Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Hóa hữu cơ 12, , , , , , - Coggle Diagram

- - - - Gọi theo gốc – chức: Tên của amin = tên gốc hiđrocacbon + amin
        VD: C2H5NH2: etylamin
      - Gọi tên thay thế :Tên amin = tên ankan tương ứng + số chỉ vị trí + amin
        VD: CH3CH2CH2NH2 : propan – 1 – amin.
    - - Tính bazo
        
        Làm hồng phenolphatalein. Lực bazo mạnh hơn NH3 nhờ ảnh hưởng của nhóm ankyl Các amin tan nhiều trong nước như CH3NH2, C2H5NH2,… làm xanh quỳ
        
        Anilin có tính bazo yếu hơn NH3 do ảnh hưởng của gốc phenyl, vì vậy không làm đổi màu quỳ tím hay phenolphatalein
        
        so sánh lực bazo
        
        CH3NH2>NH3 >C6H5NH2
        
        Ankylamin>NH3>C6H5NH2
      - Tác dụng với dung dịch axit
        
        CH3NH2+HCl→[CH3NH3]+Cl-
      - Phản ứng thế nhân thơm của anilin
        
        C6H5NH2+3Br2→C6H2Br3NH2↓+3HBr (2,4,6-tribromanilin)
    - - Định nghĩa:Khi ta thay thế 1 hay nhiều nguyên tử H trong phân tử NH3 bằng 1 hay nhiều gốc hidrocacbon ta được amin.
    - - Do liên kết hidro nên tan tốt trong nước
      - Các amin đều độc
    - - Theo gốc hidrocacbon: amin mạch hở ví dụ như CH3NH2,C2H5NH2....
      - Theo bậc amin
        
        Amin bậc 2:CH3NHCH3
        
        Amin bậc 3: (CH3)3N
        
        Amin bậc 1:C2H5NH2,...
  - - - Định nghĩa
        
        Là hợp chất hữu cơ tạp chức, chứa đồng thời 2 nhóm chức: NH2 và COOH
      - Danh pháp
        
        Có ba cách gọi tên
        
        Tên bán hệ thống: Axit + vị trí chữ cái Hi Lạp (α, β, γ, δ, ε, ω) + amino + tên thông thường của axit cacboxylic tương ứng
        
        Tên hệ thống: Axit + vị trí + amino + tên axit cacboxylic tương ứng.
        
        Tên thường một số amino axit
        
        Gly:H2N-CH2-COOH
        
        Ala:CH3CH(NH2)-COOH
        
        Val:(CH3)2CH-CH(NH2)-COOH
        
        Lys:H2N-[CH2]4-CH(NH2)-COOH
        
        Glu: HOOC-CH(NH2)-CH2-CH2-COOH
    - - Chủ yếu ở dạng ion lưỡng cực
      - Chất rắn kết tinh, dể tan trong nước, nhiệt độ nóng chảy cao
    - - Phản ứng este hóa
        
        H2N–R–COOH + HOR' ⇌ H2NRCOOR' + H2O
        Sản phẩm thực tế là ClH3NRCOOR'
      - Tính chất lưỡng tính
        
        Tác dụng với bazo( thể hiện tính axit do có nhóm COOH)
        
        (H2N)x-R–(COOH)y + yNaOH → H2N–R–(COONa)y + yH2O
        
        Môi trường của dung dịch amino axit
        
        Tác dụng lên chất chỉ thị màu: (H2N)x – R – (COOH)y.
        
        Nếu x = y: trung tính, quỳ tím không đổi màu
        
        Nếu x > y: tính bazơ, quỳ tím hóa xanh
        
        Nếu x < y: tính axit, quỳ tím hóa đỏ
        
        Tác dụng axit( thể hiện tính bazo do có nhóm NH2)
        
        (H2N)x–R–(COOH)y + xHCl → (ClH3N)x–R–(COOH)y
      - Phản ứng trùng ngưng
        
        nH2N–R–COOH---t°---> -(HN-R-CO)-n + nH2O
    - - Muối mononatri của axit glutamic được dùng làm mì chính (hay bột ngọt)
      - Axit ε-aminocaproic và axit ω-aminoenantoic là nguyên liệu sản xuất tơ tổng hợp (nilon – 6 và nilon – 7)
      - Axit glutamic là thuốc hỗ trợ thần kinh, methionin (CH3–S–CH2–CH2–CH(NH2)–COOH) là thuốc bổ gan
      - Amino axit thiên nhiên (hầu hết là α-amino axit) là cơ sở để kiến tạo nên các loại protein của cơ thể sống
  - - - Có một số loại protein không tan được trong nước, không bị đông tụ hay kết tủa như: tóc, móng ( tay, chân),…
      - Nhiều protein tan được trong nước thành dung dịch keo và bị đông tụ khi đun nóng. Sự đông tụ và kết tủa protein cũng xảy ra khi cho axit, bazo hoặc một số muối vào dung dịch protein.
    - - Phản ứng màu biure với Cu(OH)2: xuất hiện màu tím đặc trưng( màu của sản phẩm phức tạp giữa protein và ion Cu2+)
        
