Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การพยาบาลผ่าตัด - Coggle Diagram

- - - - A – Allergy การแพยา แพ้สารเคมี และสิ่งอื่นๆที่อยู่ในห้องผ่าตัด เช่น ยาง (latex) ต้องรายงานให้วิสัญญีแพทย์และศัลยแพทย์ทราบก่อนเริ่มการผ่าตัด และติดป้ายบอกไว้ที่แขนผู้ที่มารับการผ่าตัด
      - B – Bleeding tendencies แนวโน้มในการมีเลือดออกหรือใช้ยาที่ทําให้เลือดไม่แข็งตัว เช่น Aspirin, heparin, warfarin sodium หรือยาสมุนไพรที่อาจเพิ่มระยะเวลาการแข็งตัวของเลือด
      - C – Cortisone การใช้สเตียรอยด์
      - D – Diabetis mellitus มีโรคเบาหวาน การควบคุมระดับน้ําตาลในเลือดที่สามารถทําได้หรือไม่ หากควบคุมระดับน้ําตาลในเลือดไม่ดีจะส่งผลทําให้แผลหายช้าและเกิดการติดเชื้อได้ง่าย
      - E – Emboli การเกิด emboli หรือเคยเกิด emboli เช่น เกิดมีลิ่มเลือดอุดตันที่ขาจากการไม่ได้เคลื่อนไหวขาเป็นเวลานาน
    - - 1.การรับรู้ของผู้ที่มารับการผ่าตัด โดยการสังเกตและปฏิกิริยาโต้ตอบในการตอบข้อซักถาม เช่น เวลา สถานที่ และบุคคลที่เกี่ยวข้อง
      - ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อต่างๆ การใช้งาน ความสามารถในการทรงตัว การเคลื่อนไหว และความสามารถในการโค้งงอของหลัง มีความสําคัญในผู้ที่ต้องได้รับยาระงับความรู้สึกทางไขสันหลัง
      - การประเมินสัญญาณชีพและลักษณะการหายใจ จังหวะการเต้นของหัวใจ ต้องบันทึกโดยละเอียดทั้งเสียง การเต้นและจังหวะการเต้นของหัวใจและเสียงการหายใจที่ฟังปอดทั้งสองข้าง ลักษณะนิ้วมือปุ้ม อาการเขียว (cyanosis) อาการไอมีเสมหะ สีเสมหะใสหรือข้นเป็นหนอง อาการไข้ หากพบต้องรีบรายงานวิสัญญีแพทย์ และศัลยแพทย์ทันที และซักประวัติการแพ้ยาและแพ้อาหาร การสูบบุหรี่ด้วย
      - สังเกตตรวจดู ตา จมูกและการเคลื่อนไหวของคอ เพื่อประเมินความผิดปกติ
      - ประเมินการขับถ่ายอุจจาระ ปัสสาวะ
      - บันทึกการเคลื่อนไหวของหน้าและไหล่ทั้งสองข้าง ท่าเดินว่าสมมาตรเท่ากันทั้งสองข้าง เพื่อประเมินการทํางานของระบบประสาทสมอง (Cranial nerve) ปฏิกิริยาตอบสนองของร่างกายส่วนบน ส่วนกลาง และปฏิกิริยารับความรู้สึกจะต้องประเมินอย่างละเอียดสําหรับผู้ที่มารับการผ่าตัดสมอง
      - สังเกตสภาพผิวหนัง บันทึกและระบุตําแหน่งที่มีพยาธิสภาพ แผลกดทับ เนื้อตาย ความตึงตัวของผิวหนัง ผื่นแดง การเปลี่ยนสีผิวหนัง และท่อที่ต่อออกมานอกร่างกาย บันทึกสิ่งที่ผิดปกติเพื่อเปรียบเทียบหลังผ่าตัด
      - ทบทวนประวัติการรักษา และติดตามผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ, ผลตรวจ Chest x-ray, EKG, CBC; Hb, Hct, Electrolytes, Urine analysis
  - - - ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG) โดยเฉพาะผู้ที่มีอายุเกิน 40
        ปี เจาะเลือดตรวจ CBC; Hemoglobin and Hematocrit, Electrolytes; Na, K, Cl, HCO3
    - - ตรวจ Chest x-ray มีผลการบันทึกการฟังเสียงปอดทั้งสองข้าง หากพบอาการติดเชื้อต้องรายงานศัลยแพทย์และวิสัญญีแพทย์ทันทีก่อนทําการผ่าตัด เพื่อลดภาวะแทรกซอนในระบบทางเดินหายใจก่อนและหลังผ่าตัด
    - - ซักประวัติการบาดเจ็บที่ข้อหรือปัญหาของกล้ามเนื้อและกระดูก เนื่องจากจะเป็นปัญหาสําคัญของการจัดท่าในการทําผ่าตัดและการดูแลหลังผ่าตัด มีการประเมิน passive และ active range of motion กรณีที่มีการใส่ ท่อหลอดลมคอ (Endotrachial tube) องศาในการแหงนคอต้องมีการระมัดระวังในผู้ที่มารับการผ่าตัดที่มีพยาธิสภาพบริเวณกระดูกไขสันหลังช่วงต้นคอ ต้องบันทึกไว้ในแผนการพยาบาลอย่างละเอียดและจัดท่าให้เหมาะสม เพราะจะมีอาการปวดบริเวณคอและไม่สุขสบายหลังการผ่าตัด
    - - ตรวจดูความผิดปกติของผิวหนังและอาการของการติดเชื้อของผิวหนัง เพื่อเป็นข้อมูลพื้นฐานในการเปรียบเทียบกับหลังผ่าตัด และเพื่อให้การดูแลและระมัดระวังการติดเชื้อของบาดแผลผ่าตัด
    - - ซักถามประวัติการขับถ่ายปัสสาวะ และติดตามผลตรวจทางห้องปฏิบัติการได้แก่ ผลตรวจปัสสาวะ (Urine analysis) เพื่อประเมินภาวะติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะและการสูญเสียโปรตีนที่เป็นผลมาจากการกรองของไตเสียหน้าที่ การติดเชื้อ ติดตามผลตรวจ Blood Urea Nitrogen (BUN) และ Creatinine (Cr) เพื่อดูความสามารถของไตในการขับถ่าย urea, protein wastes ถ้าค่าสูงขึ้นอาจเกิดจากภาวะขาดน้ํา เลือดออกจากหัวใจ ลดลงหรือไตวาย ถ้าาค่า Cr สูงเกิดขึ้นร่วมกับอาการทางโรคไตที่มีอาการรุนแรงและมีอาการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะด้วย จําเป็นต้องให้การรักษาก่อนทําการผาตัด
    - - ซักประวัติเกี่ยวกับการดื่มสุรา การใช้สารเสพติด และโรคตับ ผู้ป่วยที่มีภาวะตับแข็ง จะมีภาวะเสี่ยงสูงในการเกิดภาวะแทรกซ้อน เนื่องจากตับทําหน้าที่ในการเมตาบอลิซึมยาในการขจัดพิษของยาต่างๆรวมทั้งยาดมสลบด้วย และตับยังมีการสังเคราะห์ปัจจัยในการแข็งตัวของเลือด เมื่อมีพยาธิสภาพที่ตับ ส่งผลต่อความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือดและการหายของแผลผ่าตัด มีระดับ albumin ในเลือดต่ำผิดปกติ ส่งผลต่อระดับ immunoglobulin และ fibrinogenลดลง ทําให้น้ําออกมานอกหลอดเลือดและการหายของแผลช้าลง มีโอกาสในการติดเชื้อแผลผ่าตัดได้มากขึ้น ต้องมีการติดตามผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ ได้แก่ ผลตรวจหาความผิดปกติ การแข็งตัวของเลือด (Prothrombin time;PT, & Partial thromboplastin time; PTT) ในกรณีผ้ที่มีความเสี่ยงของโรคตับต้องรายงานทีม่าตัด ศัลยแพทย์จะพิจารณาให้อาหารที่มีแคลอรี่สูงหรือ hyperalimentationในระยะก่อนและหลังผ่าตัดและตรวจหาความผิดปกติในการแข็งตัวของเลือด
    - - ซักประวัติเกี่ยวกับโรคทางระบบประสาทที่รุนแรง เช่น โรคลมชัก (epilepsy) หรือ โรคพากินสัน (Parkinson’s disease) จะมีภาวะเสี่ยงสูงในการผ่าตัด ควรมีการประเมินอาการผิดปกติที่สําคัญ ได้แก่ อาการปวดศีรษะรุนแรง ความถี่ในการเกิดอาการวิงเวียนศีรษะ มีเสียงดังในหู ท่าเดินไม่มั่นคง รูม่านตาไม่เท่ากัน ประวัติการเกิดอาการชัก การทดสอบการทํางานของเส้นประสาทสมอง และการเกิด reflex ของร่างกาย
    - - ซักประวัติเกี่ยวกับโรคความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ เช่นโรคเบาหวาน ไทรอยด์เป็นพิษ ติดตามผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ ได้แก่ ผลตรวจระดับน้ําตาลในเลือด เพื่อประเมินภาวะเบาหวาน และความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะติดเชื้อ, ผลตรวจหาระดับฮอร์โมนของต่อมไทรอยด์ กรณีได้รับไทรอยด์ฮอร์โมน หากหยุดยาอาจจะทําให้เกิดภาวะ Hypothyroidism ซึ่งจะมีภาวะความดันโลหิตต่ำ หัวใจเต้นผิดปกติและอุณหภูมิร่างกายต่ำกว่าปกติ จะเกิดในระหว่างผ่าตัดหรือหลังผ่าตัดทันทีจึงต้องระมัดระวัง
    - - ภาวะโภชนาการมีความเกี่ยวข้องโดยตรงในระยะระหว่างผ่าตัดและการฟื้นตัวในระยะหลังผ่าตัด หากผู้ที่มารับการผ่าตัดมีภาวะโภชนาการที่ดีและมีความพร้อมในการรับภาวะความเครียดจากการทําการผ่าตัด จะทําให้การฟื้นฟู สภาพหลังการผ่าตัดนั้นกลับสู่สภาพปกติได้อย่างรวดเร็ว
      - ต้องมีการซักถามเกี่ยวกับการรับประทานอาหาร และสังเกตลักษณะทั่วๆไปของร่างกายและผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ
        
