Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 2 ความมุ่งหมายและมูลเหตุแห่งการเล่าชาดก - Coggle Diagram
บทที่ 2
ความมุ่งหมายและมูลเหตุแห่งการเล่าชาดก
ความมุ่งหมายของชาดก
เพื่อศึกษาธรรมะด้วยความสนุกสนานเพลิดเพลิน
เพื่อแก้ความสงสัยของพระพุทธสาวก
เพื่อใช้สอนธรรมะ
องค์ประกอบของชาดก
ปรารภเรื่อง
คือ บทนำ ซึ่งจะกล่าวถึงมูลเหตุหรือที่มาของชาดก
อดีตนิทาน
หรือชาดก หมายถึงเรื่องที่พระพุทธเจ้าตรัสเล่า ทรงเทศนามหาเวสสันดรชาดกจำนวน ๑๓ กัณฑ์
ประชุมชาดก
คือ ประมวลชาดกเป็นเนื้อความตอนสุดท้ายของชาดก กล่าวถึง บุคคลในชาดกว่าผู้ใดกลับชาติมาเกิดเป็นใครบ้างในปัจจุบัน
โครงสร้างของอรรถกถาชาดก
อดีตนิทาน
เป็นเรื่องชาดกในอดีตที่เคยมีมา ในอดีตบางเรื่องเป็นเรื่องประวัติศาสตร์ของชนชาติต่าง ๆ ในชมพูทวีป
คาถา
เป็นพุทธพจน์ที่ปรากฏในพระไตรปิฎก
บางเรื่องเป็นพุทธพจน์โดยตรง บางเรื่องเป็น
ฤๅษีภาษิต บางเรื่องเป็นเทวดาภาษิต
ปัจจุบันวัตถุ
กล่าวถึงเรื่องสมัยพระพุทธเจ้ายังทรงพระชนม์อยู่เป็นการปรารภว่าประทับอยู่
ณ ที่ไหน ทรงปรารภเรื่องอะไรจึงได้ตรัสชาดกนี้
เวยยากรณะ
เป็นการอธิบายคาถาที่ปรากฏในนิบาตชาดกนั้น ๆ ที่ยกมาสอดแทรกไว้ในแต่ละตอน
มูลเหตุการณ์เล่านิทานชาดก
เหตุเกิดการเล่านิทานชาดก
ปรัชญาสยะ
คือ ทรงแสดงธรรมเพราะอัธยาสัยของผู้ฟัง กล่าวคือ เมื่อผู้ใดได้ฟังแล้วปรารถนาที่จะทราบเรื่องจะทูลขอให้พระพุทธองค์แสดงธรรมนั้น หรือเพื่ออภิปรายข้อธรรมนั้นให้เข้าใจชัดเจนยิ่งขึ้น
อัตถุปัตติกะ
คือ ทรงถือเอาประโยชน์ที่เกิดขึ้นเป็นเหตุ หรือมีเรื่องใดเรื่องหนึ่งเกิดขึ้น
อัตตัชฌาสยะ
คือ เกิดขึ้นแต่พระอัธยาสัยแห่งพระพุทธเจ้าเอง กล่าวคือ พระพุทธองค์ทรงปรารภแสดงธรรมอย่างใดอย่างหนึ่งแก่พุทธบริษัท
ปุจฉาวสิกา
คือ เกิดจากคำถาม กล่าวคือ เมื่อมีปัญหาเกิดขึ้น ผู้ถามอยากทราบจึงเฝ้าทูลถ่าม เพื่อต้องการให้ทรงแก้ปัญหาหรือแก้ความสงสัย
เหตุเกิดนิทานชาดก
พระพุทธเจ้าทรงนำนิทานเก่ามาดัดแปลงสั่งสอนพุทธศาสนิกชน
ผู้รู้ทางพระพุทธศาสนาผูกเรื่องแต่งชาดกขึ้นมาเอง โดยไม่อาศัยเค้าโครง
พระพุทธเจ้าทรงระลึกชาติได้
ผู้รู้ทางพระพุทธศาสนานำเข้าเรื่องเดิมจากแหล่งต่าง ๆ มาแต่งใหม่
บ่อเกิดนิทานชาดก
นิทานชาดกมาจากนิทานชาวบ้าน
นิทานเปรียบเทียบเชิงสั่งสอน
นิทานชาดกมาจากเรื่องราวยุคโบราณ
นิทานชาดกมาจากคัมภีร์ที่เก่าแก่กว่าคัมภีร์ชาดก
โครงสร้างนิทานชาดก
ตอนที่ ๒
เป็นอดีตนิทานชาดกที่พระพุทธองค์ทรงนำมาสาธก
ตอนที่ ๓
เป็นคาถาประจำเรื่องนั้น ๆ ซึ่งมีทั้งคาถาของพระพุทธเจ้าบ้าง ของเทวดาบ้าง ของบัณฑิตบ้าง ของพระโพธิสัตว์บ้าง ของสัตว์ในเรื่องนั้นบ้าง
ตอนที่ ๑
เป็นบทนำเรื่อง ทำให้ทราบว่าพระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่ใด ปรารภใคร
ตอนที่ ๔
ตอนสุดท้าย เป็นคติประจำใจที่ไม่มีในอรรถกถา ซึ่งผู้เขียนหรือผู้เล่ามักจัดทำขุึ้นมาใหม่ เพื่อให้ครบองค์ของนิทาน โดยสรุปคำลงท้ายว่านิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่าอะไร กับตัวละครในเนื้อเรื่องกลับชาติมาเกิดเป็นใครในสมัยพุทธกาล