        Một trong các phản ứng dùng để phân biệt protein
      - Phản ứng thủy phân: nhờ xúc tác axit, bazo hoặc enzim sinh ra các chuỗi peptit và cuối cùng thành các α-amino axit
    - - Protein được tạo bởi nhiều gốc α-amino axit nối với nhau bằng liên kết peptit, nhưng phân tử protein lớn hơn và phức tạp hơn peptit(n>50, n là số gốc α-amino axit).
    - - Là những polipeptit cao phân tử có phân tử khối từ vài chục nghìn đến vài triệu.
      - Phân loại
        
        Protein đơn giản
        
        Là loại protein mà khi thủy phân chỉ cho hỗn hợp các α-amino axit
        
        Ví dụ: anbumin của lòng trắng trứng, fibroin của tơ tằm,...
        
        Protein phức tạp
        
        Là loại protein được tạo thành từ protein đơn giản cộng với thành phần "phi protein"
        
        Ví dụ: nucleoprotein chứa axit nucleic, lipoprotein chứa chất béo,...
    - - Protein có vai trò quan trọng hàng đầu đối với sự sống của con người và sinh vật. Vì vậy, protein là cơ sở tạo nên sự sống
      - Protein là thành phần chính trong thức ăn của người và động vật
  - - - Phản ứng thủy phân
        
        Điều kiện thủy phân: xúc tác axit hoặc kiềm và đun nóng
        
        Sản phẩm: các α-amino axit
      - Phản ứng màu biure
        
        Trong môi trường kiềm, những peptit có từ 2 liên kết peptit trở lên tác dụng với Cu(OH)2 tạo hợp chất màu tím
    - - Các peptit thường ở thể rắn, có nhiệt độ nóng chảy cao và dễ tan trong nước.
    - - Là loại hợp chất chứa từ 2 – 50 gốc amino axit liên kết với nhau bởi liên kết peptit
      - Phân loại
        
        Oligopeptit
        
        Oligopeptit có từ 2-10 gốc alpha amino axit và được gọi tương ứng là đi,tri...
        
        Polipeptit
        
        Polipeptit: là những peptit có từ 11-50 gốc alpha amino axit.Đây là cơ sở tạo protein
    - - Đồng phân
        
        Nếu phân tử peptit chứa n gốc a - amino axit khác nhau thì số đồng phân loại peptit sẽ là n!
      - Danh pháp
        
        Tên của các peptit được hình thành bằng cách ghép tên gốc axyl của các các a - amino axit bắt đầu từ đầu N, rồi kết thúc bằng tên của axit đầu C
- - - - Điều chế và ứng dụng
        
        Thuỷ phân tinh bột hoặc Xenlulozo:
        
        (C6H10O5)n + nH2O → nC6H12O6
        (HCl 40%)
        
        Làm thuốc tăng lực, tráng gương ruột phích, là sản phẩm trung gian trong quá trình sản xuất ancol etylic
      - Tính chất hóa học
        
        Tính chất của andehit
        
        Khử glucozo bằng hidro
        
        CH2OH(CHOH)4CHO + H2→CH2OH(CHOH)4CH2OH
        
        Phản ứng tráng bạc
        
        CH2OH[CHOH]4CHO + 2AgNO3 + 3NH3 + 2 H2O →CH2OH[CHOH]4 COONH4 + 2Ag + NH4NO3
        
        Oxi hoá gucozo bằng Cu(OH)2
        
        CH2OH(CHOH)4CHO + 2Cu(OH)2 + NaOH →CH2OH(CHOH)4COONa + Cu2O + 3H2O
        
        Phản ứng lên men
        
        C6H12O6 → 2CO2 + 2C2H5OH
        ( enzim, 30-35°C)
        
        Tính chất của ancol đa chức
        
        Tác dụng với Cu(OH)2:
        
