Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
اصول الفقه - Coggle Diagram
اصول الفقه
واسطه های شناختی در علم اصول
اجماع
اجماع منقول
آیا حجت است؟
بله
ادله
آیات
آیه نبا
متاسفانه آیه صرفا می‌گوید عادل تعمد بر کذب ندارد
1 more item...
آیه نفر
آیه سؤال
اجماع منقول در حکم (و ملحق به) خبر واحد است!
مناط در حجیت روایات (کشف از قول معصوم) در اینجا هم هست. چرا که اجماع منقول همان حکایت از حکم صادر از معصوم است
این استدلال حتی اگر صحیح باشید
صرفا می‌تواند حجیت شهرت فتاوی را ثابت کند
1 more item...
خبر عادل یعنی همان ادله اثبات در اینجا جاری است
ردیّه: تلازمی بین حجیت خبر ثقه و اجماع نیست
1 more item...
خیر
اجماع محصل
شهرت
روایی
روایاتی که در چندی از مجامع شیعه آمده‌اند
فتوایی
عملی
سیره
اقسام سیره
السيرة المتشرعة
تعریف
حجية
السیرة العقلائیة
تعریف
استمرار عادة جمیع العقلاء و العرف العام وتبانیهم العملی علی فعل شیء، أو ترک شیء.
ملحقات
تعارض سيره‌ها
تبدل سیره‌ها
اضمحلال سیره‌ها
واسطه های شناختی در هنگام شک بمعنی الاعم
اصول عملیه
تقسیمات
از حیث کاربرد در ابواب فقهی
اصل خاص
اصل عام
از حیث نوع ادله
اصل عقی
اصل شرعی
از حیث تطابق با واقع
اصل محرز
اصل غیر محرز
از حیث تعبد در مقام ظاهر
اصل تنزیلی
اصل غیر تنزیلی
مجاری اصول
حالت سابقه موضوع ملحوظ است
مفاد اصل استصحاب
تعریف استصحاب
حکم به بقای حکم شرعی یا موضوع حکم، که بقای آن مشکوک است
ماهيت استصحاب
در این که استصحاب، «اصل» عملی است یا «اماره» ظنی میان اصولیان اختلاف نظر وجود دارد.
شیخ انصاری و اصولیان پس از وی
اصل عملی
1 more item...
ظاهر کلمات اکثر اصولیان پیش از شیخ انصاری که استصحاب را حکم عقلی می‌دانستند
اماره
مناط استصحاب
بنابر نظر قائلین به روایی بودن اصل استصحاب
تعبدی است و مناطی ندارد
بنابر نظر قائلین به عقلایی بودن اصل استصحاب
نتیجه تنقیح مناط ظن است
يا ظن نوعی است
ارکان استصحاب
شک لاحق
به سه حالت با هم جمع می‌شوند
یقین سابق شک لاحق
1 more item...
شک سابق یقین لاحق
1 more item...
شک در همان یقین سابق
1 more item...
یقین سابق
نکته اول
یقین سابق منظور متيّقن في زمان سابق
نکته دوم
باید به هنگام اجرای استصحاب شک و یقین موجود باشد
1 more item...
تقسيمات استصحاب
به اعتبار مستصحب
از حيث وجود
استصحاب عدمی
2 more items...
استصحاب وجودی
از حيث ماهیت
استصحاب حكم شرعی
1 more item...
استصحاب امور خارجیه
1 more item...
از حیث نوع حکم شرعی
(قاعدتا باید در قسم قبل ذکر می‌کرديم)
استصحاب حکم تکلیفی
(فعل اختیاری مکلف)
1 more item...
استصحاب حکم وضعی
(وضعیت أشياء و أعيان را
بالنسبة مشخص می‌کند)
1 more item...
به اعتبار دلیل مستصحب
وجه اول
دلیل مستصحبش اجماع است
1 more item...
دلیلش اخبار و یا بنا عقلا است
1 more item...
وجه دوم
دلیل مستصحبش شرعی است
1 more item...
دلیلش عقلی است
1 more item...
وجه سوم
نظر محقق‌حلی در معارج الأصول و محقق خوانساری در شرح الدروس
دلیل مستصحبش دلالت بر استمرار دارد
2 more items...
دلیلش دلالت بر استمرار ندارد
1 more item...
