Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Pancreatitis ตับอ่อนอักเสบ - Coggle Diagram
Pancreatitis
ตับอ่อนอักเสบ
ชนิดของโรคตับอ่อนอักเสบ
โรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
(Acute pancreatitis)
โรคที่เกิดการอักเสบขึ้นกับเซลล์ของตับอ่อนอย่างเฉียบพลัน โดยผู้ป่วยจะมีอาการปวดท้องขึ้นมาอย่างรุนแรงและทันทีทันใด
โรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง
(Chronic pancreatitis)
โรคที่เซลล์ตับอ่อนมีการอักเสบอย่างต่อเนื่องเรื้อรัง โดยอาจจะเกิดขึ้นตามหลังการอักเสบเฉียบพลันที่รักษาไม่หายเพราะสาเหตุยังคงอยู่ เช่น ผู้ป่วยยังคงดื่มแอลกอฮอล์เรื้อรัง (เป็นสาเหตุส่วนใหญ่ของโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง) หรือเกิดจากการอักเสบเฉียบพลันซ้ำกันหลาย ๆ ครั้ง
สาเหตุของโรคตับอ่อนอักเสบ
โรคนิ่วในถุงน้ำดี (Gallstones)
เกิดจากนิ่วในถุงน้ำดีที่หลุดเข้าไปในท่อน้ำดี (โรคนิ่วในท่อน้ำดี) ซึ่งท่อน้ำดีนี้จะเปิดเข้าลำไส้เล็กในตำแหน่งเดียวกันกับท่อตับอ่อน นิ่วในท่อน้ำดีจึงก่อให้เกิดการอุดตันและการอักเสบของท่อตับอ่อน แล้วกลายเป็นสาเหตุของตับอ่อนอักเสบในที่สุด
การดื่มแอลกอฮอล์จัด
เกิดจากพิษของแอลกอฮอล์ที่เข้าไปทำลายเซลล์ของตับอ่อนโดยตรง ซึ่งมักจะเกิดขึ้นตามหลังจากการดื่มแอลกอฮอล์ประมาณ 2-12 ชั่วโมง
สาเหตุอื่น ๆ
การสูบบุหรี่ โดยเกิดจากสารพิษจากบุหรี่ที่เข้าไปทำลายเซลล์ของตับอ่อน
ผลข้างเคียงจากการใช้ยาบางชนิด เช่น ยาปฏิชีวนะบางชนิด เช่น เตตราไซคลีน (Tetracycline), ยาซัลโฟนาไมด์ (Sulfonamides)
โรคเรื้อรังบางชนิดที่ก่อให้เกิดสารเคมีเป็นพิษขึ้นในร่างกาย เช่น โรคไตเรื้อรัง
ภาวะไตรกลีเซอไรด์ (Triglycerides) ในเลือดสูง (Hyperlipidemia)
ภาวะขาดพาราไทรอยด์ (Hypoparathyroidsm)
โรคภูมิต้านตนเอง (Autoimmune disease)
อาการของโรคตับอ่อนอักเสบ
อาการของโรคตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน
อาการท้องอืด อาหารไม่ย่อย แน่นท้อง
มักมีไข้ (ซึ่งมีได้ทั้งไข้สูงและไข้ต่ำ) คลื่นไส้ อาเจียน (ประมาณ 70-90% ของผู้ป่วยจะมีอาการคลื่นไส้อาเจียนร่วมด้วย ลักษณะของอาเจียนจะเป็นน้ำย่อย แต่อาจจะมีน้ำดีปนด้วย)
กดหน้าท้องจะเจ็บ (มักจะไม่มีอาการท้องแข็ง)
หายใจเร็ว หัวใจเต้นเร็ว
ถ้าเป็นการอักเสบชนิดรุนแรง ผู้ป่วยจะมีอาการของภาวะขาดน้ำ และ/หรือมีอาการอ่อนเพลียมาก มีจ้ำเขียวขึ้นที่หน้าท้องหรือรอบ ๆ สะดือ มือเท้าเกร็ง และ/หรือมีอาการจากการอักเสบของอวัยวะต่าง ๆ ร่วมด้วย เช่น กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ปอดอักเสบ หรือไตวายเฉียบพลัน
อาการของโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง
ผู้ป่วยจะมีอาการเช่นเดียวกับตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันเมื่อเกิดตับอ่อนอักเสบเฉียบพลันทับซ้อน
มีอาการปวดท้องเป็นอาการหลักในลักษณะเช่นเดียวกับการอักเสบเฉียบพลัน (ปวดท้องตรงใต้ลิ้นปี่ หรือชายโครงด้านซ้าย และปวดร้าวไปที่บั้นเอวด้านซ้าย) แต่จะมีความรุนแรงน้อยกว่าและปวดท้องอย่างเรื้อรัง
ท้องเสียเรื้อรัง อุจจาระของผู้ป่วยจะมีลักษณะเป็นไขมันจากไขมันย่อยไม่ได้ เมื่อเป็นมากในขณะที่ถ่ายอุจจาระไขมันจะลอยขึ้นมาให้เห็นในโถส้วมและมีกลิ่นเหม็นผิดปกติ
ถ้าเป็นมากจนตับอ่อนไม่สามารถสร้างอินซูลินได้ อาจทำให้มีอาการของโรคเบาหวานร่วมด้วย
ผู้ป่วยเรื้อรังบางรายอาจไม่มีอาการใด ๆ เลยก็ได้ หรือบางรายอาการปวดท้องอาจหายไปแม้ว่าโรคจะเลวลงก็ตาม
การวินิจฉัยโรคตับอ่อนอักเสบ
การซักประวัติต่าง ๆ
