Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
หน่วยที่ 5 เงา อุปราคา และเทคโนโลยีอวกาศ - Coggle Diagram
หน่วยที่ 5 เงา อุปราคา และเทคโนโลยีอวกาศ
บทที่ 1 เงาและอุปราคา
แนวคิดสำคัญ - เมื่อนำวัตถุทึบแสงมากั้นทางเดินของแสง จะเกิดเงาบนฉาก ปรากฏการณ์สุริยุปราคาและจันทรุปราคาเกิดขึ้นจากการที่โลก ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์โคจรมาอยู่ในแนวเส้นตรงเดียวกัน โลกหรือดวงจันทร์ซึ่งเป็นวัตถุทึบแสงก็จะมากั้นทางเดินของแสงจากดวงอาทิตย์ทำให้เกิดเงาเช่นกัน
ทบทวนความรู้
ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลกเคลื่อนที่สัมพันธ์กันอย่างไร
โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ พร้อมกับที่ดวงจันทร์โคจรรอบโลก
นักเรียนคิดว่ามีสิ่งใดที่เกี่ยวข้องกับเทคโนโลยีอวกาศบ้าง
กล้องที่ใช้ถ่ายรูปเป็นเทคโนโลยีอวกาศ
เมื่อเกิดสุริยุปราคา คนบนโลกที่อยู่ในเวลากลางวันจะเห็นปรากฏการณ์ดังกล่าวพร้อมกันหรือไม่ เพราะเหตุใด
ไม่พร้อมกัน เพราะ คนที่เห็นปรากฏการณ์สุริยุปราคาจะเป็นคนที่อยู่บนโลกเวลากลางวัน และอยู่ในบริเวณเงามืดและเงามัวเท่านั้น คนที่อยู่นอกบริเวณเงาจะไม่เห็นปรากฏการณ์นี้
คำกล่าวที่ว่า สุริยุปราคาเกิดจากเงาของดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ และจันทรุปราคาเกิดจากเงาของโลกบังดวงจันทร์ถูกต้องหรือไม่ เพราะเหตุใด
ไม่ถูกต้อง เพราะ ปรากฏการณ์สุริยุปราคาและจันทรุปราคาเกิดจากการบังกันของดาว โดยสุริยุปราคาเกิดจากดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ ทำให้เงาของดวงจันทร์ทอดมายังโลก ส่วนจันทรุปราคาเกิดจากโลกบังดวงอาทิตย์ ทำให้เงาของโลกทอดไปยังดวงจันทร์
เรื่องที่ 1 การเกิดเงา
ทบทวนความรู้
วัตถุใดบ้างที่สามารถให้แสงได้ และเรียกวัตถุที่ให้แสงว่าอะไร
วัตถุที่ให้แสงได้ เช่น ดวงอาทิตย์ หลอดไฟฟ้า โคมไฟ และเรียกวัตถุที่ให้แสงว่าแหล่งกำเนิดแสง
แสงเคลื่อนที่จากแหล่งกำเนิดแสงอย่างไร
แสงเคลื่อนที่ออกจากแหล่งกำเนิดเป็นแนวตรง ในทุกทิศทาง
เราสามารถเขียนเส้นรังสีของแสงแสดงการเคลื่อนที่ของแสงจากแหล่งกำเนิดแสงได้อย่างไร
เส้นรังสีของแสงเป็นเส้นตรงพุ่งออกจากแหล่งกำเนิดแสงทุกทิศทาง
สิ่งที่นำมากั้นทางเดินของแสงแบ่งได้เป็นกี่ประเภท แต่ละประเภทแตกต่างกันอย่างไร
