Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ปรัชญาการศึกษาและแนวทางการจัดการศึกษาอิสลาม, นักปราชญ์ ได้แบ่งสาขาปรัชญาออ…
ปรัชญาการศึกษาและแนวทางการจัดการศึกษาอิสลาม
2.ความรู้
ลักษณะความรู้
ความรู้ที่ได้จากการประทาน หรือวะหยู (Perennial Ulum Naqliyyah) หรือเป็นความรู้ที่ได้จากการแสวงหา (Acquired
Knowledge/Ulum Aqliyyah) โดยผ่านประสาทสัมผัส ประสบการณ์ หรือ การทดลองเป็นต้น
โลกทัศน์อิสลาม
โลกทัศน์อิสลาม เป็นการรับรู้ความจริงและสัจจะที่ปรากฎให้เราเห็นถึงการดารงอยู่ของสิ่งต่างๆ ว่าเป็นอย่างไร ซึ่งอิสลามมองว่าโลกนี้ดำรงอยู่ในความสมบูรณ์แบบ (the world of existence in its
totality) โดยที่พระองค์อัลลอฮฺ(ซบ) เป็นผู้มีอำนำจเหนือสิ่งอื่นใดในกำรจัดระเบียบระบบเพื่อกำรดำรงอยู่ของธรรมชำติหรือจักรวำล แต่ความหมายของโลกทัศน์อิสลำมนอกเหนือจากที่กล่ำวมำแล้วยังครอบคลุมถึงกำรมองโลกและชีวิตให้มีความเชื่อมโยงสัมพันธ์กับโลกหน้ำหรือโลกอำคีเรำะฮฺ
โลกทัศน์อิสลามวางอยู่บนรากฐานของโลกทัศน์อัลกุรอาน ซึ่งหากมีการศึกษาอัลกุรอานเชิงลึกจะพบว่าอัลกุรอานนั้นมีความประสงค์ในการให้การอบรมสั่งสอนมนุษย์ให้รักษาความสมดุลย์ในกิจกรรมของมนุษย์ในทุกมิติ
ในการเชื่อมโยงมิติของโลกดุนยากับมิติของโลกอาคีเราะฮฺ มนุษย์จาเป็นต้องรู้ถึงสัจธรรมของทั้งสองโลกซึ่งมนุษย์ไม่สามารถจะแสวงหาความรู้ด้วยตนเองเพราะมนุษย์เป็นผู้ถูกสร้างจาเป็นต้องมีวะห์ยู หรือมีความรู้ที่ได้จากการประทานที่บอกกล่าวให้มนุษย์รู้ถึงความรู้ความจริงแท้ซึ่งเป็นทางนำให้กับมนุษย์เพื่อการดารงอยู่ในโลกดุนยานี้ให้เป็นไปตามพระประสงค์ของผู้สร้าง
เพราะเป็นโลกทัศน์ที่อธิบายโลกและตีความหมายชีวิตที่เชื่อมโยงกันระหว่างโลกดุนยากับโลกอาคีเราะฮฺ ไม่สามารถแยกออกกันได้ โดยมองโลกอาคีเราะฮฺเป็นจุดหมายปลายทางและมีนัยสาคัญมากที่สุด
และมนุษย์เช่นกันไม่สามารถรู้เกี่ยวกับโลกอาคีเราะฮฺเพราะเป็นโลกแห่งอนาคตที่มองไม่เห็น แต่สามารถรับรู้ด้วยวะห์ยู (ความรู้ที่ได้จากการประทานจากพระองค์อัลลอฮฺ) ดังนั้น การรับรู้ความจริงแท้ของมนุษย์นั้นเริ่มด้วยความกระจ่างและชัดเจนโดยผ่านวะห์ยู ปราศจากข้อสงสัยใดๆ
Riza and Hussain ( 2003) ได้สะท้อนความเห็นว่าการจำกัดความเชื่่อของมนุษย์ที่เกี่ยวกับชีวิตและสรรพสิ่งต่างๆ ที่มีอยู่ในโลกดุนยา (โลกนี้) เท่ำนั้น ไม่ใช่เป็นการนิยามที่คาอรบคลุม และเที่ยงตรงสำหรับโลกทัศน์อิสลำม ทั้งนี้เพราะโลกทัศน์อิสลำมครอบคลุมทั้งประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการรับรู้เกี่ยวกับโลกดุนยา และโลกอาคีเรำะฮฺ (โลกหน้ำ) และคำว่า ความจริง (reality) ในอิสลามนั่นคือ สัจจะ (haqiqah) ไม่ใช่ ความจริงในบริบท (waqi iyyah) อย่ำงเดียว