        serum albumin ต่ำ บ่งชี้ถึงค่าโปรตีนในเลือดต่ำจะทําให้มีการหายของแผลช้า มีโอกาสเกิดการติดเชื้อได้ง่าย
        
        ความสมดุลของน้ําและเกลือแรกในร่างกาย (Serum electrolytes) จะดูจากความตึงตัวของผิวหนัง จํานวนปริมาณของ ปัสสาวะที่ขับถ่าย และผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ หากมีภาวะขาดน้ําจะส่งผลให้เกิดความเสี่ยงในการผ่าตัดมากขึ้น เนื่องจากส่งผลถึงระบบหัวใจและการไหลเวียนเลือดในร่างกาย
        
        ประเมินดัชนีมวลกาย (Body Mass Index; BMI) ซึ่งค่าปกติ คือ 18.5-22.99 หากมากกว่านี้จะบ่งชี้ว่ามีภาวะอ้วน ส่งผลการผ่าตัดไม่ดี มีไขมันในเนื้อเยื่อมากทําผ่าตัดลําบาก เนื้อเยื่อเลือดมาเลี้ยงได้น้อย มีการติดเชื้อหลังผ่าตัด มีโอกาสเกิดไส้เลื่อนที่รอยแผลผ่าตัด และแผลแยกหลังผ่าตัดได้ การเย็บแผลต้องใช้วิธีเย็บปิดแผลผ่าตัดให้แข็งแรงกว่าคนที่ BMI ปกติ และหากน้อยกว่านี้ก็บ่งชี้ว่ามีน้ําหนักน้อยเกินไป บ่งชี้ถึงภาวะพร่องโภชนาการและขาดสารอาหาร ส่งผลให้แผลหายช้าและติดเชื้อได้ง่าย
    - - ติดตามการแข็งตัวของเลือดซึ่งมี ผลต่อการประเมินภาวะเสี่ยงต่อการเกิดภาวะช็อกจากการสูญเสียเลือดระหว่างการผ่าตัดและหลังผ่าตัด พยาบาลห้องผ่าตัดต้องมีการสังเกตรอยจ้ำเลือดตามร่างกาย ซักประวัติเกี่ยวกับโรคตับและการได้รับยาที่มีผลต้านการแข็งตัวของเลือดของผู้ที่มารับการผ่าตัด เช่น Aspirin, warfarin ติดตามผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ และต้องมีการเตรียมเลือดเพื่อทดแทนการสูญเสียเลือด
    - - ต้องซักประวัติเกี่ยวกับประสบการณ์การได้รับการผ่าตัด สอบถามเกี่ยวกับการปฏิบัติตัวในการเตรียมตัวก่อนและหลังผ่าตัด พยาบาลต้องให้ความรู้เกี่ยวกับการปฏิบัติตัวหลังผ่าตัดในช่วงเวลาระยะก่อนผ่าตัดเพื่อเตรียมความพร้อมให้กับผู้ที่มารับการผ่าตัดและส่งเสริมให้มีความสามารถในการทนต่อสภาวะความเครียดที่จะเกิดขึ้น ซึ่งจะส่งผลให้ผู้ป่วยมีการฟื้นฟูสภาพหลังผ่าตัดกลับมาสู่สภาพปกติได้อย่างรวดเร็ว
        
        1.การฝึกหายใจเข้า-ออก (Breathing exercise and incentive spirometry) ช่วยในการขยายปอด ป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากการอุดกั้นของสารคัดหลั่งและการเกิดภาวะปอดแฟบหลังผ่าตัด และช่วยในการแลกเปลี่ยนก๊าซได้ดี ขับสารที่ใช้ในการดมยาสลบออกจากร่างกายได้เร็ว
        
        วิธีการหายใจเข้าออกลึกๆยาวๆ (Deep breathing exercise)
        
        1) ให้นั่งตัวตรงที่ข้างเตียงหรืออยู่ในท่า Semi-Fowler’s position
        
        2) ใช้มือทั้งสองข้างจับที่ท้องจะได้รู้สึกเวลาหน้าอกขยาย ซึ่งบ่งชี้ได้ว่ามีการขยายตัวของปอด
        
        3) ให้หายใจเข้าทางจมูกจนรู้สึกว่าหน้าท้องขยาย
        
        4) หายใจออกทางปากขณะกล้ามเนื้อหน้าท้องหดตัว
        
        5) ให้ทําแบบนี้ซ้ำทุกชั่วโมงในวันแรกหลังผ่าตัด (ประมาณ 5-10 ครั้งในทุกชั่วโมง)
        
        วิธีการใช้ Triflow ในการทํา incentive spirometry เพื่อลดภาวะการเกิดปอดแฟบ
        
        1) ให้ผู้ป่วยสูดหายใจเข้าลึกๆแล้วผ่อนลมหายใจออกช้าๆ 2-3 ครั้ง
        
        2) อ้าปากอม Mouth piece จนมิด แล้วดูดขึ้นช้าๆค้างไว้ 3-5 วินาที หรือเท่าที่ร่างกายจะสามารถทําได้
        
        3) ค่อยๆผ่อนลมหายใจออกควรทําเป็นชุดละ 5-10 ครั้งโดยทําวันละกี่ชุดก็ได้ตามความพร้อมของร่างกาย
        
        2.การฝึกการไออย่างมีประสิทธิภาพ ( Coughing and splinting) ช่วยขับเสมหะที่ตกค้างอยู่ในท่อ หลอดลม ทางเดินหายใจให้ออกมาภายนอก ป้องกันการเกิดการติดเชื้อในปอดและลดการเกิดภาวะปอดแฟบ ผู้ที่มารับการผ่าตัดจําเป็นต้องได้ยาระงับปวดและการฝึกประคองแผลที่ทําการผ่า เพื่อลดแรงดันและควบคุมความเจ็บปวดขณะไอ โดยกางมือกดให้แน่นรอบบริเวณแผลก่อนไอ หรือใช้หมอนขนาดเล็ก หรือผ้าเช็ดตัวม้วนประคองแผลแทน
        
