Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? - Coggle Diagram
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?
Thông tin chung
Tác giả
Hoàng Phủ Ngọc Tường, sinh năm 1937 tại Huế
Là một trong những nhà văn chuyên về bút kí
Là người có hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực đặc biệt nhất là sử học, địa lý, văn hoá ở Huế
Phong cách nghệ thuật
Sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình
Lối liên tưởng phóng khoáng, lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm, tài hoa
Tác phẩm
Tác phẩm là bài bút kí viết tại Huế, ngày 4/1/1981, in trong tập sách cùng tên
Đây là một trong những tác phẩm bút kí nổi tiếng của tác giả, gồm có 3 phần và đoạn trích trong sách giáo khoa là phần thứ nhất
Tiêu đề là một câu hỏi tu từ nhằm mục đích khẳng định vẻ đẹp biến ảo của con sông cũng đẹp như chính cái tên của nó
Sông Hương từ góc độ địa lí
Trước khi từ biệt Huế
Sông Hương trở thành cô gái đa tình nhưng kín đáo, có chút lẳng lơ nhưng rất đỗi chung tình. Đầy yêu thương và thấu hiểu, Hoàng Phủ Ngọc Tường ví von cái phút dùng dằng trước khi về với biển cả ấy của dòng Hương là phút nàng Kiều chí tình trở lại tìm Kim Trọng để nói một lời thề
Cũng theo tác giả, khúc quanh tựa như một “nỗi vấn vương” và dường như còn có cả “một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu"
Trước sự tạo tác thú vị và hữu tình của tạo hóa, cuộc chia tay giữa dòng sông Hương với Huế khiến cho tác giả cũng bất ngờ. Chính Hoàng Phủ Ngọc Tường phải thốt lên: “có một cái gì rất lạ với tự nhiên và rất giống con người ở đây"
Nhưng đã quá nặng tình với Huế, đâu dễ dứt đi một cách dễ dàng, vậy nên “như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ. Đối với Huế, nơi đây chính là chỗ chia tay dõi xa ngoài mười dặm trường đình”
Đầu tiên là cái ôm thật chặt đầy lưu luyến trước khi chia li: “Rời khỏi kinh thành, sông Hương chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói, đang xa dần thành phố để lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của vườn cau vùng ngoại ô Vĩ Dạ”
Khi sắp rời khỏi kinh thành này, sông Hương lại trôi lững lờ trong bao nỗi ưu tư, bao niềm vương vấn
Trong cái nhìn đắm say của một trái tim đa tình, sông Hương là một người tình dịu dàng và chung thủy. Điều này được tác giả diễn tả với một phát hiện thú vị: điệu chảy chậm của sông Hương chứa đầy tình ý
Đến giữa thành phố Huế
=> Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu tả sông Hương như 1 khoảng ngưng đọng của thời gian, một sự dùng dằng của không gian và chính nhịp chảy này đã tạo nên nét riêng cho nó
Lưu tốc của dòng nước chợt giảm hẳn đi và cái điệu chảy lững lờ như thương như nhớ cũng chính là một nét độc đáo, gợi thi tứ dạt dào của dòng Hương
Sông Hương và những chi lưu tạo những đường nét thật tinh tế làm nên vẻ đẹp cổ kính của cố đô, điệu chảy nhẹ nhàng của nó đẹp như điệu slow chậm rãi, sâu lắng, trữ tình
Dòng Hương lúc này không còn rầm rộ, mãnh liệt, cuộn xoáy như trước kia mà trở nên lững lờ đầy tâm trạng
Sông Hương lúc này không còn cái phóng khoáng, man dại nữa mà trở nên mềm mại, nhu mì và mang nét nhỏ nhẹ, ngoan hiền như cô gái kinh thành
Toàn bộ mặt sông “trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh”
Chảy giữa lòng thành phố Huế, sông Hương tỏa thành nhiều nhánh như những cánh tay ôm ấp các phố thị
Qua cái nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương hiện rõ dáng hình, tiếng nói và tâm hồn cô gái Huế dịu hiền
