Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาระบบต่อมไร้ท่อและระบบสืบพันธุ์ (Drugs in the endocrine and reproductive…
ยาระบบต่อมไร้ท่อและระบบสืบพันธุ์ (Drugs in the endocrine and reproductive systems)
Thyroid Hormone and anti-thyroid drugs
Anti-thyroid drugs
Thioamides
Propylthiouracil (PTU), Methimazole(MMI)
กลไก : ยับยั้งการทำงานของเอมไซม์ thyroid peroxidase (TPO)
เภสัชจนศาสตร์ ของ PUT มีค่าครึ่งชีวิตสั้นต้องให้กินวันละครั้ง , MMI มีค่าครึ่งชีวิตยาว ให้กิยกินวันละ 1/2 ครั้งต่อวัน
การใช้ทางคลีนิค : รักษาภาวะ Hyperthyroidism เช่น Graves' disease นิยมใช้ Methimazole
PTU ใช้รักษา Hyperthyroidism ในหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร
ผลข้างเคียงของ PTU และ MMI ทำให้เกิด Maculopapular, Hepatitis, Jaundice(MMI), Hypoprothrombinemia(PTU)
Anion inhibitor
Perchlorate, Pertechnetate, Thiocyanate
กลไก : เป็น monovalent anion สามารถในการเอา iodide เข้าไปใน cell เรียกว่า competitive inhibition
ผลข้างเคียง : กดไขกระดูก
Iodide-Blockade of hormone releaase
กลไก : ยายับยั้งการหลั่ง thyroid คือสามารถสร้างได่เป็นปล่อยไม่ได้ ทำให้เข้าสู่ plasma ได้น้อยลง ไปที่อวัยวะเป้าหมาย
การใช้ทางคลีนิค : ใช้รักษา thyroid เป็นพิษแบบรุนแรง และใช้กับผู้ป่วยที่จะผ่าตัดต่อม thyroid
ห้ามใช้กับคุณแม่ตั้งครรภ์ เพราะ iodide สามารถผ่านรกได้ ทำให้ตัวอ่อนเกิดเป็น fetal goiter
ผลข้างเคียง : เกิด iodism
other antithyroid agents
Beta adrenoceptor antagonist เช่น propranolol ช่วยลดอาการจาการกระตุ้นระบบ sympathetic ที่มากเกิน
Glucocorticoids เช่น prednisolone dexamethazone ใช้ยับยั้งการหลั่ง thyroid hormone
Radioactive iodine(I131)
ผลข้างเคียง เกิด Hypothyroidism
ห้ามใช้ในผู้หญิงตั้งครรภ์ และให้นมบุตร
Insulin and hypoglycemia drugs
Long acting
ฉีดเข้าใต้ผิวหนังทำห้ระดับ insulin เพิ่มขึ้นอย่างช้าๆ แล้วคงที่
Insulin Glargine, Insulin Detemir
Intermediate acting
์NPH insulin
ฉีดเข้าทางใต้ผิวหนัง รักษาเบาหวานแต่ไม่ใช้ในภาวะ Diabetic Ketoacidosis หรือภาวะกลูโคสสูงในเลือดฉุกเฉิน
ข้อควรระวังในการบริหารยา เก็บในตู้เย็น 2-8 องศาเซลเซียส ห้ามเขย่าขวด ใช้วิธีการคลึงขวดยาในฝ่ามือไปมาก่อนฉีด ฉีดทาง Subcutaneous บริหารยาก่อนรับประมานอาหาร 30 นาที
ผลข้างเคียง ทำให้เป็น Hypoglycemia บริเวณที่ฉีดเป็นรอยแดง มือสั่นใจสั่นเหงื่ออกมาก คลื่นไว้ อาเจียน กล้ามเนื้ออ่อนแรง เพลีย ตัวเย็น หมดสติ เป็นลม
Non insulin dependent ช่วยลด glucose ในเลือด
ยากลุ่มที่ลดภาวะดื้อต่อ insulin
