Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
AK hfst. 1,1 1,2 1,3 1,4 3,1 3,3 - Coggle Diagram
AK hfst. 1,1 1,2 1,3 1,4 3,1 3,3
1,1: gebergten ontstaan, gebergten verslijten
oceaanbodem of berg
tijdens constructie van Himalaya namen rivieren die op de oceaan uitkwamen materialen mee die op de oceaanbodem kwamen wat na samenpersing van platen samen werd geperst tot gesteente wat ver boven zeeniveau werd gedrukt
steen uit vulkaan
naast materialen van rivieren schiet er ook magma vanuit de aardmantel bij het vormen van gebergte, dit magma stolt en verandert in het gevlekte graniet, door wegslijten komt dit ook aan de oppervlakte te liggen
-
jong en oude gebergte
bergen gaan door de loop van de jaren wat wel miljoenen kan duren verslijten en afbreken zoals de jonggebergte, hooggebergte van de Himalaya en het goudgebergte, middelgebergtevan de Schotse hooglanden die maar rond e 500-1500 meter hoogte liggen en de toppen worden boller met de jaren
1,2: gesteente verandert
chemische verwering
door zuurstof en vocht wordt het gesteente verkleurd of krijgt het deuken, deze verwering wordt moeilijker te ontwijken hoe vochtig en warmer het klimaat is hoe sneller dit soort verwering plaats vind
grotten
grotten ontstaan door opgelost gesteente, via spleten in gesteente komt daar water in wat door wortels is verzuurd , dit zure water lost gesteente op wat grotten maakt
de grotten in zuid Limburg liggen onder aardoppervlak waar kalksteen ligt wat wordt gemaakt door samenpersing van kalkhoudende resten van zeedieren dat is opgelost in dat zuur
-
mechanische verwering
door snelle verandering in temperatuur overnacht en overdag zet de steen in en dan weer uit waardoor deze breekt
als een wortel van een plant tussen de spleten van een boom komt groeien deze wortels verder tot de steen breekt
borstverwering is wanneer water in de spleten van gesteente valt wat overnacht afkoelt en uitzet wat de scheur groter maakt
1,3: gesteente wordt verplaatst
erosie
verweerd gesteente komt onderaan de helling bij een rivier uit waar dat het ergens blijft hangen en ander gesteente hier tegenaan botst wat het gesteente bol maakt wat grind maakt in de bovenloop van een rivier waardoor de rivier dieper wordt ; offerwijl erosie
-
erosie door gletsjers, als gletsjers met de jaren sneeuw opvangen komt dit in firnbekken terecht wat wordt omgezet in ijs, als de gletsjer hierlangs naar beneden glijdt schuurt de zijkant van de gletsjer tegen de muren van de firnbekken, als het warmer wordt smelt de gletsjer en wordt het een u vorig dal door het schuren, als de zeespiegel dan stijgt stroomt er water de u dalen binnen wat fjorden maakt
-
zand en klei
verwering en erosie gaat uiteindelijk zo ver dat gesteente verslijt in zand en grind, of nog kleiner: klei
massabewegingen
als afgebrokkeld gesteente van een helling ouzo afrolt is dat massabweweging, dit gebeurt in vele maten en snelheden en kan als het ophoopt een puinhelling veroorzaken
1,4: Waar blijft alle grind zand en klei
De zee
Als zand en klei wordt tegengehouden aan de kust vallen de zandkorrels naar beneden en vormen een zendbank
Elke keer als er een golf langs komt bezorgd deze meer zand dan dat het meeneemt hirdoor komt het strand een stukje hoger te staan
-
-
Sedimentgesteente
Na jaren van verwering naar sedimentatie bestaan laagvlaktes uit dikke lagen zand en klei als dit dik genoeg is wordt het zand en klei bij elkaar geperst wat het vervangt met steen ofterwijl zandsteen en schalie
Kalkhoudende resten van dieren worden kalksteen dit gesteente komt door samengeprst sedimentatie daarom is het sedimentatiegesteente genoemd, dit bestaat vaak uit lagen, in dit sedimentatie gesteente kunnen ook fossielen zitten
De rivier de po
Sedimentatie: De rivier de po loopt door het Po oppervlak dit oppervlak staat boven een hoop klei grind en zand in de alpen neemt de middenloop verweringsmateriaal mee wat uiteindelijk uitkomt in de benedenloop, dit gebeurd als er te veel water is dan de rivier kan dragen vliegt water langs de rivieren en omdat het langs de rivieren amper stroomt zakken deze materialen de grond in
Bij de uitmonding hoopt zich ook materialen op die uiteindelijk kunnen opbergen tot nieuw land: een delta
-
De Río de la Plata is een estuarium.
Een estuarium of zeearm is een verbrede, vaak driehoekvormige monding van een rivier. Estuaria ontstaan wanneer de zee of oceaan waarin het water in de stroming van de rivier stroomt of er veel eb en vloed is. Hierdoor wordt het sediment dat de rivier in de monding neerlegt weggespoeld.
3,1: water in beweging
-
droge en natte gebieden
niet overal is genoeg water Bv. gebieden die simpelweg te droog zijn, of dat het geen goede timing is Bv. als gewassen in de winter niet groeien stroomt het water ongebruikt naar de zee
regenwater kan gebruikt worde om de poepdoos te spoelen ofzo naast dat dit het riool in gaat, dus afvalwater kan handig zijn, als mensen dit beginnen te realiseren
de kringloop van water
-
de lange kringloop laat neerslag vallen op het land wat dan weer terug moet stromen naar de zee wat soms miljoenen jaren kan duren
3,2: water in balans
de waterbalans
-
-
door neerslag:
nuttige neerslag is neerslag die overblijft na verdamping, dit zou in de bodem moeten trekken maar ontbossing en bebouwing laat dit infiltreren niet doorgaan
-
-
duurzaam waterbeheer
vernieuwbaar (watergebruik) water wordt steeds aangevuld en rivieren raken niet op en er is sprake van watergebruik
-
niet vernieuwbaar (waterverbruik) water Bv. fossiele water gaat sneller aan irigatie op dan de snelheid dat dit weer bijgevuld kan worden dit water raakt sus op en er is sprake van water verbruik