        1) ฝึก hold the heart เมื่อไอ โดยหายใจเข้าลึกๆและผ่อนลมออกทางปาก 3 ครั้งก่อนที่จะไอ กระตุ้นให้เกิดอาการไอและสามารถไอขับเสมหะออกมาทําให้รู้สึกคอโล่ง โดยไม่กระทบกระเทือนบาดแผล และสามารถควบคุมอาการปวดแผลได้
        
        2) Low – tech breathing ใช้สไปโรมิเตอรเพื่อขยายถุงลมในปอดหลังผ่าตัด ให้เป้าถี่ระดับที่ตั้งไว้ให้ปอดขยายตัวช่วยให้ลมเข้าไปในถุงลมและทําให้กล้ามเนื้อช่วยในการหายใจแข็งแรง ซึ่งกล้ามเนื้อช่วยหายใจนี้จะอ่อนแรงขณะที่ได้รับยาสลบ ทําให้ได้ 5 – 10 ครั้งต่อชั่วโมงหลังผ่าตัด
        
        3.การทํา Antiembolism stocking และ Elastic wraps เป็นการกระตุ้นการไหลเวียนของหลอดเลือดดําจากบริเวณขาให้ไหลกลับเข้าสู่หัวใจได้ดี ป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตันบริเวณหลอดเลือดดําที่ขา (Deep vein thrombosis; DVT) มักใช้กับขาเมื่อทําการผ่าตัดและอาจใช้ในระยะก่อนผ่าตัดหรือขณะทําการผ่าตัด และ External pneumatic compression devices คือถุงที่ใช้ Low compression gradient ช่วยกระตุ้นการ ไหลเวียนของหลอดเลือดดํา ส่วน sequential pressure stocking ใช้กดส่วนบนและส่วนล่างของขา นวดขาเป็นจังหวะ ป้องกัน DVT
        
        4.การฝึกลุกจากเตียง (Ambulation) ต้องกระตุ้นให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดลุกจากเตียงให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทําได้ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัด เช่น ปอดแฟบ ข้อติด แผลกดทับ โดยยึดหลักที่ทําให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดลุกจากเตียงได้ โดยไม่มีอาการปวดแผลและไม่เกิดความดันโลหิตต่ำขณะยืน ให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดนอนตะแคงและให้ใช้แขนพยุงขึ้นลุกนั่งโดยจะไม่มีแรงตึงของช่องท้อง และควรกระทําอย่างช้าๆ เมื่อนั่งแล้วให้อยู่ในท่านั่งสักพักแล้วค่อยๆยืนขึ้น ใช้มือประคองบริเวณแผลเพื่อลดแรงตึงของหน้าท้อง
        