Vậy là cuộc gặp gỡ giữa người con gái đẹp và người tình trông đợi nghìn năm đã trở thành hiện thực. Vì vậy, nhà văn nhìn thấy “sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ … làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”
Bắt đầu vào thành phố, như đã tìm thấy chính mình khi gặp người tình mong đợi, sông Hương “vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long”, dòng sông “kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc” để hòa với vẻ đẹp của chiếc cầu trắng Tràng Tiền“nhỏ nhắn như những vành trăng non”
Ở ngoại vi thành phố Huế
Không chỉ là cái nhìn độc đáo, ta cảm nhận trong đó biết bao trìu mến yêu dấu của tác giả khi biến sông Hương thành 1 dòng ánh sáng lấp lánh sắc cầu vồng
Điểm độc đáo của sông Hương khi ở ngoại vi thành phố Huế đó là mảng phản quang nhiều màu trên nền trời Tây Nam thành phố
Vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng, sông Hương có lúc:
Mang “vẻ đẹp trầm mặc” khi qua bao lăng tẩm, đền đài mang niềm kiêu hãnh âm u được phong kín trong những rừng thông cho đến lúc bừng lên tươi tắn và trẻ trung khi gặp “tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga … giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà” trong thanh bình, yên ả
có khi ánh lên “những mảng phản quang nhiều màu sắc sớm xanh, trưa vàng, chiều tím” lúc qua những dãy đồi núi phía tây nam thành phố
“mềm như tấm lụa” khi qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lưu Bảo
Trong những khúc quanh uốn lượn ấy, dòng sông thật mềm mại, duyên dáng với những màu sắc dịu dàng, tươi trẻ
Giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, sông Hương là “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng”, nhưng ngay sau khi ra khỏi vùng núi, cũng như nàng tiên được đánh thức, sông Hương bỗng bừng lên sức trẻ và niềm khao khát của tuổi thanh xuân trong sự “chuyển dòng liên tục”, rồi “vòng giữa khúc quanh đột ngột” uốn mình mềm mại qua nhiều địa danh
Trong cái nhìn tinh tế và lãng mạn của tác giả, toàn bộ thủy trình của dòng sông tự như một cuộc tìm kiếm có ý thức người tình nhân đích thực của người con gái trong một câu chuyện tình yêu nhuốm màu cổ tích
Ở nơi khởi nguồn
=> Tác giả đã miêu tả sông Hương ở thượng nguồn có một đời sống phóng khoáng, mạnh mẽ như gái Di-gan hoang dại, lộng lẫy giữa màu đỏ chói lọi của hoa đỗ quyên rừng
Người mẹ phù sa mang tên Hương Giang ấy từng là cô gái Di-gan giàu bản lĩnh, tự do giờ đã trưởng thành, làm một người mẹ trẻ trung tràn trề sức sống
Cụm từ “người mẹ phù sa” của một vùng văn hóa là một ẩn dụ đa nghĩa mà nhà văn muốn nhân hóa vẻ đẹp dồi dào, phong phú của sông Hương
Nhưng chỉ một một chớp mắt của trí tưởng tượng, ra khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng thay đổi hình hài, lại mang một vẻ đẹp khác, vẻ đẹp “dịu dàng và trí tuệ”, biến thành “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở”
Sông Hương nơi thượng nguồn hiện ra tựa như một “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại” với một “bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng” => trong nét dịu dàng thơ mộng vẫn ẩn chứa một sự hoang dại mãnh liệt đầy bất ngờ và bí ẩn
Trong mối quan hệ đặc biệt này, sông Hương tựa như “một bản trường ca của rừng già” với nhiều tiết tấu hùng tráng, dữ dội: khi “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn” lúc “mãnh liệt qua những ghềnh thác”, khi “cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”, lúc “dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”
Sông Hương nhìn từ cội nguồn là dòng chảy có mối quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn
