Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

กรณีศึกษา ภาวันกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ - Coggle Diagram

- - - - โรคความดันโลหิตสูง (Hypertension : HT)
      - โรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus : DM)
    - - มีประวัติการใช้ยา Glipizide, Metformin, Enalapril, ASA enteric coated, Tramal
      - ไม่มีประวัติการใช้สารเสพติด
    - - ไม่มีประวัติการแพ้ยา
      - ไม่มีประวัติการแพ้อาหาร
- - - - ตับอ่อนผลิตอินซูลินน้อยลง ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง ผู้สูงอายุจึงเป็นเบาหวานได้มาก
  - - - เนื่องจากกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวกว่าปกติ คือ กระเพาะปัสสาวะบีบตัวขึ้นมาเองทั้งที่ปัสสาวะไม่เต็ม สาเหตุมาจากความผิดปกติของระบบประสาท
        
        กระเพาะปัสสาวะอักเสบ หรือนิ่วกระเพาะปัสสาวะ
        
        โรคเบาหวาน
  - - - บริเวณข้อต่างๆบางและเสื่อมลง
      - น้ำไขข้อลดลงการเคลื่อนไหวของข้อไม่สะดวกทำให้การเคลื่อนไหวช้าลง
        
        เนื่องจากมีการสลายตัวของแคลเซียมออกจากกระดูกมากขึ้น
  - - - ผู้สูงอายุจึงมักมีความดันเลือดสูงขึ้นกว่าปกติได้
- - - - เป็นภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ ที่ทำให้ผู้สูงอายุมีความสามารถในการควบคุมการขับถ่ายปัสสาวะบกพร่อง
        
        พยาธิสภาพของโรคที่เกิดขึ้นมักไม่ได้มีผลโดยตรงต่ออวัยวะในระบบทางเดินปัสสาวะ แต่จะทำให้เกิดปัญหาในลักษณะคล้ายๆกลุ่มปัญหากลั้นปัสสาวะไม่อยู่แบบชั่วคราว เช่น เดินไปขับถ่ายปัสสาวะไม่สะดวก เพราะปวดเขาเนื่องจากเขาเสื่อม
    - - เป็นภาวะที่ผู้สูงอายุ เกิดอาการปวดปัสสาวะอย่างทันทีทันใด มีปัสสาวะเล็ดราดออกมา ไม่สามารถไปห้องน้ำได้ทันที
        
        พยาธิสภาพเกิดขึ้นเนื่องจากกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวกว่าปกติ (OAB: over active bladder) กระเพาะปัสสาวะบีบตัวขึ้นมาเองทั้งที่ปัสสาวะ ยังไม่เต็มสาเหตุ เนื่องจากมีความผิดปกติของระบบประสาท เช่น diabetes neuropathy, Alzheimer's disease, Parkinson's disease มักพบร่วมกับปัญหาาอื่น เช่น กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ท่อปัสสาวะอักเสบ เนื้องอกหรือนิ่วกระเพาะปัสสาวะ ถ้ามีเพียงอาการปวดปัสสาวะอย่างทันทีทันใดทำให้อยากเข้าห้องน้ำแต่ไม่มีปัสสาวะเล็ดราด เรียกว่า urgency
    - - เป็นภาวะที่มีปัสสาวะ
        เล็ดราดออกมาเมื่อมีแรงดันในช่องท้องเพิ่มขึ้น
        
        พยาธิสภาพ เนื่องจากแรงดันที่เพิ่มขึ้นในช่องท้องที่ลงมายังกระเพาะปัสสาวะไม่สามารถถ่ายทอดลงสู่ท่อปัสสาวะได้จึงทำให้แรงดันในกระเพาะปัสสาวะสูงกว่าท่อปัสสาวะ ปัสสาวะจึงเล็ดราดออกมาส่วนใหญ่พบในเพศหญิง ซึ่งเกิดจากการหย่อนตัวของท่อปัสสาวะและคอกระเพาะปัสสาวะ (bladder neck)หรือมีความเสื่อมของท่อปัสสาวะ (intrinsic sphincterdeficiency: ISD)
    - - เป็นภาวะที่มี
        ปัสสาวะเล็ดออกมา
        
