Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
หน่วยที่ 5 เงา อุปราคา และเทคโนโลยีอวกาศ - Coggle Diagram
หน่วยที่ 5 เงา อุปราคา และเทคโนโลยีอวกาศ
เรื่องที่ 2 การเกิดสุริยุปราคาและจันทรุปราคา
ขั้นฝึกทักษะการอ่าน
เรื่องนิทานราหูอมจันทร์ เป็นเรื่องจริงหรือไม่ รู้ได้อย่างไร
ไม่ใช่เรื่องจริง เพราะ นิทานดังกล่าวเป็นเพียงเรื่องเล่า เนื่องจากพระอาทิตย์และพระจันทร์ไม่มีตัวตนและไม่มีชีวิต เป็นเพียงดาวบนท้องฟ้า
นักเรียนคิดว่า ปรากฏการณ์ที่ดวงอาทิตย์และดวงจันทร์มืดเกิดจากราหูอมดวงอาทิตย์และดวงจันทร์หรือไม่ เพราะเหตุใด
ไม่ได้เกิดจากราหูอมจันทร์ เพราะปรากฏการณ์นี้เกิดจากการบังกันของดาว
สรุป - นิทานราหูอมจันทร์ เป็นนิทานที่เล่าถึง ความโกรธแค้นของพระราหูที่มีต่อพระอาทติย์และพระจันทร์ โดยเมื่อใดที่พบกันพระราหูจะอมพระอาทิตย์และพระจันทร์ ทำให้เรามองเห็นพระอาทิตย์และพระจันทร์มืดไป ปรากฏการณ์ที่คนบนโลกมองเห็นดวงอาทิตย์มืดไป เรียกว่า ปรากฏการณ์สุริยุปราคา ส่วนปรากฏการณ์ที่คนบนโลกมองเห็นดวงจันทร์มืดไป เรียกว่า จันทรุปราคา
รู้หรือยัง
ปรากฏการณ์สุริยุปราคาและจันทรุปราคาแตกต่างกันอย่างไร
ปรากฏการณ์สุริยุปราคา เป็นปรากฏการณ์ที่คนบนโลกมองเห็นดวงอาทิตย์มืดไป ส่วนจันทรุปราคาเป็นปรากฏการณ์ที่คนบนโลกเห็นดวงจันทร์มืดไป และเปลี่ยนเป็นสีแดงอิฐ
กิจกรรมที่ 2.1 มองเห็นดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ได้อย่างไร
ทบทวนความรู้พื้นฐาน
หากเรียงลำดับขนาดของโลก ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์ จากขนาดใหญ่ไปขนาดเล็ก จะเรียงได้อย่างไร
ดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์
คำถามหลังทำกิจกรรม
เมื่อเลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าใกล้ผู้สังเกตมากขึ้น ผลการสังเกตและการเปรียบเทียบดินน้ำมันทั้งสองก้อนเป็นอย่างไร
เมื่อเลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ผู้สังเกต ผู้สังเกตจะสังเกตเห็นดินน้ำมันก้อนเล็กมีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จนถึงระยะหนึ่งขนาดของดินน้ำมันก้อนเล็กจะมีขนาดใกล้เคียงกับดินน้ำมันก้อนใหญ่
การมองเห็นความเปลี่ยนแปลงของขนาดของวัตถุขึ้นอยู่กับอะไร
ขึ้นอยู่กับระยะทางของวัตถุกับผู้สังเกต
เมื่อวางดินน้ำมันท้้ง 2 ก้อนให้อยู่คนละแนวและอยู่ในแนวเดียวกัน ผลการสังเกตและเปรียบเทียบดินน้ำมันทั้งสองครั้งเป็นอย่างไร
เมื่อวางดินน้ำมันทั้ง 2 ก้อนให้อยู่คนละแนว แล้วเลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าหาตัวผู้สังเกตจะสังเกตเห็นดินน้ำมันก้อนเล็กมีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ เมื่อเทียบกับดินน้ำมันก้อนใหญ่ และทุกๆ ตำแหน่งของดินน้ำมันก้อนเล็กที่เลื่อนเข้าหาผู้สังเกตไม่สามารถบังดินน้ำมันก้อนใหญ่ได้ แต่เมื่อวางดินน้ำมันทั้ง 2 ก้อนให้อยู่ในแนวเดียวกันแล้วเลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าหาตัวผู้สังเกตจะสังเกตเห็นดินน้ำมันก้อนเล็กมีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ โดยดินน้ำมันก้อนเล็กจะบังดินน้ำมันก้อนใหญ่ในทุกๆ ตำแหน่ง ยิ่งดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าใกล้ผู้สังเกตมากเท่าไร ก็จะบังดินน้ำมันก้อนใหญ่ได้มากขึ้น ตามลำดับ