        5.การฝึกการพลิกตัวและการออกกําลังแขน-ขา (Turning exercise and Range of motion exercise) ให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดหัดพลิกตัวจากดานหนึ่งไปยังอีกด้านหนึ่งโดยใช้ไม้กั้นเตียงช่วยในการพลิกตัว ช่วยป้องกันการคั่งของเลือดดํา (venous stasis) หลอดเลือดดําอักเสบอุดตัน (Thrombophlebitis) แผลกดทับ (bed sore หรือ pressure sore) และอาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ ให้ทําการพลิกตัวทุก 2 ชั่วโมงหลังผ่าตัด และการออกกําลังกายแขน-ขา จะช่วยป้องกันภาวการณ์อุดตันของหลอดเลือดดํา และช่วยให้การไหลเวียนของหลอดเลือดดําไหลกลับเข้าสู่หัวใจได้ดีขึ้น สอนให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดหัดงอและเหยียดข้อต่างๆทุกข้อ โดยเฉพาะข้อ สะโพก ข้อเข่า ข้อเท้า ขณะนอนราบหลังและขาอยู่แนวราบและเหยียดตรงเท้าต้องหมุนเป็นวงกลมขณะนอนหรือนั่ง ควรสอนกระตุ้นให้ทําก่อนผ่าตัดให้คุ้นเคยและสามารถนําไปปฏิบัติหลังการผ่าตัดได้
  - - - การเตรียมความสะอาดผิวหนัง: ต้องอธิบายให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดสระผมและอาบน้ําในคืนก่อนทําการผ่าตัด และบริเวณที่ต้องทําการผ่าตัด ต้องทําความสะอาดด้วยสบู่และน้ําหรือสารละลายที่ใช้กําจัดแบคทีเรียเพื่อลดจํานวน แบคทีเรียที่ผิวหนัง และต้องระวังการเกิดบาดแผลที่ผิวหนังจากการโกนขน ต้องทําก่อนการผ่าตัด 2 ชั่วโมงเพื่อลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อที่บาดแผลผ่าตัด
      - การเตรียมทางระบบทางเดินอาหาร: ต้องเตรียมให้ผู้ป่วยงดน้ําและอาหารอย่างน้อย 8-10 ชั่วโมงก่อนทําการผาตัดเพื่อลดการสูดสําลักสิ่งคัดหลั่งจากกระเพาะอาหารเข้าสู่ปอด ในการผ่าตัดบางชนิดโดยเฉพาะการผ่าตัดเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหารรอบๆทวารหนักต้องมีการสวนอุจจาระ และในการผ่าตัดส่องกล้องในระบบทางเดินอาหารต้องมีการให้ยาระบายและสวนอุจจาระเพื่อให้การผ่าตัดทําได้สะดวกและลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อ แบคทีเรียในลําไล้ ในการงดน้ํางดอาหารพยาบาลจะแขวนป้าย NPO ที่ประตูห้องและที่เตียงของผู้ที่มารับการผ่าตัด โดยพยาบาลต้องอธิบายเหตุผลที่ห้ามอย่างเด็ดขาดเมื่อถึงเวลาเที่ยงคืนก่อนวันผ่าตัด และต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
      - การดูแลภาวะโภชนาการ: กรณีผู้ที่มารับการผ่าตัดมีภาวะทุพโภชนาการ พยาบาลต้องดูแลให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดนั้นได้รับสารอาหารคาร์โบไฮเดรทสูงเพื่อเพิ่มพลังงาน โปรตีนสูงเพื่อช่วยให้การหายของแผลเป็นไปได้ดี และควรให้ได้รับวิตามินเพิ่ม เช่น วิตามินซี ซึ่งช่วยในการหายของแผล บางรายอาจต้องให้สารอาหารทางหลอดเลือดดําใหญ่ Total Parenteral Nutrition (TPN) ในระยะก่อนผ่าตัดเพื่อให้ภาวะโภชนาการดีขึ้นก่อนทําการผ่าตัด
      - การสอนการผ่าตัด: พยาบาลต้องประเมินความรู้ในการปฏิบัติตัวของผู้ป่วยและทําการสอนสาธิตและให้ปฏิบัติจริงก่อนได้รับการผ่าตัด จะทําให้เกิดประสิทธิภาพในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนได้เป็นอย่างดี
    - - ประเมินหาสาเหตุของความวิตกกังวลและความกลัวของผู้ป่วยให้ได้ พยาบาลต้องมีการวางแผนในการสนับสนุน ช่วยเหลือให้ข้อมูลความรู้เกี่ยวกับการผ่าตัด การปฏิบัติตัวและต้อง คอยให้กําลังใจลดความวิตกกังวล และต้องประสานงานกับผู้ที่เกี่ยวข้องกับผู้ที่มารับการผ่าตัดเข้ามาช่วยเหลือ รวมทั้งญาติผู้ใกล้ชิด ต้องสนับสนุนให้เข้ามามีส่วนร่วมในการดูแลด้านจิตใจของผู้ที่มารับการผ่าตัด จะทําให้ผู้ที่มารับการผ่าตัดมีความสามารถในการทนต่อสภาวะความเครียดในการผ่าตัดได้เป็นอย่างดี
- - - - 1.ขนาดของการผ่าตัด
      - 2.อายุและขนาดตัวผู้ป่วย สภาพของผิวหนังและข้อจํากัดทางด้านร่างกายของผู้ที่มารับการผ่าตัด
      - 3.ชนิดของยาระงับความรู้สึกที่ผู้ป่วยได้รับ
      - 4.ความเจ็บปวดจากโรคที่มีผลต่อผู้ป่วยในปัจจุบัน เช่น การอักเสบของข้อ
    - - 1.ท่านอนหงายปกติ (Dorsal Recumbent (Supine) position) ใช้ทําการผ่าตัดด้านหน้าของลําตัว เช่น ผ่าตัดหลอดเลือดหัวใจ (coronary bypass grafting) ผ่าตัดซ่อมแซมไส้เลื่อน (repair hernia) ผ่าตัดเต้านม (mastectomy) หรือตัดลําไส้ (bowel resection)
      - 2.ท่านอนหงายศีรษะต่ำ (Trendelenburgposition) เป็นการจัดท่าที่ต้องการให้ลําไส้ขึ้นไปอยู่ส่วนบนของช่องท้อง ใช้ในการทําผ่าตัดหน้าท้องส่วนล่างหรือบริเวณอุ้งเชิงกราน
      - 3.ท่านอนขึ้นขาหยั่ง (Lithotomyposition) ใช้ทําผ่าตัดบริเวณฝีเย็บซ่อมแซมช่องคลอดขูดมดลูก และใช้มากในการทําผ่าตัดลําไส้ใหญ่ส่วนล่างหรือบริเวณอุ้งเชิงกราน
      - 4.ท่านอนคว่ำ (Proneposition) ใช้ทําผ่าตัดกระดูกต้นคอผ่าตัดสมองส่วนท้ายทอย (posteriorfossa craniotomy) และผ่าตัดบริเวณหลัง
      - 5.ท่านอนตะแคง (Lateralposition) ใช้ทําผ่าตัดไตทรวงอกและผ่าตัดสะโพก
      - 6.ท่านอนคว่ำศีรษะและปลายเท้าต่ำ (Jack-knifeposition (kraske)) และบริเวณก้นสูงใช้ในการทําผ่าตัด บริเวณทวารหนัก ริดสีดวงทวาร ฝีกัณสูตร
      - 7.ท่านั่ง (Sittingposition) ใช้ผ่าตัดบริเวณศีรษะสมองตกแต่งเต้านม
    - - อธิบายการจัดท่าและการรัดตรึงให้แน่นแก่ผู้ที่มารับการผ่าตัด และต้องคํานึงถึงความเป็นบุคคลของผู้รับบริการ โดยไม่เปิดเผยร่างกายผู้รับบริการมากเกินไป และการรัดตรึงผู้รับบริการควรรัดให้เหนือเข่าประมาณ 2 นิ้ว
      - ป้องกันการกดทับเส้นประสาทกล้ามเนื้อและปุ่มกระดูกโดยใช้ผ่านุ่มรองรับ
      - การจัดท่าควรคํานึงถึงการหายใจและการแลกเปลี่ยนก๊าซต้องเพียงพอและระบบการไหลเวียนปกติ เพื่อให้แน่ใจว่าการแลกเปลี่ยนก๊าซออกซิเจนในเนื้อเยื่อปกติ ลดการคั่งของเลือดตามบริเวณต่างๆและการไหลเวียนช้า อาจทําให้เกิดลิ่มเลือด (thrombosis)
      - หลีกเลี่ยงการกดทับบนทรวงอกและส่วนของร่างกาย เช่น เต้านมของหญิงและอวัยวะเพศชาย เพื่อป้องกันการ บาดเจ็บและชอกช้ำหลังผ่าตัด
      - อย่าให้อวัยวะแขนขาของผู้ป่วยห้อยตกข้างเตียงผ่าตัด เพราะอาจทําให้มือและเท้าถูกกดระหว่างเตียงผ่าตัดกับบุคลากรในทีมผ่าตัดที่ยืนชิดตัวผู้รับบริการเป็นผลให้การไหลเวียนโลหิตผิดปกติ หรือเส้นประสาทและกล้ามเนื้อถูกทําลาย
      - อย่ากางแขนผู้รับบริการบนไม้รองแขนเกิน 90 องศา เพราะทําให้มีการยืดหรือกดทับ brachial plexus ระหว่างกระดูกซี่โครงซี่ที่ 1 และสะบัก (scapula) ทําให้เส้นประสาทแขนเสียอย่างถาวร
      - หลีกเลี่ยงการดึงกล้ามเนื้อผู้ป่วยมากเกินไปเพราะมีผลทําให้เกิดความตึงเครียดของกล้ามเนื้อและกล้ามเนื้ออ่อนแรงหลังผ่าตัด
      - ผู้ป่วยที่นอนคว่ำระวังข้อเท้าหัก พับ งอ อาจทําให้เกิดการไหลเวียนโลหิตอุดตัน
      - ให้ยกขาผู้รับบริการพร้อมกันทั้งสองข้างทั้งเวลายกขึ้นและยกลงเพื่อป้องกันการเกิดข้อสะโพกหลุดหรือมีการฉีกขาดของกล้ามเนื้อ
  - - - -ผู้ที่ได้รับการผ่าตัดเป็นเวลานาน ผ่าตัดหลายอวัยวะ ทําให้อวัยวะในช่องท้องต้องสัมผัสกับความเย็นเป็นเวลานาน
      - -ผู้ที่มีรูปร่างผอมบาง มีไขมันผิวหนังน้อย
      - -ผู้สูงอายุ
      - -ผู้ที่ได้รับการจัดท่าในการผ่าตัดและทําให้ร่างกายเป็นส่วนใหญ่สัมผัสความเย็นของห้องผ่าตัด
    - - การส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ จะทําการตัดชิ้นเนื้อจากกล้ามเนื้อ vastus lateralis หรือ abdominal rectus แต่ค่าส่งตรวจแพงมากและการตัดชิ้นเนื้อส่งตรวจผู้ป่วยจะเจ็บมาก การวินิจฉัยอาจใช้ประวัติของสมาชิกในครอบครัวที่เคยมีปัญหาการได้รับยาระงับความรู้สึก หากมีก็จะมีความ เสี่ยงสูงในการที่จะเกิดขึ้นได้ในระหว่างการผ่าตัด หากจําเป็นต้องผ่าตัด วิสัญญีแพทย์ต้องพิจารณาการใช้ยาโดยหลีกเลี่ยงยาที่เกี่ยวข้องกับภาวะนี้อย่างเด็ดขาด
- - - - -ในกรณีผู้ป่วยไม่รู้สึกตัวหรือมีการหายใจไม่เพียงพอ ต้องจับศีรษะเล็กน้อยและยกคางขึ้นเพื่อป้องกันการอุดกั้นทางเดินหายใจ และถ้าผู้ป่วยไม่สามารถบ้วนเสมหะหรืออาเจียนออกมาได้เองต้องใช้เครื่องดูดออกทันที
      - -การใส่ท่อทางเดินหายใจทางปากหรือทางจมูก (oral or nasal airway) เพื่อให้ทางเดินหายใจโล่งและป้องกันลิ้นตกลงมาปิดหลอดลม หากผู้ป่วยตื่นและมีปฏิกิริยาการกลืนจะคายท่อนี้ออกมาเอง แต่ถ้าผู้ป่วยไม่สามารถ คายออกมาเองได้ พยาบาลต้องช่วยนําออกให้ เพราะถ้าทิ้งไว้นานเกินไปจะระคายเนื้อเยื่อและกระตุ้นให้อาเจียนหรือเป็นเหตุให้เกิดการหดเกร็งของหลอดลม (Laryngospasm)
      - -เมื่อนําท่อช่วยหายใจออกแล้วต้องเฝ้าระวังและสังเกตอาการหายใจ หากพบ crowing respirations เพราะเกิดจากการหดเกร็งของหลอดลม ซึ่งหากปล่อยไว้ผู้ป่วยอาจเกิดการหยุดหายใจได้ต้องได้รับการช่วยเหลือ ทันที โดยใช้หน้ากากครอบและให้ออกซิเจนให้กระชับพอดีกับปากและจมูก และใช้ positive pressure ช่วยแก้ไขการหดเกร็งของหลอดลม แต่หากพบว่ามีการหดเกร็งต่อเนื่องต้องดูแลให้ได้รับยา Succinylcholine ซึ่ง เป็นยาคลายกล้ามเนื้อ เพื่อให้เกิดอัมพาตของกล้ามเนื้อและใช้เครื่องช่วยหายใจ หลังจากที่ผู้ป่วยได้รับยานี้ ต้องมีการติดตามสัญญาณชีพบ่อยๆเป็นเวลา 1 ชั่วโมงเพราะกล้ามเนื้อมีโอกาสกลับมาเป็นอัมพาตอีก
      - -พยาบาลต้องปรึกษาวิสัญญีแพทย์เพื่อให้ยาแก่ผู้ป่วยตามแผนการรักษา และดูแลการได้รับออกซิเจนโดยให้แบบ positive pressure เพื่อช่วยในการหายใจรวมทั้งการให้ยาแก้ฤทธิ์การกดการหายใจของยาระงับความรู้สึกและ opioids, neostigmine with glycopyrrolate (Robinul) ใช้แก้ฤทธิ์ของ neuromuscular blocking agent บางชนิด
      - การติดตามระดับความเข้มข้นของออกซิเจนในเลือดโดยใช้เครื่องตรวจวัดระดับของออกซิเจน ต้องมีการตรวจสอบให้เป็นไปตามแผนการรักษาว่าให้ทางจมูก (nasal canular) หรือทางหน้ากาก (Mask) และปริมาณออกซิเจนนั้นมีการให้ที่แตกต่างกันไปในแต่ละราย (2-15 ลิตร/นาที) ซึ่งต้องมีความเหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย เช่นในผู้ป่วย COPD ให้ได้ไม่เกิน 20%
    - - -กรณีที่มีความดันโลหิตต่ำและมีการเต้นเร็วของชีพจร สามารถบ่งชี้ได้ว่ามีการสูญเสียเลือด หรือมีการเสียน้ําออกนอกหลอดเลือด มีการไหลเวียนเลือดล้มเหลวต้องรีบแก้ไขทันที และพยาบาลต้องประเมินสัญญาณชีพวัดความดันโลหิตทุก 5 นาทีเป็นเวลา 15 นาที เพื่อประเมินการเปลี่ยนแปลง ความดันโลหิตต่ำอาจเกิดจากยาระงับความรู้สึกหมดฤทธิ์และผู้ป่วยปวดแผลมาก
      - -กรณีความดันโลหิตต่ำร่วมกับภาวะช็อก มีชีพจรเบาเร็ว กระสับกระส่าย สัมผัสผิวหนังเย็นชื้น ซีดหรือเขียว
        