        พยาธิสภาพเนื่องจากกระเพาะปัสสาวะยืดขยาย(overdistension)มีน้ำปัสสาวะเต็มและล้นออกมาเกินกว่าจะเก็บไว้ได้ผู้สูงอายุจะมีอาการปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะเล็ดหรือหยด (dribbling) ตลอดเวลา ไม่ค่อยรู้สึกอยากขับถ่ายปัสสาวะ ปัสสาวะสะดุดติดขัดไม่ค่อยออกต้องเบ่งขณะขับถ่ายปัสสาวะ มีปัสสาวะค้าง บางครั้งคล้ายกับ stress incontinence เพราะเมื่อแรงดันในช่องท้องเพิ่มขึ้นจะทำให้ปัสสาวะที่มีอยู่เต็มไหลออกมาได้สาเหตุเกิดจากภาวะอุดตันต่อการไหลของปัสสาวะต่อมลูกหมากโต ท่อปัสสาวะตีบตัน หรือกระเพาะปัสสาวะบีบตัวน้อย
- - - - ADLs
      - IADLs
      - MMSE
      - แบบประเมินภาวะกลั้นปัสสาวะไม่อยู่
    - - การเปลี่ยนแปลงด้านสรีระวิทยาในวัยสูงอายุ
      - โรคที่เกิดขึ้นมาก่อน
        
        เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หัวใจล้มเหลวจากการมีน้ำคั่ง ข้ออักเสบ ซึมเศร้า และความบกพร่องทางสติปัญญา
      - ยาที่รับประทาน
        
        Opioid
      - ประวัติการมีปัสสาวะเล็ด
      - การทำ voiding diary
      - การตรวจร่างกาย
        
        ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง เพื่อตรวจสอบดัชนีมวลกาย
        
        ตรวจหน้าท้องว่ามีก้อน มีบาดแผลผ่าตัด คลำกระเพาะปัสสาวะได้หรือไม่
        
        ตรวจระบบประสาท เช่น การรับความรู้สึก การควบคุมและสั่งการ และการตรวจ reflex
        
        ประเมินความแข็งแรงของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน
        
        ทดลองให้ผู้สูงอายุไอทั้งในท่านอนราบและท่ายืน เพื่อดูว่าปัสสาวะเล็ดราดหรือไม่
    - - ตรวจปัสสดูว่ามีการติดเชื้อหรือไม่
      - ตรวจเลือดเพื่อประเมินระดับน้ำตาลในเลือดในการทำงานของไต
      - ประเมินปัสสาวะตกค้าง หลังการถ่ายปัสสาวะ pad test
  - - - การลดความอ้วนในผู้ป่วยที่มีนํ้าหนักตัวเกิน
      - การรับประทานอาหารที่มีกากใยร่วมกับฝึกขับถ่ายให้เป็นเวลาเพื่อลดปัญหาท้องผูกจะมีส่วนช่วยลดความดันในช่องท้องซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงของภาวะ stress incontinence
      - การไม่ดื่มนํ้ามากเกินไป (ในทางตรงกันข้ามถ้าดื่มนํ้าน้อยเกินไป ปัสสาวะที่เข้มข้นจะทำให้เกิดการระคายเคืองในกระเพาะปัสสาวะ และมีอาการปัสสาวะบ่อยได้) โดยทั่วไปหากผู้สูงอายุดื่มนํ้าไม่เกิน 1.9 ลิตรต่อวัน ไม่มีความจำเป็นให้จำกัดนํ้า
      - การงดยาที่เป็นสาเหตุของภาวะกลั้นปัสสาวะไม่ได้
      - การงดเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีน
      - การใช้ผ้าอ้อมสำเร็จรูปหรืออุปกรณ์เสริมอื่นๆ เช่นกระบอกปัสสาวะชาย อุปกรณ์สอดใส่ ช่องคลอด (pessary)ทั้งนี้ทั้งนั้นขึ้นกับการตัดสินใจร่วมกันกับผู้ป่วย
    - - Overflow incontinence
        
