Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
กลวิธีทางการพยาบาลสาธารณสุข, นางสาวเกียรติสุดา จีนจิ้ว 610105 - Coggle…
กลวิธีทางการพยาบาลสาธารณสุข
แนวคิดและกลวิธีการสาธารณสุขมูลฐาน
1.1 สาธารณสุขมูลฐาน/จปฐ.
แนวคิดของการสาธารณสุขมูลฐาน
ระบบบริการสาธารณสุขเพิ่มเติมและเสริมจากระบบของรัฐที่ดำเนินในระดับตำบล หมู่บ้าน
ในความรับผิดชอบและร่วมมือของชุมชนเอง
หน้าที่และบทบาทของเจ้าหน้าที่ของรัฐ จะต้องเข้าใจว่า เราไม่ได้ทำงานแทนเขา เขาไม่ได้
ทำงานให้เรา แต่เราทำงานร่วมกัน
ชุมชนรับรู้และทราบว่าปัญหาของชุมชนคืออะไร และร่วมกันพิจารณาแนวทางแก้ไขปัญหา
พัฒนาชุมชนให้มีความสามารถในการแก้ไขปัญหาสาธารณสุขได้ด้วยตนเอง
ความร่วมมือของชุมชนเป็นหัวใจของการสาธารณสุขมูลฐาน ด้วยความสมัครใจ เพราะตระหนัก
ถึงปัญหาของชุมชน
ผสมผสานกับงานการพัฒนาด้านอื่นๆ อาทิ การศึกษา การเกษตรและสหกรณ์ การพัฒนาชุมชน
เทคนิคและวิธีการง่าย ๆ ไม่เกินขอบเขตและกำลัง ประหยัด ยืดหยุ่นได้ และมีผลต่อการแก้ไข
ปัญหา
การสาธารณสุขมูลฐานประกอบด้วยกิจกรรมต่าง ๆ
สอดคล้องและอาศัยประโยชน์จากสถาบันหรือระบบชีวิตประจำวัน
ยืดหยุ่นในการที่จะนำมาใช้แก้ปัญหาตามความเหมาะสม
เชื่อมโยงกับงานบริการสาธารณสุขของรัฐ
กิจกรรมที่จำเป็นในการสาธารณสุขมูลฐาน (Essential Element PHC)
งานโภชนาการ (Nutrition:N) มุ่งส่งเสริมภาวะโภชนาการของประชาชน
การอนามัยแม่และเด็ก และการวางแผนครอบครัว (Maternal and Child Health and
Family Planning:M) ดูแลก่อนคลอด การทำคลอด การดูแลหลังคลอด การดูแลเด็กแรกเกิด ถึง 5 ปี
งานจัดหายาที่จำเป็นไว้ใช้ในชุมชน (Essential Drugs:E) ซึ่งเป็นยาสามัญประจำบ้าน ทั้งแผน
ปัจจุบันและแผนโบราณตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข
งานรักษาพยาบาลเบื้องต้น (Treatment:T) เป็นการคัดกรองอาการเจ็บป่วยของประชาชน ให้การ
ปฐมพยาบาลหรือรักษาโรคง่ายๆ
งานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค (Immunization:I) มุ่งเน้นที่กลุ่มเด็กแรกเกิด ถึง 5 ปี เด็กวัยเรียน หญิงมี
ครรภ์ และหญิงวัยเจริญพันธุ์ ให้ได้รับวัคซีนป้องกันโรคติดต่อ
การเฝ้าระวังโรคประจำถิ่น (Surveillance for Local Disease Control:S) เป็นงานควบคุมและ
ป้องกันโรคติดต่อและไม่ติดต่อที่พบได้และเกิดขึ้นประจำในพื้นที่
การจัดหาน้ำสะอาดและสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อม (Water Supply and Sanitation:W) เป็นมาตรการ
ในการป้องกันโรคหรือลดความเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยด้วยโรคติดเชื้ออันเนื่องมาจากการสุขาภิบาล
งานสุขศึกษา (Education:E) เป็นกระบวนการถ่ายทอดความรู้และประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับการดูแล
ตนเองด้านสุขภาพอนามัยแก่ประชาชน