Nói đến dòng sông độc đáo này, người ta thường chỉ nghĩ đến vẻ đẹp dịu dàng, thơ mộng của nó. Nhưng tìm hiểu từ ngọn nguồn, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn thấy được một phương diện khác
Theo tác giả, nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành mà không chú ý tìm hiểu sông Hương từ nguồn cội, người ta khó mà hiểu hết vẻ đẹp trong phần tâm hồn sâu thẳm của dòng sông
Sông Hương từ góc độ lịch sử
Trong mối quan hệ nghiêm trang này, sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang từ thuở còn là một dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước các vua Hùng, lúc nó mang tên là Linh Giang (dòng sông thiêng) trong sách Dư địa chí của Nguyễn Trãi
Dòng sông cũng đã chứng kiến thời đại mới với Cách mạng tháng Tám năm 1945 và bao chiến công rung chuyển qua hai cuộc chiến tranh vệ quốc sau này
Sông Hương xứng đáng được gọi là một thiên sử thi, trước hết vì đã từng kiên cường chặn đứng nhiều đội quân xâm lược
Dòng sông đâu chỉ có vẻ đẹp mềm mại đầy nữ tính, mà còn tiềm tàng trong chiều sâu lịch sử của nó một sức mạnh quật cường của dân tộc từ những ngày mở nước hàng nghìn năm về trước
Khi so sánh sông Hương là “thiên sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc”, tác giả đã đặt bên cạnh nhau những khái niệm, những yếu tố khó lòng đi chung
Sử thi được viết nên từ máu đỏ của những chiến thắng lẫy lừng, là anh hùng ca của mỗi dân tộc trong quá trình dựng nước và giữ nước
Nhưng màu cỏ lá xanh biếc lại là sự mát lạnh tươi mới đầy vẫy gọi của thiên nhiê
Khi kết hợp 2 điều này với nhau, tác giả đã nêu bật ý nghĩa: trong sông Hương có sự hợp lưu của 2 dòng chảy – vừa hào hùng rực lửa vừa mềm mại tươi xanh
Sông Hương từ góc độ văn hóa đời sống và thi ca
Từ góc độ thi ca
Sông Hương “không bao giờ tự lặp lại mình” trong cảm hứng của các nghệ sĩ
Qua sáng tác của nhiều nhà thơ Việt Nam, sông Hương hiện lên, đầy biến ảo
Khi là “dòng sông trắng – lá cây xanh” trong cái nhìn tinh tế của Tản Đà
Lúc “như kiếm dựng trời xanh” tựa khí phách Cao Bá Quát
Lúc là “bóng chiều bảng lảng” trong nỗi quan hoài vạn cổ của (Bà Huyện Thanh Quan
Rồi “bỗng đột khởi thành sức mạnh phục sinh của tâm hồn” trong thơ Tố Hữu
Sông Hương nhiều vẻ đẹp, nhiều màu sắc nhưng có một điểm chung – đó là sự gợi cảm, gợi thi hứng, sông Hương hút hồn bao nghệ sĩ bởi đó là dòng sông của thi ca
Từ góc độ văn hoá đời sống
Sông Hương càng mang chất Huế đến kì lạ khi nó khoác lên mình chiếc áo đậm màu sắc nơi đây
Khi thấy hai bờ sông thấp thoáng bóng người phơi áo, một sắc áo cưới của Huế ngày xưa, rất xưa, tác giả đã cho rằng đấy là “màu của sương khói trên sông Hương, giống như một tấm voan huyền ảo của tự nhiên”
Khi liên tưởng độc đáo màu sương khói huyền ảo trên dòng Hương chính là hình ảnh các cô dâu trẻ với sắc áo cưới màu điều lục trong những ngày thu đầy khói sương, có lẽ tác giả muốn kín đáo gửi đến ta một ý nghĩa sâu sắc: từ một đường cong, một nét uốn lượn đến cái sắc tím huyền ảo, sông Hương đều mang những dáng hình rất đặc trưng cho Huế
Cuối tác phẩm, nhà văn đã thuật lại sự việc một nhà thơ lão thành ở Hà Nội đến sông Hương, sau khi vứt điếu thuốc lá xuống chân cầu đã hỏi 1 câu bâng khuâng: “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
Tình cảm sông Hương khiến cho bao người thuở xưa yêu mến đến mức đã nấu nước của trăm loài hoa đổ xuống cho dòng sông thơm mãi, khiến cho nhà thơ lão thành xa quê yêu mến đến mức quên đi nỗi nhớ nhà để mãi bâng khuâng suy nghĩ về nó
