinomimetic and dopamine antagonist
อาการไม่พึงประสงค์
Neuroleptic malignant syndrome, Tardive dyskinesia, Somnolence
ขนาดยาที่แนะนำ
10 mg orally 3 or 4 times daily before meals
Domperidone
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
dopamine receptor antagonism at the chemoreceptor trigger zone located in the area postrema, which is outside the blood
brain barrier
อาการไม่พึงประสงค์
Prolonged QT interval, Sudden cardiac death, Ventricular arrhythmia
ขนาดยาที่แนะนำ
10 mg orally 3 times daily before meals
Aprepitant
กลไกการออกฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
human substance P/neurokinin 1
(NK1) receptor antagonist
อาการไม่พึงประสงค์
Hypotension, abdominal pain, constipation, diarrhea, indigestion, ALT level raised
ขนาดยาที่แนะนำ
125 mg orally on day 1 and 80 mg on
day 2 and 3