Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

เภสัชวิทยากลุ่มยาฮอร์โมนและยาต้านฮอร์โมน - Coggle Diagram

- - - - Goiter หรือ โรคคอพอก
        
        เกิดจากขาดธาตุไอโอดีน โดยจะทําให้มี
        ปริมาณ TSH (thyrotropin หรือ thyroid stimulating hormone) สูงขึ้น
        
        ทําให้ต่อมไทรอยด์เจริญขยายขนาดขึ้นเรื่อย ๆ
        
        แต่การทํางานของต่อมไทรอยด์มักสร้างฮอร์โมนอยู่ในเกณฑ์ปกตหรือตํ่าเล็กน้อย
        
        ผู้ป่วยจึงมักไม่มีอาการ
      - Hyperthyroidism (ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ)
        
        เกิดจากการเพิ่มระดับของ T3 และ T4 ในกระแสเลือด ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากการทํางานมากเกินปกต ของต่อมไทรอยด์
        
        มักพบอาการใจสั่น มือสั่น เหนื่อยง่าย ทานอาหาร
        มากแต่นํ้าหนักลด ขี้หงุดหงิด เหงื่อออกมาก
        
        ลักษณะเด็นคือ คอพอก (goiter) ,
        
        ตาโปน (exophthalmos)
        
        ซึ่งเป็น อาการของ Graves’ disease
      - Hypothyroidism
        
        เป็นภาวะที่ต่อมไทรอยด์ทํางานน้อยทําให้การ
        สร้างและหลั่งฮอร์โมนสู่กระแสเลือดลดลง
        
        ส่งผลต่อการเผาผลาญอาหารลดลง นําไปสู่อาการและอาการแสดงต่าง ๆ
        
        มักพบบ่อยในผู้หญิงอายุระหว่าง 30-60 ปี
    - - • การใช้ยาต้านไทรอยด์ (antithyroid) เป็นยาในกลุ่ม thioamides ได้แก่
        
        Propylthiouracil (PTU)
        
        Propylthiouracil (PTU) หลังรับประทานยาจะมีระดับยาในเลือดสูงสุดที่ 1 ชั่วโมง
        
        มีค่าครึ่งชีวิต 1-2 ชั่วโมง โดยไม่เปลี่ยนแปลงตามสภาวะของตับหรือไต
        
        แต่มีระยะเวลาการออกฤทธิ์ 12-14 ชั่วโมง จึงรับประทานยาวันละ 2-3 ครั้ง
        
        ให้เมื่อผู้ป่วยไม่สามารถใช้ยา Methimazole ได้เช่น แพ้ยา หรือผลข้างเคียง
        
        ผลข้างเคียงของยา PTU
        
        ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย คือ ผมร่วง คลื่นไส้อาเจียน ปวดข้อ
        
        ผลข้างเคียงที่รุนแรง แต่พบน้อยมาก เช่น
        
        ภาวะเม็ดเลือดขาวตํ่า (agranulocytosis)
        
        ตับอักเสบ ตัวเหลืองตาเหลือง
        
        ไตอักเสบ
        
        กลุ่มอาการ agranulocytosis เป็นผลข้างเคียงที่อันตรายและอาจถึงชีวิต ผู้ป่วยควรได้รับคําเตือนให้ระมัดระวัง อาการที่บ่งชี้ว่าเกิดภาวะนี้คือ มีไข้สูง เจ็บคอ พบได้บ่อย เช่น มีไข้ ผื่น
        
        Methimazole (MMI)
        
        Methimazole (MMI) จะดูดซึมได์อย่างมี
        ประสิทธิภาพ โดยจะมีระดับยาในเลือดสูงสุดที่1-2 ชั่วโมงหลังรับประทาน
        
        นิยมใช้ยาเป็นตัวแรก
        
        เนื่องจากประสิทธิภาพดีกว่า และผลข้างเคียงน้อยกว่ายา Propylthiouracil (PTU)
        
        ส่วนยากลุ่ม carbimazole (prodrug ของmethimazole) เมื่อรับประทานไปแล้วจะถูกเปลี่ยนเป็น MMI อย่างรวดเร็ว
        
        MMI จะมีค่าครึ่งชีวิต 6-8 ชั่วโมง
        
        มีระยะเวลาการออกฤทธิ์นาน 1 วัน หรือมากกว่านั้น
        
        ผลข้างเคียงของยา
        METHIMAZOLE
        
        ผลข้างเคียงที่พบบ่อย เช่น ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน ปวดกล้ามเนื้อ เป็นต้น
        