        Cu(OH)2 + C6H12O6 → [C6H11O6]2Cu + H2O
        
        Phản ứng tạo este
        
        Glucozo có thể tạo este chứa 5 gốc axit axetic trong phân tử khi tham gia phản ứng với (CH3CO)2O, có mặt piridin
      - Trạng thái tự nhiên
        
        Chất rắn kết tinh, không màu, dễ tan trong nước, có vị ngọt
      - Tính chất vật lí
        
        Có trong quả nho, mật ong (30%), máu (0,1%), (glucuzo gọi là đường nho)
      - Cấu tạo phân tử: C6H12O6
    - - Trạng thái tự nhiên
        
        Chất rắn kết tinh, không màu, tan trong nước, có vị ngọt
      - Tính chất vật lí
        
        Có trong dứa, xoài, mật ong (40%) (fruc gọi là đường mật ong)
      - Tính chất hóa học
        
        Tính chất của ancol đa
        
        Tác dụng với Cu(OH)2 tạo phức tan xanh lam
        
        Fruc + H2 --Ni,to-> sobitol
      - Cấu tạo phân tử
        
        C6H12O6
      - Lưu ý
        
        Fruc cũng có phản ứng tráng bạc vì Fruc trong môi trường kiềm chuyển hóa thành Glu
        
        Fruc không làm mất màu dung dịch brom. Thuốc thử nhận biết Glu và Fruc là dd brom
  - - - Ứng dụng
        
        Nguyên liệu để sản xuất tơ nhân tạo như tơ visco, tơ axetat, chế tạo thuốc súng không khói và chế tạo phim ảnh.
      - Tính chất hoá học
        
        Phản ứng thủy phân
        
        (C6H10O5)n + nH2O →nC6H12O6
        
        Phản ứng với axit nitric
        
        [C6H7O2(OH)3]n + 3nHNO3→[C6H7O2(ONO2)3]n + 3nH2O
      - Cấu trúc phân tử: (C6H10O5)n hay [C6H7O2(OH)3]n
      - Tính chất vật lí - Trạng thái tự nhiên
        
        Xenlulozơ không tan trong nước và nhiều dung môi hữu cơ như etanol, ete, benzen,... nhưng tan trong nước Svayde (dung dịch thu được khi hòa tan Cu(OH)2 trong amoniac).
        
        Là chất rắn dạng sợi, màu trắng, không có mùi vị
    - - Cấu trúc phân tử
        
        (C6H10O5)n
      - Tính chất vật lí- Trạng thái tự nhiên
        
        Chất rắn, ở dạng bột vô định hình, màu trắng, không tan trong nước lạnh. Trong nước nóng tinh bột ngậm nước
      - Ứng dụng
        
        Là chất dinh dưỡng cơ bản cho người và một số động vật
        
        Trong công nghiệp, tinh bột được dùng sản xuất bánh kẹo, gluzozo,...
      - Tính chất hoá học
        
        Phản ứng màu với iot
        
        Phản ứng giữa hồ tinh bột với dung dịch iot tạo màu xanh lam đặc trưng
        
        Phản ứng thuỷ phân
        
        (C6H10O5)n + nH2O → nC6H12O6
        ( H+, t°)
  - - - Ứng dụng
        
        Là thực phẩm quan trọng cho con người
        
        Trong công nghiệp thực phẩm: Là nguyên liệu để làm bánh kẹo, nước giải khát, đồ hộp
        
        Trong công nghiệp dược phẩm: Dùng để pha chế thuốc.
        
        Là nguyên liệu để thủy phân thành glucozơ và fructozơ dùng trong kĩ thuật tráng gương, tráng ruột phích
      - Tính chất hoá học:
        
        Phản ứng với Cu(OH)2: 2C12H22O11 + Cu(OH)2 → (C12H21O11)2Cu + 2H2O
        
        Phản ứng thuỷ phân:
        C12H22O11 + H2O →C6H12O6 + C6H12O6
        (H+, t°)
      - Tính chất vật lí - Trạng thái tự nhiên
        
        Là loại đường phổ biển nhất, có nhiều nhất trong cây mía, củ cải đường, hoa thốt nốt
        
        Chất rắn, kết tinh, không màu, không mùi, có vị ngọt. Tan tốt trong nước, độ tan tăng nhanh theo nhiệt độ
      - Cấu tạo phân tử
        
        C12H22O11
- - - - Phân loại
        
        Cấu trúc
        
        Không nhánh
        
        Ví dụ: PVC, PE, PS, cao su, xenlulozơ, tinh bột..
        