ได้แก่ ประวัติอาการ ประวัติการเจ็บป่วยและการรักษาทั้งในอดีตและปัจจุบันของผู้ป่วย ประวัติการสูบบุหรี่ และโดยเฉพาะประวัติการดื่มแอลกอฮอล์ (ผู้ป่วยบางรายอาจมีประวัติการดื่มแอลกอฮอล์จัดหรือกินเลี้ยงมาก่อนสัก 12-24 ชั่วโมง)
การตรวจร่างกาย
ซึ่งผู้ป่วยอาจมีไข้, หน้าท้องกดเจ็บ (มักไม่มีอาการท้องแข็ง), ท้องอืด (เมื่อใช้เครื่องฟังตรวจท้องจะพบเสียงโครกครากของลำไส้ลดลง), อาการดีซ่าน, ภาวะขาดน้ำและภาวะช็อก (กระสับกระส่าย เหงื่อออก ตัวเย็น ชีพจรเบาเร็ว ความดันต่ำ)
การเจาะเลือดตรวจหาระดับเอนไซม์อะไมเลส (Amylase) และไลเปส (Lipase)
การตรวจภาพตับอ่อนด้วยอัลตราซาวนด์ (Ultrasound)
ซึ่งมักทำให้ 24 ชั่วโมงแรก เพื่อหาสาเหตุว่าตับอ่อนอักเสบเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดีหรือไม่
การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT scan)
มักนิยมใช้ในกรณีที่เป็นการตรวจเพื่อดูความรุนแรงของภาวะตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน (การตรวจในกรณีนี้ผู้ป่วยจะต้องมีอาการตับอ่อนอักเสบเกินกว่า 48-72 ชั่วโมงขึ้นไป)
การตรวจด้วยวิธีเฉพาะอื่น ๆ
เพิ่มเติม ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์ เช่น การส่องกล้องตรวจท่อทางเดินน้ำดีและตับอ่อนที่เรียกว่า “อีอาร์ซีพี” (Endoscopic retrograde cholangiopancreatography - ERCP)
วิธีรักษาโรคตับอ่อนอักเสบ
การรักษาประคับประคองตามอาการ
การให้ยาบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียน
ให้น้ำเกลือและสารอาหารทางหลอดเลือดดำให้เพียงพอ
ให้งดการรับประทานอาหารและน้ำเพื่อลดการทำงานของ
ตับอ่อนจนกว่าอาการอักเสบจะทุเลาลง
การให้ยาแก้ปวดตามระดับอาการปวดของผู้ป่วย
การรักษาที่สาเหตุและภาวะแทรกซ้อน
การรักษานิ่วในถุงน้ำดีหรือนิ่วในท่อน้ำดีด้วยวิธีการต่าง ๆ ตามแต่ขนาดของก้อนนิ่ว ตำแหน่ง อาการ สุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย และดุลยพินิจของแพทย์ เช่น การส่องกล้องหรือผ่าตัดเพื่อเอานิ่วออก
การให้เลิกดื่มแอลกอฮอล์อย่างเด็ดขาด รวมถึงให้เลิกสูบบุหรี่ด้วย
การให้ยาปฏิชีวนะเมื่อการอักเสบเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย
การผ่าตัดตับอ่อน ถ้าตับอ่อนอักเสบมากจนเกิดการเน่าตายของเนื้อเยื่อตับอ่อน
สำหรับในผู้ป่วยโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง
ให้รับประทานยาแก้ปวดเป็นประจำ โดยจะมีตารางการรับประทานยาคล้ายคลึงกับผู้ป่วยที่มีอาการปวดเรื้อรัง เช่น ในผู้ป่วยโรคมะเร็ง
ในผู้ป่วยบางรายอาจจำเป็นต้องได้รับยาคลายเครียด
แพทย์อาจจำเป็นต้องรับตัวผู้ป่วยไว้รักษาในโรงพยาบาลเพื่อให้น้ำเกลือ ให้อาหารทางสายผ่านจมูกลงสู่กระเพาะอาหาร ซึ่งอาจให้ติดต่อกันนานหลายอาทิตย์ถ้าผู้ป่วยอยู่ในภาวะขาดอาหาร
หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีสารกาเฟอีน เช่น กาแฟ เนื่องจากกาเฟอีนเป็นสารที่กระตุ้นกระเพาะอาหาร
วิธีป้องกันโรคตับอ่อนอักเสบ
ลดหรือหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงในการเกิดโรคนิ่วในถุงน้ำดี
งดการดื่มแอลกอฮอล์หรือจำกัดการดื่มแอลกอฮอล์ (ถ้าจะดื่มควรดื่มไม่เกิน 2 หน่วยสำหรับทั้งหญิงและชาย โดยปริมาณ 1 หน่วย คือ 30 ซีซีของวิสกี้ หรือเบียร์ 1 กระป๋องหรือขวดเล็ก หรือ 1 แก้วไวน์)
ไม่สูบบุหรี่
ไม่ใช้ยาต่าง ๆ อย่างพร่ำเพรื่อ แต่ให้ใช้ยาเฉพาะเมื่อจำเป็น และควรปรึกษาเภสัชกรหรือแพทย์เสมอก่อนที่จะซื้อยาใด ๆ มารับประทานเอง
รักษาสุขอนามัยพื้นฐานให้ดี โดยการปฏิบัติตามหลักสุขบัญญัติแห่งชาติ เพื่อช่วยลดโอกาสการติดเชื้อต่าง ๆ