Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Drugs in Infectious disease ยาฆ่าเชื้อ - Coggle Diagram
Drugs in Infectious disease ยาฆ่าเชื้อ
การแพ้ยาข้ามกันในกลุ่ม
ผู้ป่วยมีประวัติแพ้ยากลุ่ม Penicillins ชนิดใดชนิดหนึ่ง โดยเฉพาะอาการของ Type I hypersensitivity ควร หลีกเลี่ยงยาในกลุ่ม Penicillins ทั้งหมด ยกเว้นผู้ป่วยพบมีประวัติการใช้ยาชนิดนั้นๆ ได้ เช่น แพ้ Pen V แต่มีเคย กินยา anoxycillin ได้ปลอดภัยมาหลายครั้ง
ผู้ป่วยมีประวัติแพ้ Cephalosporins แบบไม่รุนแรง เช่น ผื่น Maculopapular rash อาจต้องระวังยาที่มีโครงสร้าง คล้ายคลึงกัน ได้แก่ แพ้ Ceftriaxone ควรระมัดระวังการใช้ Cefixime เป็นต้น ซึ่งอาจใช้ยาคนละ generation ได้
ผู้ป่วยมีประวัติแพ้ยากลุ่ม Penicillins ถ้าแพ้ไม่รุนแรงควรหลีกเลี่ยงยากลุ่ม 1st cephalosporins โดยอาจพิจารณา ใช้ยากลุ่ม 3rd-Cephalosporins, 4th-cephalosporins ได้ แต่ถ้าแพ้รุนแรงหรือผ่าน Type I hypersensitivity ได้แก่ แพ้แบบ Anaphylaxis อาจต้องหลีกเลี่ยงยากลุ่ม Cephalosporins และ Carbapenems ด้วย
กลุ่ม Carbapenems มักไม่แพ้ข้ามกัน เช่น แพ้ imipenem มักจะใช้ meropenem และ ertapenem ได้
อาจมีการแพ้ยาข้ามกลุ่มกันได้ เนื่องจากมีโครงสร้างบางส่วนคล้ายคลึงกัน คือ Beta-lactam ring
Fluoroquinolones
Side effect: มึนงง ปวดศีรษะ ปวดท้อง ท้องเสีย หัวใจเต้นเร็ว หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ ชัก อาจเกิดได้ทั้ง น้ำตาลในเลือดสูงหรือต่ำ ผื่น ปฏิกิริยาการผื่นแพ้จากการให้ยา (infusion reaction) เอ็นอักเสบ ไม่ควรใช้ใน ผู้ป่วย G-6-PD และโรค Myasthenia gravis
ยากิน ควรกินห่างนม ยาลดกรด ธาตุเหล็ก แคลเซียม อย่างน้อย 2 ชั่วโมง
รักษา: การติดเชื้อโรคท้องร่วง, การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ, ต่อมลูกหมาก, ปอด, ทางเดินอาหาร, ยาบาง ตัวใช้รักษาวัณโรค
ยาฉีด เป็นรูปแบบพร้อมใช้ ควรบริหารยาตามเวลาที่เอกสารกำกับยากำหนด
ยับยั้งการสังเคราะห์ DNA ทำให้แบคทีเรียตาย ออกฤทธิ์ฆ่า เชื้อได้ทั้งแบคทีเรียแกรมบวก แกรมลบ ไม่มีฤทธิ์ต่อ anarobes
ยาสามารถตีหรือเกิดอันตรกิริยากับยาอื่นได้ เช่น warfarin, amiodarone
Norfloxacin, Ofloxacin, Ciprofloxacin, Levofloxacin, Moxifloxacin, Sitafloxacin, Gatifloxacin (ยาตา)
Aminoglycosides
ใช้รักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรีย, วัณโรค, เสริมฤทธิ์กับกลุ่ม penicillins หรือ vancomycin สำหรับรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่เยื่อบุหัวใจ
Side effect: พิษต่อไต, พิษต่อหูทั้งเรื่องการได้ยินและการทรงตัว ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยโรค Myasthenia gravis
จับกับ Ribosomes 30s ของแบคทีเรียรบกวนการสร้างโปรตีนออกฤทธิ์เด่น ต่อแบคทีเรีย แกรมลบ เสริมฤทธิ์กับยาอื่นเพื่อฆ่า เชื้อแบคทีเรียแกรมบวก