4.ปรัชญาการศึกษาอิสลาม
ลักษณะสาคัญของปรัชญาการศึกษาในอิสลามคือ สามารถที่จะนาหลักการมาใช้เป็นแนวคิดในการจัดการศึกษา ซึ่งเป็นการศึกษาที่จะทำให้เราห่างไกลจากแนวคิดเซคคิลา ( ที่แยกระหว่างกิจกรรมทางธรรมกับกิจกรรมทางโลก อิบราเฮ็ม ณรงค์รักษาเขต 153 ; 2551 )
จุดมุ่งหมายของปรัญาของอัล กินดี คือ
1 รู้จัก อัลลอฮ ซุบฯ ผู้ทรงสร้างโลกนี้
2 การพิสูจน์ในอภิปรัญา ว่า สิ่งต่างๆ ถูกสร้างจาก สิ่งที่ไม่มีมาก่อน(nihilonihilo) หรือ สร้างจากความว่างเปล่า (creation from
nothingness) และโลกนี้ไม่อยู่ชั่วนิรันดร์ (the wor ld is not
eternal)
ในการศึกษา อภิปรัชญา (Metaphysic) ควรที่จะเริ่มจากญาณวิทยา(Epistemology) ก่อน
อัล กินดี กล่าวว่า เราสามารถเรียนรู้ได้ด้วย 2
วิธี
1 Faculty of Sensation ศักยภาพทางประสาทสัมผัส เป็นการรับรู้สิ่งที่เป็นวัถตุ (natural
2 Faculty of Reason ศักยภาพทางสติปัญญาและเหตุผล อานาจแห่งเหตุผล ทาให้เราเข้าใจ หลักสากล ทฤษฎีความรู้ และกฎของความไม่ขัดแย้ง
มุมมองด้านการศึกษา
Ibn KhaldunKhaldunให้ความเห็นว่าการศึกษาประกอบด้วยการสร้างคุณธรรม การฝึกอบรมทางปัญญา และการสอนที่สามารถดึงศักยภาพที่อยู่ภายในออกมาเพื่อพัฒนาบุคลิกภาพของมนุษย์
ความรู้สามารถแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท ๑. ความรู้ที่อยู่ในรายวิชาที่เกี่ยวข้องกับปรัชญา ซึ่งเป็นความรู้ที่ได้จากการใช้ความคิด Aqliyah ) และ ๒. ความรู้ที่อยู่ในรายวิชาศาสนาเป็นความรู้ที่เกียวกับความเชื่อ และข้อปฏิบัติทางศาสนา
Naqliyah
Ibn KhaldunKhaldunได้ให้ความคิดเห็นถึงประโยชน์ของการศึกษาที่มีต่อมนุษย์ดังนี้
๒. ๒. การศึกษาควรที่จะเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้มนุษย์ดารงชีวิตในสังคมได้อย่างสงบสุข
๓. จุดมุ่งหมายสาคัญของการศึกษาคือการพัฒนาพลังความคิดและเหตุผล
ในทัศนะของIbn KhaldunKhaldunการเดินทางถือเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการการศึกษาเรียนรู้
๑. การศึกษาควรพัฒนาประสิทธิภาพทางเศรษฐกิจและสังคมในตัวมนุษย์
Rosnani Hashim ( 2004 ) ได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับวัตถุประสงค์การศึกษาอิสลามไว้ว่าเป็นการพัฒนาศักยภาพของมนุษย์ในทุกด้านนำไปสู่การเป็นบ่าวและผู้สืบแทนพระองค์ในแผ่นดินทาหน้าที่รับผิดชอบในการรักษาความเจริญรุ่งเรืองบนโลก ซึ่งในการบรรลุวัตถุประสงค์ดังกล่าวนี้การศึกษาอิสลามจำเป็นต้องเน้นให้มนุษย์เกิดความยำเกรงต่ออัลลอฮฺ (God fearing) และตระหนักถึงความรับผิดชอบของปัจเจกบุคคลต่อความสัมพันธ์ในแนวตั้งกับพระองค์อัลลอฮฺ (hablun min และความสัมพันธ์ทางสังคมในแนวราบกับเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน (hablun min al nas)