        ผลข้างเคียงที่พบได้ยาก เช่น
        
        เจ็บหน้าอก หายใจลําบาก
        
        ขาหรือเท่ามีอาการบวม ชา หรือรู้สึกเหมือนเข็มแทง
        
        นํ้าหนักลดไม่ทราบสาเหตุ
        
        ดีซ่าน โดยมีอาการผิวหรือตาเหลือง
        
        ผื่นแดงคันที่ผิวหนังอย่างรุนแรง หรือผิวแห้งแตก
        
        จํานวนเม็ดเลือดขาวลดลงชั่วคราว ทําให้เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น
        
        เลือดออกง่าย เช่น อุจจาระมีสีดํา มีเลือดปนออกมา ปัสสาวะ
        เป็นเลือด เลือดออกขณะแปรงฟัน มีรอยชํ้าตามผิวหนัง
        
        carbimazole
      - โดยออกฤทธิ์ยับยั้งการทํางานของเอนไซม์ thyroid peroxidase จึงมีผลต่อ iodine oxidation และ organification ของ idodine และ
        iodothyronine coupling ยับยั้งกระบวนการเปลี่ยน T 4ไปเป็น T 3ที่ peripheral tissue และออกฤทธิ์ immunosuppressive
  - - - ควรรับประทานยานี้ในขณะที่ท้อง
        ว่าง 30-60 นาทีก่อนอาหารเช้า
        
        ควรแจ้งแพทย์ให้ทราบยาทุกชนิดที่กําลังรับประทานอยู่ เนื่องจากยานี้สามารถเกิดอันตรกิริยากับยาอื่นได้เช่น
        
        Aspirin
        
        Warfarin
        
        ยาต้านซึมเศร้า
        
        ยาโรคหัวใจเช่น metoprolol, propranolol และ digoxin
        
        ยากันชัก
        
        ฮอร์โมนเอสโตรเจนและยาคุมกําเนิด
        
        ยาโรคเบาหวานซึ่งรวมถึงอินซูลิน
- - - - แบ่งยาตามระยะเวลาการออกฤทธิ์ของยา ดังนี้
        
        ฮิวแมนอินซูลินที่ออกฤทธิ์สั้น (Short acting หรือ Regular human insulin : RI) ฮิวแมนอินซูลินที่ออกฤทธิ์สั้น (Short acting หรือ Regular human insulin : RI)
        
        อินซูลินอะนาลอกที่ออกฤทธิ์เร็ว (Rapid acting insulin analog :
        RAA) เป็นอินซูลินที่เกิดจากการดัดแปลงกรดอะมิโนที่สายของฮิวแมนอินซูลิน เช่น Insulin lispro และ Insulin aspart
        
        ฮิวแมนอินซูลินที่ออกฤทธิ์ปานกลาง (Intermediate acting
        insulin : NPH)
        
        อินซูลินอะนาลอกที่ออกฤทธิ์นาน (Long acting insulin analog :
        LAA) เป็นอินซูลินที่เกิดจากการดัดแปลงกรดอะมิโนที่สายของฮิวแมนอินซูลิน และเพิ่มกรดอะมิโนหรือ เสริมแต่งสายของ อินซูลินด้วยกรดไขมัน เช่น Insulin glargine และ Insulindetemir
    - - ยาที่ออกฤทธิ์กระตุ้นการหลั่ง
        ของอินซูลินจากตับอ่อน
        
        ยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย (Sulfonylurea)ออกฤทธิ์โดยกระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากตับอ่อน
        
        ส่งผลให้มีปริมาณอินซูลินในร่างกายเพิ่มมากขึ้น
        
        แบ่งออกเป็น 3 รุ่น ได้แก่
        
        ยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย (SULFONYLUREA)
        
        ยารุ่นที่หนึ่ง (First generation) เช่น Chlorpropamid
        
        เนื่องจากยาออกฤทธิ์นาน ปัจจุบันจึงไม่นิยมใช้
        
        เกิดผลข้างเคียง เช่น ภาวะที่มีการทํางานของแอนติไดยูเรติกฮอร์โมน (Antidiureti hormone : ADH) มากผิดปกติทําให้เกิดภาวะโซเดียมในเลือดตํ่า (Hyponatremia) และยังทําให้เกิดภาวะนํ้าตาลในเลือดตํ่า
        (Hypoglycemia) ในผู้ป่วยสูงอายุได้บ่อย
        
        ยารุ่นที่สอง (Second generation) เช่น Glibenclamide, Glipizi
        
        ยากลุ่มออกฤทธิ์เร็วที่ไม่ใช่ซัลโฟนิลยูเรีย
        (Rapid acting non-sulfonylurea) เป็นยากลุ่มใหม่ที่โครงสร้างของยาไม่ใช่กลุ่มซัลฟา
        