به اعتبار شک در مستصحب
منشا شک، حكم شرعی کلی است
نحو شكّ في بقاء نجاسة المتغيّر بعد زوال تغيّره
1 more item...
مثل حياة زيد بعد غيبته عن النظر
1 more item...
منشأ شک، امر خارجى جزئی است
مثل شك في حكم شرعي جزئي
1 more item...
مثل شك في الموضوع
1 more item...
از حیث محل شک
شک از جهت مقتضی (استعداد و قابلیت شیئ برای بقا)
2 more items...
شک از جهت رافع (طرو رافع)
2 more items...
امورات مرتبط
استصحاب کلی
استصحاب در زمان و زمانی
استصحاب خود زمان
استصحاب در امور تدریجیّه غیرقاره
استصحاب در امور مقید به زمان
استصحاب در احکام عقلی
استصحاب تعلیقی
استصحاب احکام شرايع سابقه
حالت سابقه لحاظ نشده
يا تکلیف بطور کلی مجهول است
یعنی حتی جنس تکلیف نیز معلوم نیست
مفاد اصل براءة
يا بطور اجمال ميتوان تكليف را حدس زد
اگر امکان احتیاط وجود داشت
مفاد اصل احتیاط
اگر احتیاط ممکن نبود
مفاد اصل تخییر
مجرا
شک
در اصل تكليف
شبهه تحريميه
دوران بین حرمت و غیر وجوب
شبهه وجوبيه
دوران بين وجوب و غير حرمت
شبهه حكميه
ناشٍ من فقدان اللفظ
تنبيه اول
1 more item...
تنبيه دوم
1 more item...
تنبيه سوم
2 more items...
حکم (سه قول)
3 more items...
ناشٍ من اجمال اللفظ
مثل فقدان نص
2 more items...
ناشٍ من تعارض لفظین
حکم
1 more item...
شبهه موضوعيه
ناشٍ من الإشتباه في أمور خارجية
مجرای اصل براءة است
1 more item...
بين اصوليین و اخباريین
اتفاقی
است که حکم
براءة
است!
دوران بين المحذورين
دوران. بین وجوب و حرمت
شبهه حکميه
ناشي از فقدان نص
حکم به احتياط و توقف
حکم به تخییر
2 more items...
حکم به إباحة
اجمال نص
حکم مثل فقدان نص
1 more item...
مثل
2 more items...
تعارض نصين
یک عده جانب نهی را مقدم دانسته اند
1 more item...
حکم به تخییر
3 more items...
شبهه موضوعيه
ناشي از اشتباه امور خارجي
در مكلف به
یعنی اشتباه در نوع تکلیف (وجوب و حرمت) نیست
شبهه تحريميه
دوران بین حرمت و غیر وجوب
شبهه موضوعيه
نوع اول
1 more item...
نوع دوم
1 more item...
شبهه حکمیه
ناشی از
3 more items...
شبهه وجوبيه
دوران بين وجوب و غير حرمت
مردد بین متباینین
ناشي از فقدان نص
2 more items...
اجمال نص
1 more item...
تعارض نصين
1 more item...
شبهه موضوعیه
1 more item...
مردد بین اقل و اکثر (ارتباطی)
همان یقین در اقل و شک بدوی در (جزء مشکوک) است
3 more items...
مردد بین اقل و اکثر (استقلالی)
حکم
1 more item...
دروران بين المحذورين
دوران. بین وجوب و حرمت
شبهه حکميه
ناشي از فقدان نص
اجمال نص
تعارض نصين
شبهه موضوعيه
ناشي از اشتباه امور خارجي
1 more item...
تنافي در واسطههای شناختی
تعارض
در اصطلاح یعنی
تنافی مدلول دو دلیل
بنابر تضاد یا تناقض منطقی
بنابر اين بين اصول عمليه و
ادله اجتهاديه تعارض نيست
چرا که موضوع در مجرای اصول عملیه
جهل به حکم است و در ادله اجتهادیه
این جهل بصورت یقینی یا علمی مرتفع شده است
مثلاً
اگر بین دلیل یقینی و اصول عملیه تعارض پیش آید
دلیل یقینی علمی وارد بر اصول عمليه برائت عقلی، برائت شرعی، احتیاط عقلی، احتیاط شرعی، استصحاب شرعی و تخییر عقلی خواهد شد
اگر بین دلیل ظنی و اصول عملیه تعارض پیش آید
دلیل ظنی وارد بر اصول عملیه عقلیه و حاکم بر اصول عملیه شرعیه خواهد بود
بنابراين بدیهی است که
موضوع دو دلیل باید متحد
باشد تا تعارضی پیش آید
مثلاً
الصلاة واجبة و الصلاة ليست بواجبة (تناقض)
الصلاة واجبة و الصلاة مستحبٌ (تضاد)
بنابر اين بين اصول لفظیه و
ادله اجتهاديه تعارض نيست
مثلاً
اگر بین دلیل یقینی و اصول لفظیه تعارض پیش آید
بستگی دارد که مجرای
اجرای اصل لفظی و
نوع اجرای آن چگونه بوده است!