ปรัชญาการศึกษา
คำว่่ ปรัชญา ในภาษาอังกฤษ ใช้คำว่า philosophy ซึ่งประกอบด้วย 2
Sophia
Sophia หมายถึง ความรู้
คำ ในภาษาลาติน Philo
Philo หมายถึง ความรัก ความเลื่อมใส
คำว่า PhilosophiaPhilosophiaในภาษาลาติน หรือ Philosophy ในภาษาอังกฤษ หมายถึงความรักในความรู้
คำดังกล่าวกับคำในอัล-กุรอ่าน คำที่ใกล้มากที่สุดคือ al
Hikmah
يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ وَۚمَن يُؤْتَ الْحِكْ مَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا
كَثِيرًا وَۚمَا يَذَّكَّرُ إِلََّّ أُولُو الَْْلْبَابِ ٢٦٩
ทำไมต้องเรียนปรัชญาการศึกษา
เพราะ.....สาขาการศึกษา ไม่ใช่มีประเด็นคำถามว่า อะไร? ทำไม
เพราะอะไร เท่ำนั้น แต่ประเด็นที่จะควรจะต้องถามอีก คือ ใคร(ผู้สอนและผู้เรียน)? อะไรที่ใช้สอน ซึ่งในการหาคำตอบหรืออธิบายคำถามเหล่ำนี้ จำเป็นที่จะต้องใช้ศาสตร์หรือความรู้เฉพาะ
ซึ่่งในก่รให้คำตอบต่อคำถามนี้้ เราไม่ใช่อธิบาย ปรัชญา เป้ำหมาย หรือจุดประสงค์การศึกษาเท่ำนั้น แต่เราต้องอธิบำยทรัพยำกรทั้งหลายทั้งปวงที่จำเป็นต้องใช้เพื่อให้การดำเนินกิจกรรมการศึกษาเพื่อให้บรรลุเป้าหมาย
บทบาทของปรัชญา
ดังนี้ปรัชญำ คือ เป็นตัวสืบค้นควำมจริงเพื่อที่จะให้คำตอบต่อประเด็นคำถามหรือข้อสงสัยต่างๆ
เช่นในทางการศึกษา เราถามว่า สอนอะไร? ทำไมเราต้องสอน? เราสอนอย่างไร การได้มาซึ่งคำตอบต่อคำถามนี้ ทำให้เราได้องค์ความรู้สำคัญ หรืออาจเป็น สำรัตถะการศึกษา
การนำปรัชญามาใช้ในกระบวนการคิดของเรา สามารถแก้ปัญหาความคลุมเครือในประเด็นต่างๆ เช่น ความไม่ชัดเจนในเป้ำหมำย
การให้คำตอบในประเด็นคาถามข้างต้นในอิสลาม เราจะใช้ปรัชญาการศึกษาอิสลามหรือโลกทัศน์อิสลามเป็นกรอบอ้างอิง
การจัดการศึกษากับปรัชญา
ประเทศเซคคิลา ปรัชญา secularism จะมีอิทธิพลต่อการจัดการศึกษาของประเทศ
เช่นเดียวกันกับประเทศอิสลาม ปรัชญาการศึกษาและโลกทัศน์อิสลามจะเป็นตัวกำหนดกรอบหรือรูปแบบกำรจัดกำรการศึกษาของประเทศ
แนวทางการจัดการศึกษาอิสลามโดยการบูรณาการการศึกษา และ การจัดการเรียนรู้อิสลามศึกษา
ความพยายามในการจัดการศึกษาแบบบูรณาการ ไม่ใช่เป็นสิ่งที่ง่าย เพราะ ประเทศอิสลามแต่ละประเทศ ได้ใช้ระบบการศึกษาที่เน้นการศึกษาอิสลามแบบดั่งเดิมมายาวนาน
การจัดการศึกษาจะแยกแยะสองระบบอย่่างชัดเจน (dualism)
คือ 1 . การศึกษาศำสนาแบบดั่งเดิม 2 . การศึกษาสามัญ แบบโมเดอร์น
กำรจัดการศึกษาแบบ dualism ในประเทศอิสลามเกิดขึ้นเป็นระยะอันยาวนาน ทำให้เกิด ภาวะ crisis of personality
ด้วยเหตุผลกำรศึกษาสามัญมีคุณค่าทำงเศรษฐกิจมากกว่าการศึกษาอิสลาม ทำให้การศึกษำสำมัญได้รับความนิยมมากขึ้น ส่งผลให้การศึกษาศาสนาเป็นเรื่องเล็กและไม่สำคัญ