แบ่งได้ 3 ประเภท คือ ตัวกลางโปร่งใส ตัวกลางโปร่งแสง และวัตถุทึบแสง เมื่อนำตัวกลางโปร่งใสมากั้นทางเดินของแสงจะสามารถมองเห็นแสงได้อย่างชัดเจน แต่ถ้านำตัวกลางโปร่งแสงมากั้นทางเดินของแสงจะสามารถมองเห็นแสงได้ แต่ไม่ชัดจน และเมื่อนำวัตถุทึบแสงมากั้นทางเดินของแสง จะไม่สามารถมองเห็นแสงได้เลย
ขั้นฝึกทักษะการอ่าน
สิ่งที่สุนัขบนสะพานมองเห็นเป็นสุนัขอีกตัวหนึ่งในลำธารคืออะไร
คือภาพของตัวเองที่เกิดจากการสะท้อนของแสง
ตัวอย่างภาพที่เกิดจากการสะท้อนของแสงมีอะไรบ้าง
การมองเห็นสิ่งต่างๆ ในกระจกเงา การมองเห็นภาพสะท้อนของดวงจันทร์ในน้ำ
สรุป - จากนิทานเรื่องสุนัขกับเงา สิ่งที่สุนัขบนสะพานมองเห็นเป็นสุนัขอีกตัวหนึ่งในลำธาร คือภาพที่เกิดจากการสะท้อนของแสง แต่ไม่ใช่เงาของสุนัขบนสะพาน
รู้หรือยัง
1.นิทานอีสปเรื่องสุนัขกับเงาให้ข้อคิดที่ตรงกับสำนวนไทยว่าอย่างไร
โลภมาก ลาภหาย
2.ในนิทานสิ่งที่สุนัขเห็นเป็นสุนัขอีกตัวในลำธารคืออะไร และเกิดขึ้นได้อย่างไร
เป็นภาพของสุนัขตัวนั้นเอง ซึ่งเกิดจากการสะท้อนของแสง ไม่ใช่เงาของสุนัข
กิจกรรมที่ 1 เงาเกิดขึ้นได้อย่างไรและมีลักษณะอย่างไร
ตรวจสอบความรู้เดิม
เงาเกิดได้อย่างไร และมีลักษณะอย่างไร
เกิดจากมีวัตถุวางด้านหลังของแหล่งกำเนิดแสง มีสีดำ
คำถามหลังทำกิจกรรม ตอนที่ 1
นักเรียนทำอย่างไรเพื่อให้เกิดเงาบนฉาก
ใช้ไฟฉายส่องไปยังวัตถุที่วางไว้ด้านหน้าฉาก
เงาของดินน้ำมันมีลักษณะเหมือนหรือแตกต่างจากก้อนดินน้ำมันหรือไม่ อย่างไร
แตกต่างกัน เงาของดินน้ำมันมีสีดำหรือเทาเป็นรูปวงกลม ส่วนก้อนดินน้ำมันมีสีต่างๆ เช่น สีน้ำเงิน สีเขียว เป็นทรงกลม
เงาของกระป๋องแต่ละด้านมีลักษณะเหมือนหรือแตกต่างจากกระป๋องหรือไม่ อย่างไร
แตกต่างกัน ถ้าหันด้านก้นกระป๋องหรือฝากระป๋องกั้นแสงจากไฟฉายจะเกิดเงารูปวงกลมสีดำหรือเทา แต่ถ้าหันด้านข้างกระป๋องกั้นแสงจากไฟฉายจะเกิดเงารูปสี่เหลี่ยมสีดำหรือเทา
ลักษณะของเงากับลักษณะของวัตถุส่วนที่กั้นแสงเหมือนหรือต่างกัน อย่างไร
เหมือนกัน หรือคล้ายกัน โดยถ้าวัตถุส่วนที่กั้นแสงเป็นรูปวงกลม เงาจะมีรูปร่างคล้ายวงกลม หรือถ้าวัตถุส่วนที่กั้นแสงเป็นรูปร่างคล้ายสี่เหลี่ยม เงาก็จะมีรูปร่างคล้ายสี่เหลี่ยม
ลักษณะเงาของวัตถุแตกต่างจากวัตถุอย่างไร
เงามีลักษณะแบนราบไปกับฉาก มีแต่ความกว้างและความยาว หรือเป็นรูปร่าง 2 มิติบนฉาก ส่วนวัตถุมีทั้งความกว้าง ความยาว และความหนาเป็น 3 มิติ เงามีสีดำหรือเทา ส่วนวัตถุมีสีต่างๆ และเงามีลักษณะคล้ายกับส่วนของวัตถุที่นำมากั้นแสง เช่น ถ้าส่วนของวัตถุที่นำมากั้นแสงเป็นรูปสี่เหลี่ยม เงาก็จะเป็นรูปสี่เหลี่ยมเช่นกัน
คำถามหลังทำกิจกรรม ตอนที่ 2
