Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH (1969) - Coggle Diagram

- - - - Bài thơ viết năm 1969, thời kì cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra rất ác liệt trên con đường chiến lược Trường Sơn .
      - Bài thơ được tặng giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969 và được đưa vào tập thơ " Vầng trăng quầng lửa'' của tác giả.
    - - dài, tưởng như có chỗ thừa ( từ “ bài thơ”, vì đây vốn đã là bài thơ rồi) nhưng đây là dụng ý nghệ thuật của tác giả, đồng thời tạo sự thu hút người đọc ở cái vẻ lạ độc đáo của nó.
      - Cụm từ “tiểu đội xe không kính” làm nổi bật hình ảnh toàn bài: những chiếc xe không kính, phần nào tái hiện được sự khốc liệt của chiến tranh.
      - Hai chữ “bài thơ” thêm vào cho thấy rõ hơn cách nhìn, cách khai thác hiện thực của tác giả: đó là chất thơ của hiện thực khốc liệt thời chiến tranh, chất thơ của tuổi trẻ hiện ngang, dũng cảm vượt lên thiếu thốn, gian khổ hiểm nguy của thời chiến.
      - Nhan đề thể hiện rõ tư tưởng chủ đề của tác phẩm.
- - - - Tác giả dùng câu thơ dài, lời thơ tự nhiên như lời nói hàng ngày, giọng điệu thản nhiên, ngang tàng để miêu tả về hình thức kì lạ của chiếc xe. Điều này đã gây một sự tò mò, chú ý đối với người đọc. Điệp ngữ “không có” và sự phủ định “không phải” được sử dụng liên tiếp có tác dụng tạo ấn tượng về lời giới thiệu chiếc xe ngay ở đầu bài thơ.
      - Nhà thơ đã lí giải cho vẻ bề ngoài khác lạ đó cũng rất thực: “ Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi”. Điệp từ “bom” và động từ mạnh “giật, rung” đã diễn tả mức độ khốc liệt của chiến tranh, nguyên nhân làm cho những chiếc xe vốn có kính trở thành không kính.
      - Bom đạn chiến tranh còn làm chúng biến dạng, trần trụi hơn:
    - - Điệp từ “không có” và nghệ thuật liệt kê gợi lên vẻ ngoài tàn tạ, một chiếc xe đã phải chịu đựng những mất mát dồn dập bởi bom đạn kẻ thủ. Dường như càng vào sâu chiến trường, càng lập nhiều chiến công thì chiếc xe càng bị tàn phá nặng nề. -> Như vậy, hình ảnh chiếc xe không kính đã trở thành quen thuộc, phản ánh một cách chân thực mức độ dữ dội của chiến tranh..
      - Những chiếc xe không kính lại là hình ảnh độc đáo, mới lạ trong thơ ca, bởi xưa nay, xe cộ, tàu thuyền khi đưa vào trong thơ ca đã được lãng mạn hóa, mĩ lệ hóa, mang những ý nghĩa ẩn dụ sâu xa. Còn trong thơ Phạm Tiến Duật, hình ảnh chiếc xe lại chân thực như đời thường vốn có.
      - Điều đó cho thấy tác giả phải là một con người trẻ trung, ngang tàng, nhạy cảm, tinh nghịch, thích cái mới lạ mới có thể phát hiện ra chất thơ của hiện thực và đưa vào thành hình tượng thơ độc đáo của thời kháng chiến chống Mỹ.
      - Giọng điệu và ngôn ngữ : Giọng thơ rất gần với lời nói thường , có những câu như văn xuôi tưởng như khó chấp nhận trong một bài thơ “Không có kính không phải vì xe không có kính”…Nhưng đây lại chính là nét độc đáo tạo nên một giọng điệu ngang tàng, trẻ trung, sôi nổi, tinh nghịch, thể hiện sự hiên ngang , bất chấp mọi khó khăn , nguy hiểm của các anh lính lái xe Trường Sơn.
  - - - Kết cấu thơ 6 chữ với nhịp 2/2/2 đều đặn, chữ “ung dung” đảo lên đầu câu làm nổi bật tư thế ấy. “ Ung dung” là thái độ bình thản, đàng hoàng, bất chấp hiểm nguy. Trên chiếc xe không kính ấy, tầm mắt của người chiến sĩ mở rộng, phóng khoáng đến vô cùng. “Nhìn đất, nhìn trời” mà không hổ thẹn với đất trời. “Nhìn thẳng”là cái nhìn về phía trước, có vẻ trang nghiêm, bất khuất nhìn thẳng vào mọi gian khổ hi sinh mà không hề run sợ, né tránh để đưa những chiếc xe đến đích.Điệp từ “nhìn” được lặp lại 3 lần nhấn mạnh sự tập trung cao độ vào công việc, nhiệm vụ, ý thức sâu sắc về trách nhiệm của những chiến sĩ lái xe. Tư thế của họ mới thật đàng hoàng làm sao!
      - Nhà thơ còn miêu tả những ấn tượng, cảm giác cụ thể , sinh động của người lính khi ngồi trên những chiếc xe không kính. Qua khung cửa xe đã không còn kính chắn gió, người lái xe
    - - .
        
        Đặc biệt hình ảnh “Con đường chạy thẳng vào tim” là một khái quát đặc sắc của con đường trái tim. Đường Trường Sơn, con đường giải phóng miền Nam, chính là con đường của trái tim, thể hiện tinh thần yêu nước sâu sắc và khát vọng cao đẹp của thanh niên Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ.
        