ประเด็นปัญหาประการหนึ่งที่ปรากฏออกมาอย่างเด่นชัดในประเทศอิสลาม คือ กำรรับอิทธิพลปรัชญากำรศึกษำของประเทศตะวันตกหรืออนานิคมตะวันตกมาใช้ในกำรจัดการศึกษาในโรงเรียน นั่นคือ การแยกศาสนาออกจำกการดำเนินชีวิต (dualism/
ปัญหา diarchy in education
ความเจริญทางวิชาการเป็นความต้องการของประชาชาติอิสลำมในทุกประเทศ ซึ่งมุสลิมก็เห็นความสำคัญของการบูรณาการระหว่างความรู้ศาสนา กับ ความรู้สำมัญ ที่ได้รับจากประเทศตะวันตก เช่น ด้านวิทยาศำสตร์ และเทคโลยี แต่ เนื่องจำกควำมรู้นั้น not value free (มีค่านิยมแฝง) เช่น anti God/anti religion จึงเป็นเหตุทำให้มุสลิมไม่สามารถที่จะรับความรู้ที่มาจากโลกตะวันตก ถึงแม้จะแม้ประโยชน์ ก็ตาม
จึงเกิดการประชุมนานาชาติด้านการศึกษาอิสลามเป็นครั้งแรก ในปี ค.ศ. 1977 1977ณ เจดดะห์เพื่อหาแนวทางแก้ปัญหา dualismdualismและ diarchy in education โดยมีการนำเสนอโครงการอิสลามนุวัตรองค์ความรู้ ซึ่งเป็นพันธกิจแห่งการบูรณำการความรู้ในสาขาต่างๆ ให้สอดคล้องกับกระบวนทัศน์อิสลาม หรือโลกทัศน์อิสลำม : : :
ขั้นตอนสำคัญในการบูรณาการศึกษาอิสลาม
2
. จำกัดความใหม่เกี่ยวกับการศึกษาอิสลามแบบดั่งเดิม และปรับให้สอดคล้องบริบทความต้องการของประชาชาติอิสลาม
3
. เสนอแนวคิดอิสลามนุวัตรองค์ควำมรู้ เพื่อให้เอื้อต่อการบูรณาการระหว่างการศึกษาอิสลามแบบดั่เดิม และการศึกษาโมเดอร์นของตะวันตก
1
. จำกัดความใหม่เกี่ยวกับการศึกษาโมเดอร์นของตะวันตกและปรับให้สอดคล้องอิสลำม
4 จัดทำหลักสูตรแบบบูรณาการอิสลามเชิงโครงสร้างและบูรณาการอิสลามเชิงเนื้อหา
นักปราชญ์ ได้แบ่งสาขาปรัชญาออกเป็น 4 สาขา
. Axiology (คุณวิทยา) เป็นสาขาที่เกี่ยวข้องกับความดี ความงาม ที่พยายามอธิบายถึงสิ่งที่มีคุณค่า สิ่งที่ดีและไม่ดี มีประโยชน์หรือไม่มีประโยชน์
. Teleologi (อันตวิทยา) พิจารณาผลการกระทำ นักปราชญ์ไม่ใช่แค่สนใจทำความเข้าใจสิ่งที่มีอยู่ หรือเกิดขึ้น แต่ยังสนใจศึกษาว่าอะไรจะเกิดขึ้นหลังจากโลกนี้พินาศ และรูปแบบการมีชีวิตในโลกหน้า
. Epistemology (ญาณวิทยา) เป็นสาขาปรัชญาที่เกี่ยวข้องกับควำมรู้เพื่อความเข้าใจในสัจธรรม (hakikat) ของวัตถุใดๆเช่นหน้าที่ บทบาท และประโยชน์ที่จะได้รับ (ทฤษฎีทีว่าด้วยความรู้)
Metaphysic (อภิปรัชญา) ปรัชญา ที่ว่าด้วยความแท้จริงหรือสารัตถะ (Reality Essence) ซึ่งรวมทั้ง ชีวิต โลก และ ภำวะเหนือธรรมชาติ เช่น พระเจ้า
วิธีการหาความรู้ของมนุษย์ในอิสลาม
การหาความรู้ด้วยประสบการณ์ตนเอง
การอ่าน และการถามผู้รู้
การหาความรู้โดยใช้หลักตรรกวิทยาหรือเชิงเหตุผล
การหาความรู้ด้วยธรรมเนียมประเพณี
แหล่งที่มาของความรู้ในอิสลาม
อิจญ์มาอฺ และกิยาส
อัลกุรอานและอัลหะดีษ
อิสติหฺซาน มะศอลิหฺ มุรสะละฮฺ และอุรฟฺ