Biguanide ตัวอย่างยา Metformin
กลไก ออกฤทธิ์ลดการสร้างกลูโคสจากตับ และเพิ่มการนำกลูโคสไปใช้
กระตุ้นให้ receptor ไวต่ออินซูลินมากขึ้นและสามารถควบคุมระดับน้ำตาลให้ปกติได้
ข้อดี ไม่ทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ น้ำหนักตัวไม่ค่อยเพิ่มขึ้น
ผลข้างเคียง Lactic acidosis ภาวะกรดแลคติกคั่งในเลือด พบในผู้ป่วยที่ขาดออกซิเจน Copd
ข้อควรระวัง หลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่มนี้ในผู้ป่วยโรคตับ โรคไต โรคหัวใจล้มเหลว มีภาวะเสี่ยงต่อการเกิด lactic acidosis
Glitazones (Thiazolidinedione, TZD) ตัวอย่างยา pioglitazone
กลไก ออกฤทธิ์ที่ยีน โดยควบคุมการแสดงออกของ peroxisome proliferation activating receptor (PPAR) ซึ่งทำหน้าที่เกี่ยวกับกลูโคสและ ilpid metabolism
กลไก กระตุ้น metabolism ของกลูโคสและไขมัน จึงลดการดื้ออินซูลินของเซลล์เป้าหมายและลดระดับ free fatty acid ได้
ข้อดี ไม่กระตุ้นการหลั่ง insulin จึงไม่เกิด hypoglycemia
ผลข้างเคียง เป็นพิษต่อตับ, weight gain, มีการคั่งของน้ำในร่างกายทำให้บวม
ยายับยั้งการทำงานของเอมไซม์ Alpha-glucosidase
ตัวอย่างยา acarbose, miglitol
กลไก ยับยั้งการทำงานของ Alpha-glucosidase ทำให้การย่อยคาร์โบไฮเดรตลดลง จึงมี glucose สำหรับดูดซึ่ใได้น้อยลง ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดหลังอาหารลดลงได้
ผลข้างเคียง ท้องอืด แน่นท้อง ผายลมบ่อย ปวดท้อง ถ่ายเหลว
ข้อดี ลดระดับน้ำตาลหลังรับประทานได้ดี เพราะเมื่อกินอาหารเข้าไปจะไม่เปลี่ยนเป็นน้ำตาลโมเลกุลเล็ก
ยาที่ออกฤทธิ์กระตุ้นการหลั่งของ insulin จากตับอ่อน
1.Sulfonyurea
ออกฤทธิ์โดยการกระตุ้นการหลั่ง insulin จากตับอ่อน
ส่งผลให้มีปริมาณ insulin ในร่างกายสูงขึ้น
First generation ตัวอย่างยา เช่น Chlorpropamide, Tolbutamide
เนื่องจากยาออกฤทธิ์นาน ทำให้สะสมในร่างกายได้
ผลข้างเคียง Severe hypoglycemia, hyperinsulinemia
Second generation ตัวอย่างยา Glivenclamide, Glipizide
ผลข้างเคียง Hypoglycemia, weight gain
2.Rapid acting non sulfonylurea
ตัวอย่างยา Repaglinide, Nateglinide
กลไก ออกฤทธิ์โดยกระบวนการกระตุ้นการหลั่ง insulin จากตับอ่อนเหมือน sulfonylurea แต่กระตุ้นที่ตำแหน่งของตัวรับแตกต่างกัน ทำให้เกิด hypoglycemia น้อยกว่า
Rapid onset and short acting
ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง SC หรือทาง IV สามารถลดกลูโคสได้อย่างรวดเร็ว แต่หมดฤทธิ์ไว ปลอดภัยในสตรีมีครรภ์
ยาในบัญชีหลักแห่งชาติ insulin aspart ยานอกบัญชีหลัก insulin lispro, insulin glulisine
Intravenous insulin infusion เป็นการบริหารอินซูลินโดยการให้ทางหลอดเลือดดำ อินซูลินที่ใช้เป็นอินซูลินชนิดออกฤทธิ์สั้น หรือ insulin analogue เท่านั้น