เมื่อวางดินน้ำมันทั้ง 2 ก้อนให้อยู่คนละแนวและอยู่ในแนวเดียวกัน ผลการสังเกตและเปรียบเทียบดินน้ำมันทั้งสองครั้งเหมือนและแตกต่างกันอย่างไร
เหมือนกัน คือ เมื่อเลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าใกล้ผู้สังเกต ดินน้ำมันก้อนเล็กจะดูเหมือนมีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ ส่วนที่แตกต่างกัน คือ ถ้าวางดินน้ำมันก้อนเล็กและก้อนใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ ส่วนที่แตกต่างกัน คือ ถ้าวางดินน้ำมันก้อนเล็กและก้อนใหญ่ในแนวเดียวกัน เมื่อเลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าใกล้ผู้สังเกตที่ระยะหนึ่งดินน้ำมันก้อนเล็กจะสามารถบังดินน้ำมันก้อนใหญ่ได้ ซึ่งจะต่างจากการวางดินน้ำมันทั้ง 2 ก้อนให้อยู่คนละแนว ดินน้ำมันก้อนเล็กจะไม่สามารถบังดินน้ำมั้นก้อนใหญ่ได้
ถ้าต้องการให้วัตถุก้อนเล็กบังวัตถุก้อนใหญ่ได้ ต้องทำอย่างไร
ต้องให้วัตถุก้อนเล็กอยู่ใกล้ตาของผู้สังเกตมากกว่าวัตถุก้อนใหญ่ และวัตถุทั้งสองก้อนต้องอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับผู้สังเกต
ถ้าดินน้ำมันก้อนเล็กแทนดวงจันทร์ ดินน้ำมันก้อนใหญ่แทนดวงอาทิตย์ แบบจำลองนี้ สามารถอธิบายการที่ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ได้อย่างไร
ถ้าดินน้ำมันก้อนเล็กแทนดวงจันทร์ ดินน้ำมันก้อนใหญ่แทนดวงอาทิตย์ เมื่อวางดินน้ำมันทั้ง 2 ก้อนให้อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน โดยดินน้ำมันก้อนเล็กอยู่ใกล้ตาผู้สังเกตมากกว่าดินน้ำมันก้อนใหญ่ ดังนั้นดวงจันทร์สามารถบังดวงอาทิตย์ได้เพราะดวงจันทร์อยู่ใกล้ผู้สังเกตมากกว่าดวงอาทิตย์ ทำให้คนบนโลกมองเห็นขนาดของดวงจันทร์ (ขนาดปรากฏของดวงจันทร์) ใกล้เคียงกับดวงอาทิตย์ และเมื่อดวงจันทร์และดวงอาทิตย์อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับผู้สังเกต ดวงจันทร์จะสามารถบังดวงอาทิตย์ได้
สรุป - ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ได้ เพราะดวงจันทร์แม้จะมีขนาดเล็กกว่าดวงอาทิตย์ แต่อยู่ใกล้โลกหรือผู้สังเกตมากกว่าดวงอาทิตย์ และเมื่อโลก ดวงจันทร์และดวงอาทิตย์อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันดวงจันทร์จะสามารถบังดวงอาทิตย์ได้
ฉันรู้อะไร
1.การมองเห็นดินน้ำมันก้อนเล็กมีขนาดใหญ่ขึ้นหรือเล็กลงขึ้นอยู่ก้บอะไร
การมองเห็นขนาดของดินน้ำมันขึ้นอยู่กับระยะทางจากผู้สังเกตถึงดินน้ำมัน
2.เมื่อดินน้ำมันก้อนเล็กและก้อนใหญ่อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับผู้สังเกต แล้วเลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าหาผู้สังเกต ผู้สังเกตจะมองเห็นดินน้ำมันก้อนใหญ่เป็นอย่างไร เพราะเหตุใด