        1) ให้ออกซิเจนเพื่อเพิ่มออกซิเจนในเลือดให้สูงขึ้นกว่าเดิม
        
        2) ยกขาทั้งสองข้างของผู้ป่วยให้สูงกว่าหัวใจ
        
        3) เพิ่มอัตราการไหลของสารน้ําทางหลอดเลือดดํา (ยกเว้นผู้ป่วยที่มีข้อจํากัด เนื่องจากมีปัญหาการขับน้ำออก)
        
        4) รายงานศัลยแพทย์และวิสัญญีแพทย์ และเตรียมยาที่จําเป็นต้องใช้ให้พร้อม
        
        5) เฝ้าติดตามประเมินผลอย่างใกล้ชิด
      - -ในรายที่มีความดันโลหิตสูงมักพบในผู้สูงอายุที่มีประวัติความดันโลหิตสูง ซึ่งอาจเกิดจากภาวะเครียดหลังผ่าตัด พยาบาลอาจปรึกษาศัลยแพทย์และวิสัญญีแพทย์ เพื่อพิจารณาขอยาลดความดันโลหิต
    - - -กรณีบาดแผลมีท่อระบายต้องตรวจสอบว่ามีจํานวนเท่าไร กี่สาย และชนิดใด ดูแลไม่ให้สายระบายหัก พับ งอ และหากเป็นระบบสุญญากาศควรแยกออกแต่ละอัน สังเกตลักษณะของเหลวที่ออกมากับท่อระบายให้บันทึก สี จํานวน ในบันทึกทางการพยาบาลให้ละเอียด
- - - - ห้องผ่าตัดทั่วไป
        
        สะดวก ปลอดภัยในการเคลื่อนย้ายผู้ที่มารับการผ่าตัด
        
        มีระบบระบายอากาศผ่านเครื่องกรองที่ได้มาตรฐานการหมุนเวียนของอากาศผ่านเครื่องกรองอากาศ มีความดันเป็นบวก (Positive pressure) ระบบการถ่ายเทอาการเป็นแบบ High flow ผ่านทางเดียว
        
        มีเครื่องสํารองไฟฟ้าอัตโนมัติที่ใช้ได้ทันทีที่ไฟฟ้าดับ
        
        ระบบก๊าซท่อสามารถเปิดใช้ได้ตลอดเวลา
        
        มีความปลอดภัย ควบคุมมาตรฐานป้องกันการเกิดการติดเชื้อ, การเกิดไฟ, การสัมผัสสารเคมี, การลัดวงจรของเครื่องมือไฟฟ้าต่างๆ
        
        พื้นห้องผ่าตัดเป็นพื้นเรียบไม่มีร่องหรือรอยต่อกันน้ําซึม ป้องกันไฟได้ วัสดุที่นํามาใช้ทําพื้นและเพดานห้องผ่าตัดสามารถล้างทําความสะอาดได้ด้วยน้ํายาฆ่าเชื้อโรค ต้องไม่ลื่น สามารถมองเห็นเข็มที่ตกได้ รอยต่อของผนังโค้งเพื่อง่ายต่อการทําความสะอาด
        
        ประตูควรเป็นประตูเลื่อนทําให้ไม่เกิดการฟุ้งกระจาย ควรมีช่องกระจกให้ดูภายในห้องผ่าตัดได้โดยไม่ต้องเปิดประตู วัสดุที่นํามาทําประตูและผนังมีความทนทานต่อการกระแทกหรืออาจมีเครื่องป้องกันการกระแทกจากรถเข็นหรือรถนอนที่ให้บริการผู้ที่มารับการผ่าตัด
        
        ตู้ควรใช้ตู้ที่ทําด้วยสแตนเลทและกระจกเพื่อง่ายต่อการดูแลทําความสะอาดและสามารถมองเห็นวัสดุภายในตู้ได้ชัดเจน
        
        รถที่นําเครื่องมือเครื่องใช้ที่ส่งมาจากหน่วยจ่ายกลางของโรงพยาบาลปกคลุมมิดชิดใช้เสร็จแล้วเวลาส่งคืนต้องนําส่งโดยจัดรถที่ใช้เฉพาะและใช้ลิฟท์เฉพาะไม่ปะปนกับลิฟท์ที่ใช้ทั่วไป หากจําเป็นต้องมีการล้างเครื่องมือที่ห้องผ่าตัดก่อนนําส่งห้องจ่ายกลางต้องแยกเครื่องมาล้างในเขตไม่ปลอดเชื้อ
        
        จัดระเบียบการวางตําแหน่งเครื่องมือให้สะดวกในการใช้และเป็นระเบียบ
        
        ขนาดห้องผ่าตัดมาตรฐาน 400 ตารางฟุต และห้องผ่าตัดทางศัลยกรรมกระดูก ผ่าตัดสมอง ผ่าตัดหัวใจต้องมีขนาดอย่างน้อย 600 ตารางฟุต และ ต้องมีที่ว่างอีก 20 ตารางฟุตสําหรับเครื่องมือและสะดวกในการทํางานของทีมผ่าตัด ห้องตรวจด้วยวิธีการส่องกล้อง (Endoscopy & Cystoscopy) ควรมีขนาด 350 ตารางฟุต และในทุกห้องผ่าตัดต้องมีสัญญาณฉุกเฉินที่ติดต่อกันภายในทุกห้อง
        
        การแบ่งเขตห้องผ่าตัด มีความชัดเจนว่าบริเวณไม่ปลอดเชื้อ บริเวณกึ่งปลอดเชื้อ และบริเวณปลอดเชื้อ
      - ห้องผ่าตัดในสถานการณ์ระบาดโควิด 19
        