เมื่อเลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ไฟฉาย และเลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ฉาก ลักษณะเงาของดินน้ำมันแตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร
แตกต่างกัน โดยเมื่อเลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ไฟฉาย เงาที่เกิดขึ้นจะมีวงสีดำอยู่ตรงกลาง แล้วมีเงาวงสีเทาขนาดใหญ่ล้อมรอบ แต่ถ้าเลื่อนดินน้ำมันเข้าใกล้ฉาก ทั้งเงาวงสีดำตรงกลางและเงาวงสีเทาที่ล้อมรอบจะมีขนาดเล็กลง
เมื่อเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงลักษณะของเงาของกระป๋องแต่ละด้าน เมื่อเลื่อนกระป๋องเข้าใกล้ไฟฉาย และเลื่อนเข้าใกล้ฉากเหมือนหรือแตกต่างกับการเปลี่ยนแปลงลักษณะของเงาของดินน้ำมันเมื่อเลื่อนดินน้ำมันหรือไม่ อย่างไร
การเปลี่ยนแปลงลักษณะเงาของกระป๋องเมื่อเลื่อนกระป๋องเข้าใกล้ไฟฉาย และเมื่อเลื่อนกระป๋องเข้าใกล้ฉากจะเหมือนกับการเปลี่ยนแปลงลักษณะของเงาของดินน้ำมัน โดยเมื่อเลื่อนกระป๋องเข้าใกล้ไฟฉาย เงาที่เกิดขึ้นจะมีวงสีดำอยู่ตรงกลาง แล้วมีเงาวงสีเทาขนาดใหญ่ล้อมรอบ แต่ถ้าเลื่อนกระป๋องเข้าใกล้ฉาก ทั้งเงาวงสีดำตรงกลางและเงาวงสีเทาที่ล้อมรอบจะมีขนาดเล็กลง
จากใบความรู้ เงามีกี่ประเภท อะไรบ้าง และเงาแต่ละประเภทแตกต่างกันอย่างไร
เงามี 2 ประเภท คือ เงามืด และเงามัว โดยเงามืดที่ปรากฏบนฉากเป็นบริเวณที่ไม่มีแสงตกกระทบเลย เงามืดจะมีสีดำ ส่วนเงามัวที่ปรากฏบนฉากเป็นบริเวณที่มีแสงบางส่วนตกกระทบทำให้เงามัวมีสีเทา
การเขียนแผนภาพรังสีของแสงอย่างง่ายที่แสดงการเกิดเงาทำได้โดยวาเส้นรังสีของแสงออกจากแหล่งกำเนิดแสงกี่จุด และจุดละกี่เส้น
วาดเส้นรังสีของแสงออกจากแหล่งกำเนิดแสง 2 จุด คือ วาดออกจากจุดบนสุด และจุดล่างสุดของแหล่งกำเนิดแสง จุดละ 2 เส้น รวมเป็นวาดเส้นรังสีของแสงทั้งหมด 4 เส้น
เพราะเหตุใดในการเขียนแผนภาพแสดงการเกิดเงาจึงใช้การวาดเส้นรังสีของแสงเพีย 4 เส้น
เพื่อทำให้สะดวก และรวดเร็วขึ้น โดยละเส้นรังสีอื่นไว้ ไม่ต้องเขียน
สรุป - เงาเกิดจากวัตถุทึบแสงกั้นทางเดินของแสง เงามีลักษณะคล้ายกับวัตถุส่วนที่มากั้นแสง เงาแบ่งเป็นเงามืดและเงามัว เราสามารถวาดตำแนห่งเงาของวัตถุบนฉากได้โดยการเขียนแผนภาพรังสีของแสง
ฉันรู้อะไร
ตอนที่ 1
1.เงาเกิดขึ้นได้อย่างไร
เงาเกิดจากมีวัตถุ ได้แก่ ดินน้ำมัน ฝ่ามือ กระป๋อง มากั้นแสงจากไฟฉาย โดยเงาจะเกิดบนฉาก
2.เงามีลักษณะเหมือนหรือแตกต่างจากวัตถุที่ทำให้เกิดเงาอย่างไร