เมื่อดินน้ำมันก้อนเล็กและก้อนใหญ่อยู่ในแนวเส้นตรงกันกับผู้สังเกต ผู้สังเกตจะไม่สามารถมองเห็นดินน้ำมันก้อนใหญ่ได้ เพราะ ดินน้ำมันก้อนเล็กบัง
3.ถ้าต้องการให้ดินน้ำมันก้อนเล็กบังดินน้ำมั้นก้อนใหญ่ได้ทั้งก้อนจะมีวิธีการอย่างไร
วางดินน้ำมันก้อนเล็กและก้อนใหญ่ให้อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับผู้สังเกต โดยจัดให้ดินน้ำมั้นก้อนเล็กอยู่ใกล้ผู้สังเกตมากกว่าดินน้ำมันก้อนใหญ่ จากนั้นค่อยๆ เลื่อนดินน้ำมันก้อนเล็กเข้าหาผู้สังเกต ที่ระยะหนึ่ง ดินน้ำมันก้อนเล็กจะสามารถบังก้อนใหญ่ได้
4.ถ้าดินน้ำมันก้อนเล็กแทนดวงจันทร์ ดินน้ำมันก้อนใหญ่แทนดวงอาทิตย์ เหตุใดจึงมองเห็นดวงจันทร์และดวงอาทิตย์บนท้องฟ้ามีขนาดใกล้เคียงกัน
เพราะดวงจันทร์อยู่ใกล้โลกมากว่าดวงอาทิตย์ ทำให้เมื่อมองไปบนท้องฟ้า จะเห็นดวงจันทร์ซึ่งมีขนาดเล็กกว่าดวงอาทิตย์ มีขนาดปรากฏใกล้เคียงกับดวงอาทิตย์ได้
5.ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ทั้งดวงได้หรือไม่ เพราะเหตุใด
ดวงจันทร์สามารถบังดวงอาทิตย์ได้ทั้งดวง เพราะแม้ว่าดวงจันทร์จะมีขนาดเล็กกว่าดวงอาทิตย์ แต่เนื่องจากอยู่ใกล้โลกมากกว่าดวงอาทิตย์ และเมื่อดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์จะสามารถบังดวงอาทิตย์ได้ทั้งดวง
6.จากกิจกรรมนี้ ค้นพบอะไรบ้างเกี่ยวกับการมองเห็นการบังกันของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์
ถ้าดินน้ำมันก้อนเล็กทแทนดวงจันทร์ ดินน้ำมันก้อนใหญ่แทนดวงอาทิตย์ การบังกันของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์เกิดขึ้นเนื่องจากดวงจันทร์อยู่ใกล้ผู้สังเกตมากกว่าดวงอาทิตย์ ทำให้ขนาดปรากฏของดวงจันทร์ใกล้เคียงกับดวงอาทิตย์ เมื่อดวงจันทร์และดวงอาทิตย์อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน ดวงจันทร์จะสามารถบังดวงอาทิตย์ได้
7.จากสิ่งที่ค้นพบ สรุปได้ว่าอย่างไร
ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ได้ เพราะดวงจันทร์ซึ่งมีขนาดเล็กอยู่ใกล้โลกหรือผู้สังเกตมากกว่าดวงอาทิตย์ เมื่อดวงจันทร์และดวงอาทิตย์อยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันดวงจันทร์จะสามารถบังดวงอาทิตย์ได้
กิจกรรมที่ 2.2 สุริยุปราคาเกิดขึ้นได้อย่างไร
ทบทวนความรู้
องค์ประกอบที่ทำให้เกิดเงามีอะไรบ้าง
แหล่งกำเนิดแสง วัตถุที่มากั้นแสง และฉาก
เงามีกี่แบบ อะไรบ้าง
เงามี 2 แบบ คือเงามืดและเงามัว
เงามืดและเงามัวเกิดขึ้นได้อย่างไร
เงามืดเกิดจากมีวัตถุทึบแสงมากั้นแสงไม่สามารถผ่านส่วนของวัตถุนั้นได้ ส่วนเงามัวเกิดจากแสงผ่านวัตถุที่ทำให้เกิดเงานั้นได้บางส่วน ส่วนมากจะเกิดบริเวณขอบหรือผิวของวัตถุ
โลกและดวงจันทร์มีเงาหรือไม่ เพราะเหตุใด
ไม่มีเงา เพราะในอวกาศไม่มีฉาก หรือตอบว่ามีเงา เพราะ การที่โลกหรือดวงจันทร์เคลื่อนที่มากั้นทางเดินของแสงจากดวงอาทิตย์ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดแสง จะเกิดเงาทอดไปในอวกาศและอาจตกบนดาวที่อยู่ในแนวเดียวกันซึ่งทำหน้าที่เป็นฉาก
คำถามหลังทำกิจกรรม
ในการสร้างแบบจำลองอธิบายการเกิดสุริยุปราคา นักเรียนใช้ไฟฉาย ดินน้ำมัน และลูกโลกแทนสิ่งใด เพราะเหตุใด