Sex hormones and drugs
Estrogen
Estradiol
พบมากที่สุดในกระแสเลือด
beta-estradiol เป็นรูปแบบที่มีฤทธิ์แรงที่สุดของ estrogen ในธรรมชาติ
Estrone
มีเยอะสุดในช่วงที่หมดประจำเดือน
สร้างได้จาก liver, muscle, hair follicle
มีความแรงน้อยกว่า estradiol
Estriol
เป็นรูปแบบที่มีฤทธิ์ต่ำที่สุด
ขับออกทางปัสสาวะ
กลไก estrogen จับกับ receptor กระตุ้น gene transcription ทำการสังเคราะห์ protein
ผลของ estrogents
1.Physiological effects
กระตุ้นให้ epiphyseal plate ปิด ทำให้การเจริญของกระดูกยาว ในร่างกายหยุดสูง
กระตุ้นการเจริญของ fallopian tubes, uterus, vagina
กระตุ้น secondary characteristics เต้านม, pubis hair
Metabolic effects
เพิ่ม anabolic action กระตุ้นความอยากอาหาร
เพิ่มการคั่งของน้ำและเกลือในร่างกาย ทำให้บวม
3.Contraceptive effect
ไม่ให้มดลูกหนาตัว และไม่ให้ไข่ตก
ผลข้างเคียง คลื่นไส้ อาเจียน มีการบวมน้ำ การคั่งของน้ำ risk of thromboembolism ความเสี่ยงการเกิดมะเร็งเกี่ยวกับอวัยวะเพศหญิง
Contraceptive agents
Oral contraceptive
ชนิดฮอร์โมนเดี่ยว มีส่วนประกอบของ Progestin เพียงอย่างเดียว
ชนิดฮอร์โมนรวม มีส่วนประกอบของ Estrogens ผสมกับ Progestin
ผลข้างเคียง คลื่นไส้ อาเจียน เจ็บคัดเต้านม ท้องอืด ปวดหัว น้ำหนักขึ้น มีเลือดคล้ายประจำเดือนกระปิบกะปรอย เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ
ชนิดของ Oral contraceptive
แบบ 21 เม็ด ทุกเม็ดมีตัวยาทั้งหมด ไม่มีเม็ดแป้ง รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผงแล้วหยุด 7 วันก่อนเริ่มแผงใหม่ หลังหยุดยาประมาณ 1-3 วันจะเริ่มมีประจำเดือน
แบบ 28 เม็ด มียาฮอร์โมนจำนวน 21 เม็ด และเม็ดแป้งอีก 7 เม็ด รับประทานในเวลาเดียวกันของทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผง
ข้อห้ามใช้ ผู้ที่มีโรค เคยเป็นโรค ประวัติเสี่ยงของภาวะหลอดเลือดดำอักเสบ โรคลิ่มเลือดอุดตัน การทำงานของตับผิดปกติ มะเร็งเต้านม ความดันโลหิตสูงที่ยังควบคุมไม่ได้
Emergency contraception pill
ประกอบด้วยฮอร์โมน Progestin เพียงอย่างเดียว
ข้อควรระวัง ควรใช้ในกรณีฉุกเฉินเท่านั้น ยาคุมฉุกเฉินไม่สามารถป้องกันโรคที่เกิดจากการมีเพศสัมพันธ์ได้ ยามีผลกระทบต่อรังไข่และมดลูก
ผลข้างเคียง คลื่นไส้ ปวดหัว ประจำเดือนมาผิดปกติ เสี่ยงต่อการท้องนอกมดลูก
Oxytocin
ใช้รักษาอาการตกเลือดหลังคลอด
ทำหน้าที่กระตุ้นการหดตัวของมดลูก และกระตุ้นการหลั่งของน้ำนม
กระตุ้นการคลอดหรือเพิ่มการบีบตัวของมดลูกระหว่างคลอดบุตร
ผลข้างเคียง คลื่นไส้ อาเจียน ปวดบีบที่ท้อง มดลูกบีบตัวรุนแรงและบ่อยครั้งขึ้น