เงาแตกต่างจากวัตถุ โดยเงามีสีดำหรือเทา เงามีลักษณะแบนราบไปกับฉาก เป็นรูปร่าง 2 มิติ ในขณะที่วัตถุมีสีสัน และมีรูปทรง 3 มิติ
3.รูปร่างของเงากับรูปร่างของวัตถุด้านที่มากั้นแสงสัมพันธ์กันหรือไม่ อย่างไร
เงามีรูปร่างคล้ายกับรูปร่างของวัตถุด้านที่นำมากั้นแสง เช่น เมื่อนำดินน้ำมันก้อนกลมมากั้นแสง รูปร่างของดินน้ำมันด้านที่กั้นแสง จะเป็นรูปวงกลม เงาของดินน้ำมันก็มีรูปร่างเป็นวงกลมด้วย หรือถ้านำด้านข้างของกระป๋องซึ่งมีรูปร่างสี่เหลี่ยมกั้้นแสงไฟฉาย เงาจะมีรูปร่างเป็นสี่เหลี่ยม แต่ถ้านำด้านก้นกระป๋องซึ่งมีรูปร่างเป็นวงกลมมากั้นแสงไฟฉาย เงาจะมีรูปร่างเป็นวงกลมด้วย
4.จากกิจกรรมนี้ ค้นพบอะไรบ้างเกี่ยวกับการเกิดเงา
การนำวัตถุทึบแสงมากั้นทางเดินของแสงทำให้เกิดเงาทอดลงบนฉาก เงามีลักษณะเป็นสีดำหรือสีเทา และเป็นรูปร่าง 2 มิติ คล้ายกับวัตถุส่วนที่นำมากั้นแสง
ตอนที่ 2
1.ลักษณะของเงาที่เกิดขึ้นเมื่อวัตถุอยู่ใกล้ไฟฉายและใกล้ฉาก เหมือนหรือต่างกัน อย่างไร
เงาที่เกิดขึ้นเมื่อวัตถุอยู่ใกล้ไฟฉายและอยู่ใกล้ฉากจะมีลักษณะที่เหมือนกันคือมีทั้งเงามืดและเงามัว แต่ขนาดของเงาจะแตกต่างกันโดยเมื่อวัตถุอยู่ใกล้ไฟฉาย ทั้งเงามืดและเงามัวจะมีขนาดใหญ่กว่าเมื่อวัตถุอยู่ใกล้ฉาก
2.เงามีกี่ประเภท แต่ละประเภทเหมือนกันหรือแตกต่างกันอย่างไร
เงามี 2 ประเภท คือ เงามืดและเงามัว เงามืดมีสีดำ เป็นบริเวณที่ไม่มีแสงตกลงบนฉาก ส่วนเงามัวมีสีเทา เป็นบริเวณที่มีแสงบางส่วนตกลงบนฉาก เงามืดจะอยู่ตรงกลาง ส่วนเงามัวอยู่ล้อมรอบเงามืด
3.จากกิจกรรมนี้ ค้นพบอะไรบ้างเกี่ยวกับประเภทของเงาและการเขียนแผนภาพรังสีของแสงแสดงการเกิดเงา
เงามี 2 ประเภท คือ เงามืดและเงามัว โดยเงามืดมีสีดำ เป็นบริเวณที่ไม่มีแสงตกลงบนฉาก ส่วนเงามัวมีสีเทา เป็นบริเวณที่มีแสงบางส่วนตกลงบนฉาก เงามืดจะอยู่ตรงกลาง ส่วนเงามัวอยู่ล้อมรอบเงามืด การเขียนแผนภาพรังสีของแสงแสดงการเกิดเงาใช้การเขียนรังสีของแสงจากแหล่งกำเนิดแสง 2 จุด จุดละ 2 เส้น ผ่านวัตถุไปยังฉาก จะทำให้ปรากฏกเป็นพื้นที่ที่จะเกิดเงามืดและเงามัวได้
4.จากสิ่งที่ค้นพบทั้งสองตอน สรุปได้ว่าอย่างไร
เมื่อวัตถุทึบแสงมากั้นทางเดินของแสงจะเกิดเงาบนฉาก เงามีลักษณะเป็นสีดำหรือสีเทา และเป็น 2 มิติ มีรูปร่างคล้ายกับวัตถุที่นำมากั้นแสง เงามี 2 ประเภท คือ เงามืดและเงามัว ซึ่งมีลักษณะแตกต่างกัน เราสามารถบอกลักษณะของเงาของวัตถุได้โดยการเขียนแผนภาพรังสีของแสงแสดงการเกิดเงา