ใช้ไฟฉายแทนดวงอาทิตย์เพราะเป็นแหล่งกำเนิดแสง ดินน้ำมันแทนดวงจันทร์เพราะดินน้ำมันเป็นรูปทรงกลมไม่ใช่แหล่งกำเนิดแสงเช่นเดียวกับดวงจันทร์ ลูกโลกแทนโลก เพราะลูกโลกเป็นรูปทรงกลมและไม่ใช่แหล่งกำเนิดแสงเช่นเดียวกับโลก
นักเรียนคิดว่า เงาของดวงจันทร์เกิดขึ้นได้อย่างไร
เงาของดวงจันทร์เกิดจากการที่ดวงจันทร์โคจรไปอยู่ระหว่างดวงอาทิตย์และโลก โดยอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน และดวงจันทร์อยู่ในตำแหน่งที่ขวางกั้นทางเดินของแสงจากดวงอาทิตย์ ทำให้เกิดเงาทอดไปยังโลก ซึ่งเงาของดวงจันทร์จะทอดไปยังทิศตรงข้ามกับดวงอาทิตย์เสมอ
การที่เงาของดวงจันทร์ทอดไปยังโลก ตำแหน่งของดวงอาทิตย์ โลกและดวงจันทร์ควรเป็นอย่างไร
ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลกอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน โดยมีดวงจันทร์อยู่ตรงกลางระหว่างดวงอาทติย์และโลก
เมื่อเคลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ลูกโลก และเคลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ไฟฉาย การเกิดเงาของดินน้ำมันบนลูกโลก เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร
แตกต่างกัน โดยเมื่อเลื่อนดินน้ำมันเข้าไปใกล้ลูกโลกจะไม่เกิดเงามัว แต่เมื่อเลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ไฟฉายที่ระยะหนึ่งจะเริ่มเห็นเงามัวชัดเจน
เงาที่ปรากฏบนโลก มีกี่แบบ และแตกต่างกันอย่างไร
เงาที่ปรากฏบนโลกมี 2 แบบ คือเงามืดและเงามัว เงามืดจะปรากฏในบริเวณที่ไม่มีแสงตกกระทบบนผิวโลกเลย ส่วนเงามัวจะปรากฏในบริเวณที่มีแสงตกกระทบบางส่วน
ถ้ากำหนดให้ ไฟฉายแทนดวงอาทิตย์ เมื่อผู้สังเกตสังเกตดวงอาทิตย์จากบริเวณเงามืด เงามัว และบริเวณที่ไม่เกิดเงาจะมองเห็นลักษณะของดวงอาทิตย์แตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร
แตกต่างกัน โดยถ้าผู้สังเกตอยู่ในบริเวณเงามืด จะมองไม่เห็นดวงอาทิตย์ เนื่องจากมีดวงจันทร์บังอยู่ แต่ถ้ามองดวงอาทิตย์จากบริเวณเงามัว จะมองเห็นดวงอาทิตย์บางส่วน หรือมองเห็นดวงอาทิตย์เป็นเสี้ยว เนื่องจากมีดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์เพียงบางส่วน และถ้ามองดวงอาทิตย์จากบริเวณที่ไม่เกิดเงาหรือเงาทอดไปไม่ถึง จะมองเห็นดวงอาทิตย์ทั้งดวง หรือมองเห็นดวงอาทิตย์เป็นวงกลม
จากการอ่านใบความรู้ นักเรียนได้ข้อมูลอะไรเพิ่มเติม
รู้จักชื่อปรากฏการณ์สุริยุปราคาแบบต่างๆ เช่น สุริยุปราคาเต็มดวง สุริยุปราคาแบบวงแหวน นอกจากนี้ยังได้ข้อมูลการเกิดสุริยุปราคาแบบวงแหวนเพิ่มเติม
ปรากฏการณ์สุริยุปราคาเกิดขึ้นได้อย่างไร