        ติดตั้งห้อง Anteroom ก่อน และ/หรือ หลังห้องผ่าตัด ห้องจะต้องทําให้มีความดันบวก (positive pressure) และต้องให้มีอากาศไหลเข้าห้องผ่าตัดที่สะอาดโดยให้อากาศผ่าน High Efficiency Particulate Air Filter (HEPA) ซึ่งสามารถกรองผงฝุ่น 0.3 ไมครอนออกได้ถึง 90%
        
        ข้อกําหนดในการกั้นห้อง Anteroom
        
        ฉากกั้นห้องควรเป็นวัสดุโปร่งใสทําความสะอาดได้ง่ายและไม่มีรอยต่อ มีโครงยึดที่มีความแข็งแรงตั้งแต่พื้นห้องจนถึงฝ้าเพดาน
        
        การกั้นห้อง Anteroomในห้องผ่าตัดต้องคํานึงถึงการทํางานเปลี่ยนชุดให้ความสะดวกหรือมีความกว้างที่เพียงพอ
        
        ภายในห้องผ่าตัดบริเวณผนังห้องพื้นประตูหน้าต่างและฝ้าเพดานโดยรอบควรจะต้องมีรูรั่วให้อากาศเข้าน้อยที่สุดเพื่อการรักษาความดันภายในห้อง
        
        โคมไฟในห้องผ่าตัดต้องมีฝาครอบแบบเรียบป้องกันฝุ่น
        
        ข้อกําหนดในการระบายอากาศ Exhaust ทิ้งสู่ภายนอก
        
        อากาศที่ระบายทิ้งสู่ภายนอกต้องอยู่ในตําแหน่งที่ปลอดภัย ไม่สามารถย้อนกลับเข้ามาภายในตัวอาคารได้
        
        อากาศที่ระบายทิ้งให้ปล่อยสูงจากหลังคาอย่างน้อย 3 เมตร และต้องห่างจากหน้าต่างช่องเปิดต่างๆรวมทั้งการสัมผัสบุคคลต่างๆไม่น้อยกว่า 8 เมตร ระบายทิ้งสู่บรรยากาศในทิศทางแนวดิ่งด้วยความเร็วอากาศปากปล่องไม่น้อยกว่า 2500 ฟุตต่อนาที
        
        หากไม่สามารถทําตามข้อ 2 ได้ อากาศที่ระบายทิ้งจะต้องกรองด้วย HEPAfilterโดยติดตั้งระบบระบาย อากาศทิ้งให้สามารถเข้าบํารุงรักษาระบบได้สะดวกและปลอดภัยต่อผู้ปฏิบัติงาน
        
        อุณหภูมิภายในห้องผ่าตัดต้องอยู่ในช่วง 24 + 2 องศาเซลเซียส
        
        ความชื้นในห้องผ่าตัดต้องอยู่ในช่วง 50 + 10% RH (RH= Relative humidity)
        
        มีความดันอากาศภายในห้องผ่าตัดเป็นลบอย่างน้อย -2.5 Pa มีความดันสูงกว่าภายนอก (Positive pressure) เพื่อไม่ให้อากาศภายนอกเข้ามาในห้องผ่าตัด
        
        ห้องผ่าตัดต้องมีอัตราการหมุนเวียนอากาศไม่ต่ำกว่า 20 ACH มีอัตรา
        การนําเข้าอากาศบริสุทธิ์ไม่ต่ำกว่า 4 ACH และควรมีการหมุนเวียนอากาศภายในห้องผ่าตัด 12-25 ครั้งต่อชั่วโมง และมีการถ่ายเทอากาศออก 2-3 เท่าของห้อง ทุก 1 นาที และการไหลเวียนอากาศควรจะไปในทิศทางเดียว
- - - - บุคลากรในทีมผ่าตัดต้องมีสุขภาพแข็งแรงและสุขอนามัยส่วนบุคคลที่ดี ร่างกายต้องสะอาด ไม่มีรอยโรคที่ผิวหนัง (skin lesion)
      - ไม่เป็นพาหะโรคติดต่อใดๆโดยเฉพาะโรคในทางระบบทางเดินหายใจและโรคติดต่อที่ไม่แสดงอาการ
      - ควรเปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดที่ใช้ในห้องผ่าตัด (เสื้อกางเกงติดกันหรือเป็นชิ้นเดียว) ไม่สวมเสื้อผ้าที่ใช้ทํางานในห้องผ่าตัดออกนอกตึกผ่าตัด ไม่ควรสวมเครื่องประดับต่างๆ เนื่องจากเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค ส่วนรองเท้าจะต้องแห้งและสะอาดเสมอซึ่งควรทําความสะอาดทุกวัน การสวมหมวกคลุมผมต้องเก็บผมให้มิดชิดและควรสวมหมวกก่อนที่จะเปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดที่ใช้ในห้องผ่าตัด ป้องกันฝุ่นที่ผมลงมาปนเปื้อนเสื้อผ้า การสวมผ้าปิดปากและจมูก (mask) ต้องสวมให้คลุมทั้งปากและจมูกและต้องกระชับพอดี และควรเปลี่ยนใหม่ทุกครั้งเมื่อเสร็จการผ่าตัดในแต่ละราย
      - ต้องมีความรู้ด้าน OR technique และ aseptic technique เป็นอย่างดีและต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
      - ต้องยึดหลัก universal precautions (U.P.) เพื่อป้องกันการติดเชื้อโรคที่มาจากสารคัดหลั่งต่างๆของผู้ที่มารับการผ่าตัด
      - ต้องล้างมือและแขนอย่างถูกต้องและใช้น้ํายาล้างมือที่มีประสิทธิภาพในการลดปริมาณเชื้อโรคที่ผิวหนัง
      - ต้องสวมเสื้อคลุมผ่าตัดและถุงมือปลอดเชื้ออย่างถูกต้องโดยคํานึงว่า บริเวณที่ปลอดเชื้อคือ เสื้อด้านหน้าใต้ไหล่ลงมาถึงระดับเอว และแขนทั้งสองข้างเท่านั้น และถ้ามีการปนเปื้อนของเสื้อคลุมผ่าตัดและถุงมือต้องเปลี่ยนใหม่ทันที
      - สําหรับในสถานการณระบาดโรคโควิด 19 นั้น บุคลากรในทีมผาตัดจะตองใชอุปกรณปองกันรางกาย (Personal Protective Equipment; PPE) โดยปฏิบัติตามมาตรฐานการปองกันและควบคุมโรคติดเชื้อแบบ Droplet precaution (DP) Contact precaution (CP) และแบบ Airborne precaution (AP) ในกรณีที่ทําหัตถการที่จะ กอใหเกิดฝอยละอองขนาดเล็ก (aerosol) หรือผูปวยที่ไอมาก
        
        แพทย์ผ่าตัดและพยาบาลส่งเครื่องมือผ่าตัดให้สวม Hood, N95, ถุงมือผ่าตัด, Goggle หรือ face shield เสื้อคลุมแขนยาว (gown) และถุงคลุมเท้าแล้วจึงสวมชุดคลุมผ่าตัดและถุงมือปลอดเชื้อ
        
        บุคลากรอื่นในห้องผ่าตัดสวมหมวก, เสื้อคลุมแขนยาว (gown), N95, Goggle หรือ face shield เสื้อคลุมแขนยาว (gown) และถุงคลุมเท้า
        
        ในกิจกรรมที่มีความเสี่ยงสูงหรือก่อให้เกิดฝอยละอองขนาดเล็ก (aerosol) ได้แก่ การใส่ท่อช่วยหายใจ การดูดเสมหะ การพ่นยา หรือ การ CPR ให้ใช้ N-100/P100 PAPR (a powered air-purifying respirator) ถ้าไม่มีให้ใช้ N95 mask เป็นอย่างน้อย สวม Hood, Goggle หรือ face shield ถุงมือ 2 ชั้น เสื้อคลุมแขนยาว (gown) และถุงคลุมเท้า
        
