Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Gizakia eta osasuna, Lehen laguntzak, UTRAIZOZTEA:Elikagaiak oso…

- - - - Osasun-eskubidea bermatzeko,sasun-sistema zabala izatea: osasun-zentroak, ospitaleak eta prebentzio.
  - - - Zauriak azaleko hausturak dira, eta horien bidez, agente infekziosoak odolarekin kontaktuan jar daitezke; modu horretan, ugaldu eta organismoan zehar sakabana daitezke
    - - Gure digestio-aparatua agente infekziosoen sarrera bihurtzen da, organismo horiez kutsatuta dauden elikagaiak edo edariak irensten edo ahoan sartzen ditugunean
    - - Agente infekzioso asko, hala nola birusak eta bakterioak, airean hedatzen dira; beraz, arnas sistema da organismo horiek gure gorputzean sartzeko duten ateetako bat
- - - - Likido bat, hala nola esnea, berotzean datza, denbora gutxiz eta oso tenperatura altuan; horrela, izan ditzakeen agente patogeno guztiak (bakterioak, protozooak, onddoak, etab.) desagerrarazten dira. Elikagaiak pasteurizatutakoan, hoztu eta hermetikoki ontziratzen dira, airearekin kontakturik ez izateko eta ez kutsatzeko.
    - - Kontserbazio-teknika hau elikagaiak airearekin kontakturik izan gabe mantentzean datza, agente infekziosoek ez ditzaten kutsatu.
    - - Ezagutzen den kontserbazio-teknika zaharrenetakoa da. Elikagaiak gatzez estali eta neurri batean deshidratatzean datza.
    - - Antzinako kontserbazio-teknika da, elikagaiak deshidratatzean datzana. Gaur egun, perretxiko jangarri batzuk kontserbatzeko eta tomate lehorrak egiteko erabiltzen da.
    - - Gehigarri kontserbagarriak substantzia kimikoak dira, jatorri natural zein artifizialekoak, eta elikagaiek modu naturalean iraungo luketena baino gehiago irautea ahalbidetzen dute.
    - - Elikagaiak oso tenperatura baxuan izoztean datza, agente infekziosorik ez izateko.
        Izoztutako produktuetan, oso garrantzitsua da hotz-katea mantentzea eta desizoztutako produktuak berriz ez izoztea.
- - - - Tabakoak gaixotasun larriak eragin ditzaketen konposatu toxikoak ditu. Esaterako, minbizia eta bihotzeko gaixotasunak eragin ditzake. Konposatu horien artean nikotina nabarmentzen da, adikzioa eragiten duen osagai bat.
      - ALKOHOLA:
        
        Alkohola munduan gehien kontsumitzen den droga da, eta horrek ere adikzioa eragiten du. Edatean, urdailera iristen da, eta handik heste meharrera. Han xurgatu egiten da, eta odolean sartzen. Ondorioz, organo guztietara zabaltzen da. Gorputzean hedatu ahala, alkoholak urdaila, garuna eta, batez ere
        
        LEGEZ KANPOKO DROGAK:
        
        Legez kanpoko drogak (marihuana, estasia, kokaina eta heroina, adibidez) odolera iristen dira, eta handik gorputzeko hainbat ataletara hedatzen dira. Garunari eragiten diote eta pertsona kaltetzen dute, bai eta haren familia eta harreman pertsonalak ere. Kasu askotan, norbanakoak ez dira gai izaten ez ikasteko ez lan egiteko.
- - - - Garbitu eskuak urez eta xaboiz.
        
        Garbitu zauria ur askorekin.
        
        Garbitu zauria, zikinkeria zauriaren erditik kanporantz kenduz.
        
        Estali zauria tirita batez edo gasa esteril batez.
      - kolpeak eta bihurtuak:
        
        Min hartutako lekuan, jarri hotza.
        
        Altxatu mindutako gorputz-adarra.
        
        Ez mugitu eragindako artikulazioa.
    - - Jarri erretako atala ur hotzaren txorrotaren azpian, hamar bat minutuz.
        
        Estali erretako atala gasa esteril batez.
        
        Eguzkiaren erredura izanez gero, krema hidratatzailea jar daiteke.
- - - - Ez konektatu bustita dauden tresnak.
      - Ez erabili gailu elektrikorik esku bustiekin.
      - Saiatu ez erabiltzen eta ukitzen gailu elektrikoak oinutsik gaudela.
      - Ez maneiatu entxufeak eskuekin zuzenean, ez eta eroaleak diren metalezko objektuekin ere (klipak, guraizeak, etab.).