ปรากฏการณ์สุริยุปราคาเกิดจากการที่ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์และโลก โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันโดยมีดวงจันทร์อยู่ตรงกลาง และห่างกันในระยะที่เหมาะสม การที่ดวงจันทร์บังแสงจากดวงอาทิตย์ ทำให้เกิดเงาไปตกบนโลก คนบนโลกที่อยู่บริเวณเงามืดจะมองเห็นดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ทั้งดวง เรียกปรากฏการณ์นี้ว่า สุริยุปราคาเต็มดวง ส่วนคนที่อยู่บริเวณเงามัวจะมองเห็นดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์บางส่วนเรียกว่าปรากฏการณ์นี้ว่า สุริยุปราคาบางส่วนและคนที่ไม่ได้อยู่บริเวณเงาจะไม่เห็นปรากฏการณ์ดังกล่าว แต่ถ้ามีเพียงเงามัวตกลงบนโลก คนบนโลกที่อยู่บริเวณดังกล่าวจะมองเห็น สุริยุปราคาวงแหวน
สรุป
ปรากฏการณ์สุริยุปราคาเกิดจากการที่ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลกโคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน โดยดวงจันทร์อยู่ระหว่างดวงอาทิตย์และโลก เมื่อดวงจันทร์บังแสงจากดวงอาทิตย์ทำให้เกิดเงาทอดไปยังโลก คนบนโลกที่อยู่บริเวณเงาจึงมองเห็นปรากฏการณ์สุริยุปราคา
ฉันรู้อะไร
1.เมื่อสังเกตแหล่งกำเนิดแสงจากบริเวณเงามืด เงามัว และบริเวณที่ไม่เกิดเงาจะมองเห็นลักษณะของแสงจากไฟฉายแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร
แตกต่างกัน เมื่อสังเกตจากบริเวณเงามืด จะมองไม่เห็นไฟฉาย เมื่อสังเกตจากบริเวณเงามัวจะมองเห็นไฟฉายเป็นเสี้ยว และเมื่อมองจากนอกบริเวณเงา จะสามารถมองเห็นไฟฉายเป็นวงกลม
2.การที่เงาของดวงจันทร์ทอดมายังโลกได้ ตำแหน่งของดวงอาทิตย์ โลกและดวงจันทร์ควรเป็นอย่างไร
ดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์ต้องอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน โดยมีดวงจันทร์อยู่ตรงกลางระหว่างโลกและดวงอาทิตย์
3.คนบนโลกที่อยู่บริเวณเงามืด เงามัว และนอกบริเวณเงาของดวงจันทร์ จะมองเห็นปรากฏการณ์สุริยุปราคาแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร
แตกต่างกัน โดยคนที่อยู่บริเวณเงามืด จะเห็นสุริยุปราคาเต็มดวง คนที่อยู่บริเวณเงามัวจะเห็นสุริยุปราคาบางส่วน ส่วนคนที่อยู่นอกบริเวณเงาจะไม่เห็นสุริยุปราคา
4.สุริยุปราคาแบบวงแหวนเกิดขึ้นได้อย่างไร
สุริยุปราคาแบบวงแหวนเกิดจาก ดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน โดยมีดวงจันทร์อยู่ตรงกลาง และอยู่ห่างจากโลกมากกว่าตอนเกิดสุริยุปราคาเต็มดวง ทำให้เงามืดของดวงจันทร์ทอดไปไม่ถึงพื้นโลก มีเพียงเงามัวที่ตกลงบนพื้นโลก คนบนโลกที่อยู่บริเวณเงามัวส่วนในจึงมองเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏในรูปวงแหวน
5.จากกิจกรรมนี้ ค้นพบอะไรบ้างเกี่ยวกับการเกิดปรากฏการณ์สุริยุปราคา
สุริยุปราคาเกิดจากการที่โลกและดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกับดวงอาทิตย์ โดยเงาของดวงจันทร์ตกลงบนโลก ทำให้คนบนโลกที่อยู่บริเวณเงามืดมองเห็นดวงอาทิตย์มืดไปทั้งดวงหรือบริเวณเงามัวจะมองเห็นดวงอาทิตย์มืดไปบางส่วน แต่ถ้ามีเพียงเงามัวส่วนในทอดไปยังโลกจะมองเห็นสุริยุปราคาแบบวงแหวน
6.จากสิ่งที่ค้นพบ สรุปได้ว่าอย่างไร
สุริยุปราคาเกิดจากการที่โลกและดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกันกับดวงอาทิตย์ โดยดวงจันทร์อยู่ระหว่างดวงอาทิตย์และโลก เงาของดวงจันทร์ทอดมายังโลกทำให้คนบนโลกที่อยู่บริเวณเงามองเห็นปรากฏการณ์สุริยุปราคา