        ใส่ surgical maskให้กับผู้ป่วยขณะรู้ตัวและหายใจเอง
    - - เมื่อย้ายผู้ป่วยมาบนเตียงผ่าตัดและคลุมผ้าเรียบร้อยแล้ว จึงเปิดห่อของ เครื่องมือ อุปกรณ์เครื่องใช้ที่ปลอดเชื้อที่ใช้ในการผ่าตัด ไม่ควรเปิดทิ้งไว้นานเกินไป
      - ควรจํากัดบุคลากรในห้องผ่าตัดและไม่เดินเข้า-ออกในห้องผ่าตัดมากเกินความจําเป็น ลดการเคลื่อนไหวของอากาศในห้องผ่าตัด โดยการเดินไปมาให้น้อยที่สุด ลดการพูดคุย ไอจามขณะทําการผ่าตัดและปิดประตูห้องผ่าตัดตลอดเวลาขณะทําการผ่าตัด เนื่องจากทําให้ฝุ่นจากมุมห้องหรือบริเวณชั้นบนของอุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องใช้ ภายในห้องผ่าตัดมาสัมผัสกับแผลผ่าตัด
      - ขณะทําการผ่าตัดไม่กระพือและสะบัดผ้าแรงๆทําให้ฝุ่นละอองจากพื้นมุมห้องฟุ้งกระจายขึ้นมาบริเวณปลอดเชื้อ
    - - ลักษณะภายในตึกผ่าตัดต้องมีการออกแบบที่ได้มาตรฐานทั้งขนาด ระบบการสัญจรทางเข้า-ออกของเจ้าหน้าที่ ทางรับ-ส่งผู้ที่มารับการผ่าตัด ทางผ่านของเครื่องใช้ที่ปลอดเชื้อและสิ่งของที่ติดเชื้อหลังผ่าตัด ระบบการถ่ายเทอากาศ
      - พื้นห้องผ่าตัดต้องมีความปลอดภัยต่อการใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าและง่ายต่อการทําความสะอาด
      - มีการแบ่งเขตสะอาดปลอดเชื้อ (Sterile area) เขตกึ่งปลอดเชื้อ (semi-sterile area) และเขตไม่ปลอดเชื้อ (non- sterile area)
      - มีระบบสุขาภิบาล (sanitation) ที่ดี การทําความสะอาด การกําจัดฝุ่น การเช็ดถูทําความสะอาดพื้น อุปกรณ์เครื่องใช้ของเจ้าหน้าที่ในห้องผ่าตัด และอุปกรณ์เครื่องใช้ที่ใช้ในการผ่าตัดต้องมีเครื่องหมายที่แสดงถึงการปลอดเชื้อและต้องระบุวันหมดอายุของการปลอดเชื้อ ต้องแห้งสะอาดไม่เปียกชื้น
    - - ในการเทสารละลายที่ใช้ในการผ่าตัดลงในภาชนะปลอดเชื้อ มือที่จับขวดสารน้ําขณะเทต้องให้สูงเหนือจากบริเวณปลอดเชื้อประมาณ 6 นิ้วฟุตและต้องระมัดระวังการปนเปื้อนจากคอขวดสารน้ําและการเทหกเปื้อนในบริเวณปลอดเชื้อ
      - การเปิดห่อเครื่องมือที่ใช้ในการผ่าตัดต้องระมัดระวังการปนเปื้อนตลอดเวลา ควรเปิดเมื่อจะทําการผ่าตัดทันที ไม่ควรเปิดล่วงหน้าแต่หากจําเป็นต้องเปิด ควรมีบุคลากรเฝ้าระวังตลอดเวลา เพื่อให้มั่นใจว่าไม่มีการปนเปื้อนและยังอยู่ในสภาพปลอดเชื้อก่อนผ่าตัด
      - เครื่องมือที่ต้องทําให้ปลอดเชื้อด้วยวิธีการแช่น้ํายาฆ่าเชื้อก่อนนํามาใช้ต้องล้างน้ํายาออกด้วยน้ํากลั่นปลอดเชื้อ
      - ขั้นตอนการทำความสะอาดเครื่องมือผ่าตัดที่ผ่านการใช้งานแล้ว โดยหลักการ droplet precautions
        
        1) การเก็บรวบรวมและการนําส่งเครื่องมือแพทย์ปนเปื้อน (collectionandtransportationof contaminated medical devices)
        
        2) การทําความสะอาดเครื่องมือแพทย์ (cleaning)
        
        3) การห่อเครื่องมือแพทย์ (packaging)
        
        4) การจัดเรียงห่อเครื่องมือแพทย์และการทําให้ปราศจากเชื้อ (loadingandsterilizing)
        
        5) การตรวจสอบประสิทธิภาพการทําให้ปราศจากเชื้อ (monitoring)
        
        6) การจัดเก็บเครื่องมือแพทย์ปราศจากเชื้อ (sterilestorage)
        
        7) การแจกจ่ายเครื่องมือแพทย์ปราศจากเชื้อ (distribution)
      - ขั้นตอนการทําความสะอาดเครื่องมือแพทย์ที่ใช้ผ่าตัดในผู้ป่วยติดเชื้อโควิด 19 โดยหลักการ Standard precautions ร่วมกับ droplet precautions
        
        ผู้ใช้งานเครื่องมือแพทย์ ควรลดจํานวนคนที่สัมผัสเครื่องมือที่ใช้กับ ผู้ป่วย เป็นไปได้ควรเลือกใช้เครื่องมือชนิดใช้แล้วทิ้ง (Disposable) เมื่อใช้งานเสร็จต้องทิ้งในขยะติดเชื้อ กรณีเครื่องมือผ่าตัดชนิดใช้ซ้ำได้ ผู้ใช้งานควรเช็ดคราบเลือดหรือสารคัดหลั่งหลังใช้งานทันที (point of use) ห้าม Pre-rinse ด้วยน้ําหรือสารละลายต่างๆ เพื่อป้องกันการกระเด็นหรือการเกิดฝอยละออง หากมีการใช้ enzymatic ห้ามใช้ชนิดสเปรย์ ควรใช้ชนิดโฟมหรือสารละลาย นําเครื่องมือปนเปื้อนเชื้อโควิด19 ใส่ภาชนะรับเครื่องมือ ปนเปื้อน (contaminated box หรือ dirty box) โดยเขียนที่กล่องว่า COVID-19 ปิดฝาให้สนิทขนส่งโดยรถขนสงชนิดปิด (closed cart) ส่วนผ้าห่อเครื่องมือใส่ถุงแดงเพื่อแยกส่งซักแบบผ้าติดเชื้อ
        
        ผู้นําส่งเครื่องมือปนเปื้อนและผู้รับเครื่องมือปนเปื้อนต้องสวมอุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (Personal Protective Equipment; PPE) ขณะปฏิบัติงานเพื่อป้องกันการติดเชื้อและการแพร่กระจายของเชื้อโรคและป้องกันอันตรายส่วนบุคคลในขณะปฏิบัติงาน ประกอบด้วย หมวก แว่นตานิรภัย (goggle) Face shield Surgical mask กาวน์กันน้ําหรือ isolation gown ถุงมือไนไตรหรือถุงมือยางหนาสําหรับล้างเครื่องมือ รองเท้าบู้ทหรือ shoe cover กันน้ํา ในการถอดอุปกรณ์ป้องกันต้องถอดให้ถูกวิธีและด้วยความระมัดระวัง จากนั้นทิ้งชุดลงในถุงขยะติดเชื้อ การเตรียมอุปกรณ์ในการเก็บรวบรวมและเคลื่อนย้ายอุปกรณ์ ควรจัดเตรียมภาชนะรองรับเครื่องมือ แอลกอฮอล์เจล จัดพื้นที่รองรับเครื่องมือแพทย์ปนเปื้อน ระมัดระวังเวลาหยิบเครื่องมือออกจากภาชนะ ไม่ควรให้ปนเปื้อนบริเวณอื่นนอกเหนือจากพื้นที่รับเครื่องมือปนเปื้อน ทําความสะอาดบริเวณที่รับเครื่องมือปนเปื้อนและภาชนะบรรจุเครื่องมือปนเปื้อนทันที
        