وجود قرینه شک برانگیز
2 more items...
فقدان قرینه
اگر از باب ظن نوعی باشد
اگر از باب عدم قرینه ظنی باشد
بنابراين بين دو دليل اجتهادی
في الجمله تعارض نيست
مثلا
اگر هر دو دلیل قطعی باشد
محال است
لاجتماع النقیضین و المتضادین
اگر یکی قطعی و دیگری ظنی باشد
قطعی وارد
اگر هر دو دلیل ظنی باشند
اگر ظن ها، ظن فعلی باشد
محال است
1 more item...
اگر ظن ظن نوعی و شأنی باشد
تعارض واقع میشود
اگر یکی قطعی و یکی شانی
تعارض واقع میشود
اگر رخ داد
وظيفه ما چیست؟ وجوب رفع تعارض
قبل از استقرارش
چه با جمع و چه با طرح
دلیل اولویت جمع در اینجا به نسبت به طرح
قاعدة الجمع مهما امکن اولی من الطرح
دلائل اولویت در این قضیه مشهوره
اجماع ابن أبی جمهور الأحسائی فی عوالی اللئالی
مقتضی (جمع) موجود و مانع (تعارض) مفقود
هر دليل دو دلالت دارد
دلالت اصلى مطابقی و دلالت تبعی تضمنی
توضیح مفردات
الجمع در اینجا دلالی است نه سندی یا جهتی
مهما امکن در اینجا امکان عرفی است نه عقلی است
علت آن اين است كه
3 more items...
طرح در اینجا هم بالترجیح است هم بالتخییر
اولی یعنی واجب است مثل اولی باب ا ث
از چند طریق
جمع
عملا به اصل مطابق اخبار عمل میکنیم
در سه طریق
جمع به تصرف در هردو دلیلین
مثل جمع عقلی بین
ثمن العذرة سحت و
لا بأس ببيع العذرة
1 more item...
جمع به تصرف در احدهما الدلیلین المعين
مثل
1 more item...
جمع به تصرف در أحدهما الدليلين مخير
مثل
2 more items...
طرح
عملا به خبر مطابق اصل عمل میکنیم
در چند طریق
بدلیلی که مطابق با اصل مرجّح است عمل میکنیم
اگر اصل مرجّحی هم نبود از طریق دوم یعنی تخییر کار را پیش میبریم
به روایات عمل میکنیم
البته مفاد آن روایات تخییر است
1 more item...
نظر شیخ این قسمت است
چون جمع وجهی ندارد و خنده دارد
سیره علما
جمع امکان عرضی ندارد
از دو حال خارج نیست
بين متعارضین هیچ ترجیح و اهمیتی و اولویتی نیست.
به آن دو دلیل حجت متعارض، متکافئین می‌گویند
بسته به مكتب اصولي ما در حجية متکافئین دو حكم داريم
متکافئین از باب سببيت حجت هستند
مقتضاي اصل تخيير است
متکافئین از باب طريقيت حجت است
مقتضاي اصل و قاعده اولیه توقف است چرا که نمی‌توان هر دو طریق به واقع باشند
1 more item...
قاعده ثانویه تخییر است
1 more item...
بين متعارضین تفاوت رجحانی، اهمیتی و اولویتی وجود دارد
پس در عمل (نه حجیت) وارد باب ترجیح می‌شویم
چهار مقام دارد
مقام وجوب و یا عدم وجوب
سه قول
3 more items...
مرجحات منصوصه کدامند؟
مرجحات منصوصه کافی است یا نیازمند غیرمنصوصه هستیم؟
دو قول داریم
2 more items...
اقسام مرجحات
داخلیه
1 more item...
خارجیه
1 more item...
خلاصه و جمع‌بندی
2 more items...