        Những câu thơ tả thực tới từng chi tiết , diễn tả cảm giác về tốc độ của những chiếc xe đang lao nhanh trên đường, tưởng như thấy con đường đang chạy thẳng vào tim. Không có kính chắn gió, các anh đối mặt với bao khó khăn, nguy hiểm. Hình ảnh nhân hóa "gió vào xoa mắt đắng"vừa hiện thực vừa diễn tả cảm giác quen thuộc, gần gũi, rồi " sao trời", " cánh chim'' đột ngột, bất ngờ “như sa, như ùa” - rơi rụng, va đập, quăng ném... vào buồng lái, vào mặt mũi, thân mình. Những hình ảnh gió , con đường, sao trời, cánh chim vừa thực vừa thơ. Hiện thực thì khốc liệt, nhưng người chiến sĩ không hề run sợ mà cảm nhận nó bằng một tâm hồn trẻ trung, lãng mạn nhạy cảm - một nghị lực, bản lĩnh phi thường. Điệp từ “nhìn” được sử dụng nhiều lần có tác dụng nhấn mạnh sự cảm nhận đầy chất thơ, đồng thời nhịp câu thơ trở nên chắc, khỏe.
      - ->Những câu thơ trên hé lộ diện mạo tinh thần của người chiến sĩ.
    - - Tác giả đã chọn hai thời điểm để miêu tả thái độ coi thường hiểm nguy và khó khăn gian khổ của người lính lái xe:
        
        Khi trời nắng, đường Trường Sơn ngày đêm bom đạn cày xới (trên những con đường đất) nên: “Bụi phun tóc trắng như người già”. Phép so sánh diễn tả một cách nhìn ngộ nghĩnh, trẻ trung: tuổi trẻ đầu xanh mà biến thành người già đầu bạc. Những chàng trai đôi mươi đã nhìn nhận hiện thực đó bằng tiếng cười lạc quan, sảng khoái: “ Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha”-> một tâm hồn trẻ trung yêu đời.
        
        Khi trời mưa, ngồi trong buồng lái cũng chẳng khác gì ngoài trời, phải chịu cảnh “Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời”. Điệp từ “mưa” và hai động từ mạnh “tuôn”, “ xối” miêu tả sự dữ dội của những cơn mưa rừng. Nhưng người lính không coi đó là khó khăn gian khổ mà chấp nhận nó với thái độ bình thản, gió rừng sẽ hong khô áo họ: “ Mưa ngừng gió lùa khô mau thôi”
        
        Người chiến sĩ đã bình thường hoá tất cả những khó khăn đó và vượt lên bằng sự cố gắng cùng tinh thần trách nhiệm rất cao. Họ chấp nhận gian khổ như một điều tất yếu, khó khăn không mảy may ảnh hưởng đến tinh thần của họ, thậm chí khó khăn càng tôi rèn thêm ý chí của họ. Hình ảnh của họ mang một vẻ đẹp phong trần, ngang tàng, đáng yêu.
      - Câu thơ cuối đoạn có nhiều thanh bằng, lời thơ nhẹ nhõm, trôi chảy như những chiếc xe vun vút bươn trải trên đường, có chỗ nhịp nhàng, trong sáng như tiếng hát, vút cao, mọi khó khăn dường như đã qua đi.
      - NT: Cấu trúc đoạn thơ có sự lặp lại: “Không có...ừ thì...chưa cần... kết hợp với giọng điệu thơ thản nhiên ngang tàng “phì phèo…” “cười ha ha” ngôn ngữ mang tính khẩu ngữ đã tô đậm vẻ trẻ trung, tếu táo, lạc quan, yêu đời của những người chiến sĩ.
  - - - Như vậy, trong khổ thơ, tác giả đã xây dựng hai hình ảnh đối lập nhau giữa 2 phương diện bên ngoài và bên trong, giữa vật chất và tinh thần, giữa ba cái “không có” và một cái “có” để khẳng định rằng: “trái tim” đã chiến thắng tất cả. Trái tim ấy đã biến chiếc xe trở thành một cơ thể sống. Với cách sử dụng từ ngữ như vậy, Phạm Tiến Duật đã đem đến cho chúng ta một hình ảnh đẹp: Trái tim cầm lái.
      - “Trái tim” là hình ảnh hoán dụ để nói về người lính, về sức mạnh tinh thần của họ. Mọi thứ của xe có thể không còn nguyên vẹn, chỉ cần vẹn nguyên trái tim người lính – trái tim vì miền Nam- thì xe vẫn chạy, “tất cả cho tiền tuyến”
      - Trái tim còn là hình ảnh ẩn dụ hội tụ vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của người chiến sĩ lái xe, là động lực mạnh mẽ và sâu xa tạo nên sức mạnh phi thường . Trái tim nồng cháy một lẽ sống cao đẹp mà thiêng liêng: tất cả vì miền Nam thân yêu, trái tim chứa đựng bản lĩnh hiên ngang, lòng dũng cảm tuyệt vời, trái tim với lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc và có ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam. Trái tim trở thành nhãn tự của bài thơ, tập trung tư tưởng chủ đề của tác phẩm, tỏa sáng vẻ đẹp của hình tượng nhân vật và để lại cảm xúc sâu lắng trong lòng người đọc.
      - Tác giả đã lí giải điều kì diệu ấy bằng một hình ảnh hết sức giản dị: “ Chỉ cần trong xe có một trái tim”