        Mạch không gian
        
        Ví dụ: rezit, cao su lưu hóa
        
        Phân nhánh
        
        Ví dụ: amilopectin, glicogen
        
        Nguồn gốc
        
        Tổng hợp
        
        Do con người tổng hợp
        
        Polime trùng hợp
        
        Ví dụ: (–HN–[CH2]6–NH–CO–[CH2]4–CO–)n …
        
        Polime trùng ngưng
        
        Ví dụ:(–CH2–CH2–)n và (–CH2–CHCl–)n …
        
        Thiên nhiên
        
        Có sẵn trong tự nhiên
        
        Nhân tạo
        
        Polime thiên nhiên được chế biến một phần
      - Tên
        
        Tên polime = Poli + tên monome.
      - Khái niệm
        
        Là những hợp chất có phân tử khối rất lớn do nhiều đơn vị nhỏ (gọi là mắt xích) liên kết với nhau.
        
        Monome: là những phân tử nhỏ, phản ứng tạo nên polime.
        
        Hệ số n: là hệ số polyme hóa hay độ polyme hóa.
        
        Mắt xích: Là phần lặp đi lặp lại trong phân tử polime.
    - - Một số polime không nóng chảy khi đun mà bị phân hủy: chất nhiệt rắn.
      - Khi nóng chảy, đa số polime cho chất lỏng nhớt, để nguội sẽ rắn lại: chất nhiệt dẻo
      - Hầu hết polime là những chất rắn, không bay hơi, không có nhiệt độ nóng chảy xác định
      - Đa số polime không tan trong các dung môi thông thường.
      - Một số polime có tính dẻo, một số có tính đàn hồi, một số dai, bền, có thể kéo sợi.
    - - Ứng dụng
        
        Tơ sợi
        
        Chất dẻo
        
        Cao su
        
        Keo dán
      - Điều chế
        
        Trùng hợp
        
        Là quá trình kết hợp nhiều phân tử nhỏ (monome), giống nhau hay tương tự nhau thành phân tử rất lớn (polime)
        
        Điều kiện cần về cấu tạo của monome: liên kết bội, vòng kém bền có thể mở ra.
        
        Trùng ngưng
        
        Là quá trình kết hợp nhiều phân tử nhỏ (monome) thành phân tử rất lớn (polime) đồng thời giải phóng những phân tử nhỏ khác (như H2O, ...)
        
        Điều kiện cần về cấu tạo các monome tham gia phản ứng: phải có ít nhất hai nhóm chức có khả năng phản ứng.
    - - Giảm mạch
        
        Có nhóm chức trong mạch dễ bị thủy phân
      - Khâu mạch
        
        Các mạch polime có thể kết nối với nhau thành mạch dài hơn hoặc thành mạng lưới
      - Nguyên mạch
        
        Có liên kết đôi trong mạch có thể tham gia phản ứng cộng vào liên kết đôi mà không làm thay đổi mạch polime
  - - - Phân loại
        
        Tơ thiên nhiên
        
        Có sẵn trong tự nhiên
        
        Ví dụ: bông, len, tơ tằm
        
        Tơ hóa học
        
        Chế tạo bằng phương pháp hóa học
        
        Tơ tổng hợp
        
        Tạo từ các polime tổng hợp
        
        Ví dụ: tơ poliamit, tơ vinylic
        
        Tơ nhân tạo
        
        Từ polime thiên nhiên nhưng được chế biến bằng phương pháp hóa học
        
        Ví dụ: tơ visco, tơ xenlulozo axetat
      - Một số loại tơ thường gặp
        
        Tơ lapsan
        
        Tơ nitron
        
        Tơ nilon 6-6
      - Khái niệm
        
        Là những vật liệu polime hình sợi dài và mảnh với độ bền nhất định
    - - Khái niệm
        
        Tính đàn hồi là tính biến dạng khi chịu lực tác dụng bên ngoài và trở lại dạng ban đầu khi lực đó thôi tác dụng.
        
        Cao su là vật liệu polime có tính đàn hồi
      - Phân loại
        
        Cao su tổng hợp
        
        Cao su buna
        
        Cao su buna-N và buna-S
        
        Cao su thiên nhiên
    - - Khái niệm
        
        Tính dẻo là tính bị biến dạng khi chịu tác dụng của nhiệt, áp lực bên ngoài và vẫn giữ nguyên được sự biến dạng đó khi thôi tác dụng.
        