ควรปรับยาในผู้ป่วยที่มีไตบกพร่อง
Amikacin, Streptomycin, Gentamicin, Netilmicin, Neomycin, Kanamycin
โรงพยาบาลบางแห่งมีการติดตามระดับยาในเลือดเพื่อประเมินความปลอดภัยเรื่องพิษต่อไต
Tetracyclines
รูปแบบยา: Tetracycline, Doxycycline, Minocycline รูปแบบยากิน ส่วน Tigecycline รูปแบบยาฉีด
Side effect: คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย พิษต่อตับ ผื่นไวต่อแสง ยาฉีดอาจท าให้เกิดหลอดเลือดด าอักเสบ
ใช้รักษาสิว การติดเชื้อที่ติดต่อทางเพศสัมพันธ์
ยากิน ควรกินห่างนม ยาลดกรด ธาตุเหล็ก แคลเซียม 2 ชั่วโมง
ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรียออกฤทธิ์ได้ทั้งแบคทีเรียแกรมบวก แกรมลบ มีฤทธิ์ต่อเชื้อ Plasmodium falciparum, atypical pathogen, anarobes
Tetracycline ไม่ควรใช้ในหญิงตั้งครรภ์ไตรมาสที่ 2 และเด็กต่ำกว่า 8 ปี เพราะมีผลต่อการเจริญของ กระดูกและฟัน สะสมยา ทำให้ฟันเหลือง/น้ำตาล
Tetracycline, Doxycycline, Minocycline, Tigecycline
Co-trimoxazole (Sulfamethoxazole/trimethoprim)
ระวังการใช้ยาในผู้ป่วย G-6-PD, ปรับยาในผู้ป่วยที่มีไต
Side effect: ปวดหัว เวียนหัว มึนงง ชัก ผื่นแพ้ เกิดได้หลายรูปแบบ เช่น MP rash, Fixed drug eruption หรือรุนแรง DRESS หรือ SJS/TEN, กดการท างานของไขกระดูก, K สูง, พิษต่อไต/ตับ
ยาฉีดควรผสมสารน้ำ 1 amp (400/80) ต่อสารน้ำ D5W 75-125 ml หากผสมสารน้ำปริมาณ น้อย อาจส่งผลให้ยาตกตะกอน และควรบริหารยานาน 90 นาที
ยับยั้งการสร้างกรดโฟลิกของเชื้อ ซึ่งจำเป็นต่อการเจริญของแบคทีเรีย ครอบคลุมแกรมบวก และแกรมลบ มีฤทธิ์ต่อเชื้อ Pneumocystis jiroveciiและToxoplasmagondii
การแพ้ยาชนิดนี้ต้องหลีกเลี่ยงการใช้ยาซัลฟากลุ่มยาปฏิชีวนะ ส่วนยาที่มีโครงสร้างซัลฟาอื่นๆ เป็นข้อควรระวัง นอกจากนี้ต้องระวังการใช้ยา Dapsone ด้วย
Fosfomycin
Side effect: ค่าเอนไซม์การทำงานตับสูง ผื่นแดง ระคายเคืองต่อระบบทางเดินอาหาร ยารูปแบบฉีดอาจทำให้เกิด Na สูงควรติดตาม Na ในเลือดของผู้ป่วยเสมอๆ
ยารูปแบบยากิน มักใช้รักษาโรคทางเดินปัสสาวะอักเสบแบบไม่ซ้ำซ้อน โดยกินยา 3 กรัม ผสมน้ำเปล่า ตอนท้องว่าง หลังปัสสาวะช่วงก่อนนอน กินเพียงครั้งเดียว อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันอาจนำมาใช้หลากหลายขึ้นกับข้อบ่งใช้ที่แพทย์ต้องการ
ยับยั้งการสร้างผนังเซลล์ของแบคทีเรียออกฤทธิ์ได้ดีทั้งแกรมบวกและแกรมลบ โดยขนาดยาอาจมีความแตกต่างกันในการใช้รักษาแบคทีเรียแต่ละชนิด
ยาฉีด สามารถผสมได้ทั้ง D5W และ NSS ขนาดยา 2 กรัม เจือจางในสารละลายปริมาตร 100 มล. บริหารยาใน 0.5-1 ชั่วโมง
Colistin
ออกฤทธิ์เด่น ต่อแบคทเีรยีแกรมลบ โดยเฉพาะเชื้อดื้อยา A.baumannii, Carbapenem-resistant
Enterobacteriaceae (CRE)