        Double-voiding technique พยายามถ่ายปัสสาวะ2 ครั้งเมื่อเข้าห้องนํ้าครั้งหนึ่ง โดยหลังถ่ายปัสสาวะครั้งแรก ให้นั่งพักประมาณ 2-10 นาทีหรือยืนขึ้น แล้วใช้มือดันท้องตนเองขึ้นมาหาคางก่อนจะนั่งลงพยายามถ่ายปัสสาวะอีกครั้ง
        
        การผ่าตัด เช่น การทำ urethral dilatation หรือurethrotomy ในรายที่สาเหตุเกิดจากการอุดกั้นทางเดินปัสสาวะส่วนล่าง
        
        การรักษาด้วยยา ยาในกลุ่ม cholinergic agent เช่นBethanechol มีประโยชน์ในกลุ่มที่สาเหตุมาจากการที่กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะบีบตัวไม่ดี
        
        Crede maneuver ใช้มือกดหน้าท้องตรงตำแหน่ง
        ยอดกระเพาะปัสสาวะ เพื่อช่วยให้ปัสสาวะออกมาได้มากที่สุด
      - Functional incontinence
        
        ในผู้ป่วยที่มีปัญหาเกี่ยวกับสติปัญญา (cognition)ผู้ดูแลจะต้องคอยเตือนให้ผู้ป่วยไปเข้าห้องนํ้าทุก 2 ชั่วโมง ส่วนผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ตามลำพังอาจใช้วิธีตั้งนาฬิกาเตือนให้ไปเข้าห้องน้ำ
        
        ควรจัดสิ่งแวดล้อมให้ผู้ป่วยสามารถไปเข้าห้องนํ้าได้
        โดยง่าย เช่น มีแสงไฟพอเหมาะ มีราวจับในห้องนํ้า เป็นต้น
      - Stress incontinence
        
        การรักษาด้วยยา เช่น การใช้ครีมเอสโตเจน ยากลุ่ม
        alfa-2 agonist และ duloxetine เป็นต้น
        
        การผ่าตัด เป็นการรักษาที่ทำให้หายขาดได้ จะพิจารณา
        ทำเมื่อการรักษาด้วยการรักษา ข้างต้นไม่ได้ผล
        
        การฝึกขมิบกล้ามเนื้อฐานกระดูกเชิงกราน (pelvic
        floor exercise หรือ kegel exercise) เป็นการเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน ช่วยลดภาวะ stress incontinenceอย่างได้ผลเป็นวิธีที่ทำได้ง่าย พยาบาลวิชาชีพทั่วไปก็สามารถฝึกสอนผู้ป่วยได้
      - Urge incontinence
        
        การฝึกกระเพาะปัสสาวะ (bladder training) คือการเพิ่มระยะเวลาระหว่างการปัสสาวะในแต่ละครั้งทีละน้อย โดยเริ่มจาก 1 ชั่วโมง และค่อยๆ เพิ่มครั้งละ 15-30 นาทีต่อสัปดาห์จนได้ระยะเวลาระหว่างการปัสสาวะ 2-3 ชั่วโมง มีรายงานว่าสามารถลด urge incontinence ได้ถึงร้อยละ 57 เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม
        
        การรักษาด้วยยา
        
        ยาในกลุ่ม anticholinergicซึ่งมีฤทธิ์ลดการบีบตัวของ กระเพาะปัสสาวะ มีประโยชน์ในผู้ป่วยurge incontinence แต่อาจมีผลข้างเคียง เช่น ปากแห้ง ท้องผูก คลื่นไส้ ใจสั่น และอาจมีผลต่อสติปัญญา (cognition) โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าใช้ในผู้สูงอาย
        
        ส่วนในผู้ป่วย stress incontinenceยาในกลุ่ม
        SNRI (serotonin and noradrenaline reuptake inhibitor)ได้แก่ duloxitine สามารถลดภาวะปัสสาวะเล็ดได้ประมาณร้อยละ 20 เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม เชื่อว่า SNRI เพิ่ม pudendal nerve activity ส่งผลให้หูรูดท่อปัสสาวะมีความแข็งแรง และปิดได้สนิทมากยิ่งขึ้น