        กลไกการออกฤทธิ์เช่นเดียวกับยากลุ่มซัลโฟนิลยูเรีย
        
        แต่กระตุ้นที่ตําแหน่งของตัวรับแตกต่างกัน
        
        ออกฤทธิ์ได้เร็วกว่า
        
        ทําให้เกิดภาวะนํ้าตาลในเลือดตํ่าน้อยกว่า
        
        ยากลุ่มออกฤทธิ์เร็วที่ไม่ใช่ซัลโฟนิลยูเรีย (RAPID ACTING NON-SULFONYLUREA)
        
        เนื่องจากมีค่าครึ่งชีวิตสั้น ต้องรับประทานยาก่อนอาหารประมาณ 15 นาทีเพื่อให้ยาออกฤทธิ์
        
        ได้พอดีกับมื้ออาหารที่รับประทาน
        
        เลือกใช้ยากลุ่มนี้ในผู้ป่วยที่แพ้ยาซัลฟา หรือผู้ที่รับประทานอาหารไม่เป็นเวลา หรือในผู้ป่วยสูงอายุที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะนํ้าตาลใน
        เลือดตํ่าได้มาก
        
        ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ได้แก่ Repaglinide และ Nateglinide
      - ยากลุ่มที่ลดภาวะดื้อต่ออินซูลิน
        
        ยากลุ่มไบกัวไนด์ (Biguanide)
        
        ออกฤทธิ์ยับยั้งการสลายไกลโคเจนจากตับเป็นหลัก
        
        ทําให้อินซูลินออกฤทธิ์ที่กล้ามเนื้อได้ดีขึ้น จึงมีการนํานํ้าตาลเข้าเซลล์กล้ามเนื้อเพิ่มขึ้น
        ข้อดี
        
        ไม่ทําให้เกิดภาวะนํ้าตาลในเลือดตํ่า
        
        นํ้าหนักตัวไม่ค่อยเพิ่มขึ้น หรือทําให้นํ้าหนักลดลง
        ผลข้างเคียง
        
        ที่พบบ่อย เช่น เบื่ออาหาร คลื่นไส้
        ไม่สบายท้อง ท้องเสีย แต่อาการเหล่านี้จะดีขึ้นเมื่อใช้ยาติดต่อกันไปสักระยะ
        อาการไม่พึงประสงค์ที่สําคัญ
        
        ภาวะกรดแลคติกคั่งในเลือด (Lactic acidosis)
        
        ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่มนี้ในผู้ป่วยที่
        มีไตผิดปกติหรือในผู้ป่วยที่เสี่ยงต่อการเกิดภาวะ Lactic acidosis เช่น โรคตับ โรคหัวใจ ล้มเหลว เป็นต้น
        
        ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ได้แก่ Metformin
      - ยากลุ่มที่ยับยั้งเอนไซม์
        แอลฟากลูโคซิเดส
        
        ยากลุ่มนี้มีผลในการลดระดับนํ้าตาลในเลือดหลังอาหาร
        (Postprandial glucose
        
        ยาถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกายน้อยมากจึงไม่มีผลต่อการออกฤทธิ์ทั่ว
        ร่างกาย
        
        ผลข้างเคียงที่พบบ่อย เช่น
        
        ท้องอืด แน่นท้อง ปวดท้อง ถ่ายเหลว
        
        โดยเฉพาะผู้ป่วยได้รับยาในขนาดสูง
        
        ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ ได้เเก่ Acarbose และ Vog
- - - - การออกฤทธิ์ของยาเริ่มตั้งแต่รับประทานยาเม็ดแรก และต้องรับประทานยาต่อเนื่องจนหมดแผง จึงจะมีฤทธิ์คุมกําเนิดได้อย่างตอเนื่อง
  - - - ชนิดของ Estrogen
        
        Ethinyl estradiol (EE)
        เช่น Mercilon, Marvelon
        
        Mestranol (ME) เช่น Margaret
        
        Estradiol valerate (EV) เช่น Natazia , Dienogest
        
        กลไกการออกฤทธิ์ของโปรเจ
        สติน
        
        ยับยั้งการตกไข่
        
        ทําให้มูกปากมดลูกข้นเหนียว ไม่เหมาะ ต่อการเคลื่อนที่ของอส
        
        ทําให้ท่อนําไข่เคลื่อนไหวผิดปกติซึ่ง ทําให้ไข่เคลื่อนผ่านได้
        
        ทําให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางลง ไม่เหมาะต่อการฝังตัวของตัว
      - ชนิดของ Progestin
        
        levonorgestrel, Norethisterone, gestodene, Desogestrel, Drospirenone,Nomegestrol, dienogest หรือ cyproterone acetate