        Chất dẻo là những vật liệu polime có tính dẻo.
      - Một số polime dùng làm chất dẻo
        
        Poli vinyl clorua (PVC)
        
        Poli metyl metacrylat
        
        Polietilen (PE)
        
        Poli phenol - fomanđehit PPF
    - - Khái niệm
        
        Bản chất : có thể tạo ra màng hết sức mỏng, bền vững (kết dính nội) và bám chắc vào hai mảnh vật liệu được dán (kết dính ngoại).
        
        Là loại vật liệu có khả năng kết dính hai mảnh vật liệu giống nhau mà không làm biến đổi bản chất các vật liệu được kết dính.
      - Một số loại thông dụng
        
        Nhựa vá săm
        
        Keo dán ure-fomandehit
        
        Keo dán epoxi
- - - - Là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống
      - Không tan trong nước nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ không phân cực
    - - Chất béo
        
        Tính chất
        
        Vật lí
        
        Ở điều kiện thường:Là chất lỏng hoặc chất rắn.
        R1, R2, R3: Chủ yếu là hidrocacbon no thì chất béo là chất béo rắn (mỡ)
        R1, R2, R3: Chủ yếu là hidrocacbon không no thì chất béo là chất béo lỏng (dầu)
        
        Nhẹ hơn nước, không tan trong nước. Nhưng tan nhiều trong dung môi hữu cơ không cực
        
        Hóa học
        
        Phản ứng thủy phân
        
        Môi trường axit
        
        (RCOO)3C3H5 + 3H2O <--H+,to-> (RCOOH)3 + C3H5(OH)3
        
        Môi trường kiềm
        
        (RCOO)3C3H5 + 3NaOH --to-> (RCOONa)3 + C3H5(OH)3
        
        Phản ứng cộng của chất béo không no có liên kết đôi C=C
        
        (C15H31COO)3C3H5 + 3H2 --Ni,175-190oC-> (C17H35COO)3C3H5
        
        Ứng dụng
        
        Là nguyên liệu để tổng hợp một số chất khác cần cho cơ thể. Bảo đảm sự vận chuyển và hấp thụ các chất hòa tan được trong chất béo
        
        Trong công nghiệp, một lượng lớn chất béo dùng sản xuất xà phòng và glixerol. Sản xuất một số sản phẩm khác như sợi mì, đồ hộp
        
        Thức ăn cho người, là nguồn dinh dưỡng quan trọng và cung cấp phần lớn năng lượng cho cơ thể hoạt động
        
        Khái niệm
        
        Là trieste của glixerol với axit béo, gọi chung là triglixerit hay triaxylglixerol
        
        Là axit đơn chức, có mạch cacbon dài, không phân nhánh
      - Steroit và photpholipt
      - Sáp
  - - - Khái niệm
        
        Este đơn chức
        
        Este no, đơn chức, mạch hở có công thức tổng quát CnH2nO2 (n>=2)
        
        R-COOR': R là gốc hidrocacbon hoặc H. R' là gốc hidrocacbon
      - Danh pháp
        
        Tên gốc hidrocacbon của ancol + tên của axit hữu cơ ic --> at
    - - Vật lí
        
        Các este là chất lỏng không màu (một số este có khối lượng phân tử lớn ở trạng thái rắn như sáp ong, mở động vật,...) dễ bay hơi, ít tan trong nước
        
        Các este thường có mùi thơm đặc trưng của hoa, trái cây chín
        
        Nhiệt độ sôi thấp hơn so với axit tương ứng do không có liên kết hidro giữa các phân tử
        
        Là dung môi tốt để hòa tan các chất hữu cơ
      - Hóa học
        
        Phản ứng thủy phân
        
        Môi trường axit
        
        RCOOR’ + H2O ↔ RCOOH + R’OH
        
        Bản chất: Phản ứng thuân nghịch
        
        Môi trường kiềm
        
        RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH
        
        Bản chất: Phản ứng một chiều hay còn gọi là phản ứng xà phòng hóa
    - - Ứng dụng
        
        Sản xuất nhiều chất quan trọng như: poli(metyl acrylat) và poli(metyl metacrylat) dùng làm thủy tinh hữu cơ; poli(vinyl axetat) dùng làm chất dẻo hoặc thủy phân thành poli(vinyl ancol) dùng làm keo dán
        
        Một số este có mùi thơm của hoa quả, không độc được dùng trong công nghiệp thực phẩm (bánh kẹo, nước giải khát) và mĩ phẩm (xà phòng, nước hoa)
        
        Làm dung môi như: butyl và amyl axetat được dùng để pha sơn tổng hợp.
      - Điều chế
        
        RCOOH + R’OH <--H2SO4,to--->RCOOR’ + H2O
        
        Phương pháp chưng: Phản ứng este hóa