Gandalf Szary/Biały - jeden z „istari” - wiedzących, czarodziej, mędrzec (stąd elfy nazywają go Mithrandir) wspomagający mieszkańców Śródziemia w walce z Sauronem. Jest gotów poświęcić życie. Niezwykle odważny, honorowy, bardzo tajemniczy, przez pewien czas dowodzi wyprawą, zwycięża piekielnego demona Balroga, staje na czele walki przeciwko Sauronowi. W powieści zmienia oblicze i zdobywa nową moc, z Gandalfa Szarego staje się Gandalfem Białym, potężnym przeciwnikiem Saurona.