        การล้างทําความสะอาดเครื่องมือปนเปื้อนเชื้อโควิด 19 ให้รับเครื่องมือที่ผ่านการขจัดคราบปนเปื้อนเบื้องต้น (point of use) มาจากหน่วยงานแล้วทําความสะอาด
        
        3.1 กรณีการล้างเครื่องมือด้วยมือ (manual cleaning) แช่เครื่องมือด้วยสารขัดล้างโดยผสมสารขัดล้างให้เสร็จเรียบร้อยตามความเข้มข้นที่บริษัทกําหนด ไม่เปิดน้ําระหว่างการขัดล้างเพื่อลดการกระเด็นหรือทําให้เกิดละออง การแปรงเครื่องมือต้องทําใต้น้ําเท่านั้น
        
        3.2 กรณีการล้างด้วยเครื่องล้างอัตโนมัติ (Auto washer disinfectant) ให้แยกเครื่องมือใส่ตะแกรงตามกระบวนการปกติ เลือกโปรแกรมการทําความสะอาดตาม IFU ของบริษัทผู้ผลิต และควรล้างเครื่องมือปนเปื้อนเชื้อโควิด 19 เป็นรอบสุดท้าย
    - - ผู้ที่มารับการผ่าตัด หากมีการติดเชื้อมาก่อนการผ่าตัดควรได้รับการรักษาเพื่อลดภาวะติดเชื้อก่อนได้รับการผ่าตัด หากภาวะติดเชื้อนั้นมีสาเหตุทางด้านศัลยกรรมจะต้องรีบทําการผ่าตัดทันทีเพื่อลดภาวะติดเชื้อและควรทํา การผ่าตัดเป็นรายสุดท้ายของการผ่าตัด และหากเป็นไปได้ควรทําการผ่าตัดในห้องแยกที่ใช้ผ่าตัดเฉพาะผู้รับการผ่าตัดที่มีภาวะติดเชื้อ
      - การดูแลเพื่อป้องกันการติดเชื้อของผู้ป่วยหรือผู้ที่มารับการผ่าตัด
        
        การเตรียมผ่าตัดผู้ที่มารับการผ่าตัดต้องทําความสะอาดร่างกาย ต้องเข้าพักในโรงพยาบาลให้มีระยะเวลาที่น้อยที่สุดเท่าที่จะทําได้ ต้องงดน้ําและอาหาร ทําความสะอาดเฉพาะที่ หากจําเป็นต้องมีการโกนขนจะต้องโกนขนก่อนผ่าตัดไม่เกิน 2 ชั่วโมงเพราะหากเกิน 2 ชั่วโมงจะมีอัตราการติดเชื้อเพิ่มขึ้น
        
        ต้องมีการเปลี่ยนเสื้อผ้าเป็นชุดของห้องผ่าตัดรวมทั้งผ้าคลุมตัว สวมหมวกคลุมผมให้มิดชิด และในผู้ที่มีภาวะติดเชื้อหรือมีภูมิต้านทานต่ำ ควรสวมผ้าปิดจมูกและปาก (Mask) เพื่อป้องกันการติดเชื้อและแพร่กระจายเชื้อ
        
        การเตรียมความสะอาดเฉพาะที่ที่ห้องผ่าตัด ทําความสะอาดด้วยวิธีปลอดเชื้อที่ตําแหน่งที่จะทําการผ่าตัดให้เป็นบริเวณที่กว้างอย่างเพียงพอด้วยน้ําสบู่ ยา และน้ําเกลือปลอดเชื้อ (0.9% NSS) ก่อนที่จะเช็ดด้วยน้ํายาฆ่าเชื้อ และปูผ้าปลอดเชื้อคลุมที่มีขนาดหนาพอที่จะรักษาสภาวะปลอดเชื้อไว้ได้ เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรคมาสู่บริเวณที่ผ่าตัด
      - ในสถานการณ์ระบาดโรคโควิด 19 ผู้ป่วยที่จะเข้ารับการผ่าตัดต้องได้รับการคัดกรองจากการซักประวัติ
        (social risk factor, physical/medical risk factor) และต้องให้มีการตรวจการติดเชื้อไวรัส โดยวิธี RT-PCR ก่อนการผ่าตัด โดยเฉพาะในกรณีผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดมีการดมยาสลบหรือมีแนวโน้มว่าต้องมีการดมยาสลบแบบ General anesthesia และการผ่าตัดที่เป็น high risk สําหรับ droplet and aerosol generating procedures ซึ่งต้องรีบดําเนินการผ่าตัดให้เร็วที่สุดหลังทราบผลไม่เกิน 7 วันนับตั้งแต่วันเก็บสิ่งส่งตรวจ
      - ในกรณีผู้ป่วยที่เข้ารับการผ่าตัดชนิดที่ไม่เร่งด่วนและได้รับการวินิจฉัยว่าติดเชื้อไม่มีอาการให้ลื่อนการผ่าตัดไปก่อนและให้รับการรักษาการติดเชื้อและรอดูอาการอย่างน้อย 1 เดือน เพื่อพิจารณาเตรียมผ่าตัดใหม่ โดยไม จําเป็นต้องมีการตรวจการติดเชื้อไวรัสซ้ำ
      - ในกรณีจําเป็นต้องผ่าตัดกรณีเร่งด่วนที่ไม่สามารถรอได้ให้ดําเนินการผ่าตัดตามเช่นเดียวกับผู้ป่วยที่ได้รับการวินิจฉัยว่าติดเชื้อโควิดที่ได้รับการผ่าตัดฉุกเฉิน
- - - - 1) การเตรียมความพร้อมผู้ป่วยโดยให้ข้อมูลความรู้ คําปรึกษาก่อนการ ผ่าตัดเกี่ยวกับโรค วิธีการผ่าตัดและการปฏิบัติตัวก่อนและหลังผ่าตัด
      - 2) เปิดโอกาสให้ผู้ป่วยได้พบศัลยแพทย์หรือพยาบาลผู้ดูแลในห้องผ่าตัด
      - 3) การดูแลการงดน้ํางดอาหารและการให้ได้รับคาร์โบไฮเดรตก่อนการผ่าตัด ได้แก่ Complex clear carbohydrate-rich drink ซึ่งจะไม่เพิ่มปริมาณ gastric residual volume จนก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนจากการสูดสําลักได้ สามารถลดภาวะ insulin resistance หลังผ่าตัดได้ ทําให้รักษามวลกล้ามเนื้อไว้ได้และลดระยะเวลาการอยู่โรงพยาบาล
      - 4) การจัดการความเจ็บปวดหลังผ่าตัดโดยให้ยาควบคุมความเจ็บปวดทางช่องเหนือไขสันหลัง ช่วยให้ผู้ป่วยไม่ปวดแผล เคลื่อนไหวร่างกายได้มากขึ้น
    - - 1) การจัดการสารน้ําแบบ Goal directed therapy บอกสภาวะสารน้ําได้ดี เช่น Transesophageal Doppler ultrasonography, arterial pulse contour analysis ลดอัตราการเกิดการทํางานของไตบกพร่อง ระบบหายใจล้มเหลว และทําให้การกลับมาทํางานของลําไส้ได้เร็ว ลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาล และลดการติดเชื้อที่แผลผ่าตัด
      - 2) การพิจารณาใช้ยาระงับปวดชนิดเสพติดระหว่างการผ่าตัด
      - 3) การลดระยะเวลาในการทําการผ่าตัดให้น้อยลงถ้าเป็นไปได้
      - 4) มีการตระหนักในการให้เลือดในระหว่างการผ่าตัดอย่างระมัดระวัง
    - - 1) การกระตุ้นผู้ป่วยให้มีการเคลื่อนไหวตั้งแต่วันแรกหลังผ่าตัด โดยพยายามกระตุ้นให้ลุกจากเตียงให้ได้โดยเร็ว เพื่อลดโอกาสการเกิดภาวะลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดดําและภาวะแทรกซ้อนในระบบหายใจ
      - 2) ต้องนําสายยางหรือท่อระบายสารคัดหลั่งต่างๆออกให้เร็วที่สุด
      - 3) ต้องปรับยาระงับปวดให้เป็นชนิดรับประทานให้เร็ว
      - 4) ต้องพยายามให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารให้เร็ว