รูปแบบยาฉีด โดยควรบริหารยา 30 นาที ไม่ควรเกิน 1 ชั่วโมง อาจมีการประยุกต์นำไปใช้เป็น รูปแบบยาพ่นเพื่อรักษาปอดติดเชื้อ
ออกฤทธิ์ทำลายเชื้อ (bactericidal) โดยจับกับเยื่อหุ้มเซลล์ของแบคทีเรีย แล้วยาไปแย่งจับและขับ แคลเซียม และแมกนีเซียมของเชื้อ ทำให้เยื่อหุ้มเซลล์รั่ว และแบคทีเรียตายในที่สุด
Side effect: พิษต่อไตสูงจนอาจทำให้ไตพิการถาวร, พิษต่อระบบประสาทส่วนกลาง ชารอบๆปาก เดนิเซ อาจมีฤทธิ์ทำให้หัวใจหยดุทำงาน, เมื่อนำไปเป็นยาพ่นอาจทำให้เกิดหลอดลมหดเกร็ง (bronchospasm)
Anti-Tuberculosis ยาต้านวัณโรค
ยาอื่นๆ ที่อาจจะใช้ได้แก่ streptomycin, amikacin, ofloxacin, levofloxacin
สูตรอื่นๆ อาจปรับเปลี่ยนเมื่อมีการแพ้ยาหรือดื้อยา ได้แก่ Ethionamide (Eo), Cycloserine (Cs), Aminosalicylate sodium หรือ Para-aminosalicylate (PAS)
สูตรมาตรฐาน IRZE
Antimalarial drugs ยาต้านมาลาเรีย
Mefloquine มักใช้คู่กับ Artesunate
Primaquine มักใช้ต่อจาก Chloroquine ถ้าติดเชื้อ P. vivax, P. ovale ชนิดไม่รุนแรง
Chloroquine เป็นยาขนานแรก กรณีรู้ชนิดมาลาเรีย non-falciparum (P. vivax, P. ovale, P. malariae, P. knowlesi)
Quinine มักใช้เป็นยาขนานที่สอง
ยากลุ่มนี้ต้องระวังการใช้ในผู้ป่วย G-6-PD โดยควรแนะนำการกินให้ดี เนื่องจากบางชนิดใช้ทั้งป้องกันต้อง กินก่อนการเดินทาง
Artesunate ใช้กรณีที่คิดว่าเป็น P. falciparum หรือ ภาวะมาลาเรียรุนแรง ยามีทั้งรูปแบบกินและฉีด รูปแบบฉีด: Artesunete + 5% sodium bicarbonate 1 ml จากนั้นกรณี IV ให้เติม NSS หรือ D5W 5 ml ส่วน IM ให้เติม NSS หรือ D5W 2 ml ใช้ประมาณเกือบ 1 สัปดาห์หรือจนกว่าผู้ป่วยกินยาเม็ดได้
Antiviral drug ยาต้านไวรัส
Anti-retroviral ยาสำหรับรักษาผู้ป่วยติดเชื้อ HIV ซึ่งสูตรยาส่วนใหญ่จะแนะนำเป็นยา 3 ชนิด
Anti-viral ยาสำหรับรักษาผู้ป่วยติดเชื้อไวรัส ได้แก่ ไวรัสโรคเริม ไวรัสไข้หวัดใหญ่ ไวรัสตับอักเสบบีหรือซี
Antiparasite drugs ยารักษาการติดเชื้อพยาธิ
พยาธิใบไม้ในตับ: Praziquentel
พยาธิตัวตืด เช่น ตืดหมู ตืดวัว: Niclosamide (ไม่มีฤทธิ์ต่อไข่พยาธิดังนั้นต้องกินยาระบาย) Praziquentel
พยาธิ Strongyloids: Ivermectin, Albendazole
พยาธิตัวกลม ได้แก่ ปากขอ ตัวกลม เส้นด้าย : Albendazole, Mebendazole
Antiseptic and Disinfectants
Disinfectant หมายถึง สารเคมีที่ใช้ทำลายจุลินทรีย์ที่ทำให้เกิดโรคและใช้กับสิ่งไม่มีชีวิตเช่น เครื่องมือและ สถานที่เป็นต้น สารเคมีเหล่านี้จะทำให้เกิดอันตรายต่อผิวหนังและเยื่อเมือกของร่างกายโดยตรง
Germicide หรือ Micromicide ความหมายใกล้เคียงกับ disinfectant ถ้าเจาะจงเฉพาะเชื้อจุลินทรีย์ต่าง ๆ จะระบุเป็น bactericide, fungicide, virucide, sporicide
Antiseptics หมายถึง สารเคมีที่ใช้ทำลายหรือยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ใช้กับภายนอกของ ร่างกายสิ่งมีชีวิตโดยไม่ท าอันตรายต่อเนื้อเยื่อเหล่านั้น