งานสุขภาพจิต (Mental Health:M) ดูแลความสมบูรณ์ของจิตใจประชาชน ส่งเสริมให้สามารถอยู่
ร่วมกันในสังคมได้
งานทันตสาธารณสุข (Dental Health:D) การให้ความรู้เพื่อให้ประชาชนมีพฤติกรรมที่ถูกต้องด้านการ
ดูแลสุขภาพในช่องปาก เพื่อลดปัญหาโรคฟันผุและโรคเหงือก
งานอนามัยสิ่งแวดล้อม (Environmental Health:E) เป็นการดำเนินงานป้องกันและแก้ไขมลพิษ และ
สิ่งแวดล้อมเป็นพิษที่ส่งผลต่อสุขภาพอนามัย จากแหล่งน้ำ อากาศ ตลอดจนเสียงและสิ่งรบกวนต่าง ๆ
การคุ้มครองผู้บริโภค (Consumer Protection:C) เป็นการคุ้มครองความปลอดภัยและส่งเสริม
สุขภาพอนามัยของประชาชน โดยการป้องกัน ลด ขจัดปัญหาเกี่ยวกับการบริโภคผลิตภัณฑ์ต่างๆ
การป้องกันอุบัติเหตุและฟื้นฟูสภาพคนพิการ (Accident and Rehabilitation:A)
งานป้องกันและควบคุมโรคเอดส์ (AIDS:A) เป็นการดำเนินงานเพื่อเฝ้าระวัง และป้องกันการ
แพร่กระจายของโรคเอดส์
กลวิธีในการดำเนินการสาธารณสุขมูลฐาน
การมีส่วนร่วมของชุมชน (People Participation / P.P., Community Involvement / C.I.)
การใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสม (Appropriate Technology / AT)
การปรับระบบบริการพื้นฐานของรัฐเพื่อรองรับการสาธารณสุขมูลฐาน basic health service
3.1 การกระจายบริการให้ทั่วถึงครอบคลุม (Coverage)
3.2 การกระจายทรัพยากรสู่มวลชน (Resource Mobilization)
3.3 การจัดระบบส่งต่อผู้ป่วยที่มีประสิทธิภาพ (Referral System)
3.4 การผสมผสานกับงานของกระทรวงอื่น ๆ (Intersectoral Collaboration = IC)
การกำหนดกลวิธีการดำเนินงานสาธารณสุขต่าง ๆ
ความเสมอภาค
คนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนา
การพัฒนาที่ยั่งยืน
ประสิทธิผลคุ้มค่า
อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)
บทบาทของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ในการสาธารณสุขมูลฐาน
แจ้งข่าวสารสาธารณสุข และแนะนำ เผยแพร่ความรู้ แก่ประชาชนในเขตรับผิดชอบ
ประสานงานระหว่างเจ้าหน้าที่สาธารณสุขกับประชาชน
ให้การช่วยเหลือรักษาพยาบาลเบื้องต้นแก่ประชาชน
ติดตามการรักษาและจ่ายยาให้แก่ผู้ป่วยที่ได้รับการส่งต่อมาจากสถานบริการสาธารณสุข
ทำตนเป็นตัวอย่างที่ดีแก่ประชาชน เช่น การใช้ส้วม การรักษาความสะอาดบ้านเรือน และบรรลุตามเกณฑ์ จปฐ.
ปฏิบัติการสาธารณสุขมูลฐาน 14 องค์ประกอบได้ครอบคลุมทั้งด้านการป้องกันโรค การส่งเสริมสุขภาพ การรักษาพยาบาลเบื้องต้น และการฟื้นฟูสภาพ
เป็นแกนกลางประสานงานในการดำเนินงานสาธารณสุขของหมู่บ้าน
ขั้นตอนการนำ จปฐ.ไปใช้เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต
ขั้นตอนที่ 1 การสำรวจข้อมูล
แบบสำรวจข้อมูลครอบครัวเรียกว่า จปฐ.1
แบบสำรวจข้อมูลหมู่บ้านเรียกว่า จปฐ.2
ขั้นตอนที่ 2 รู้ปัญหาชุมชน
ขั้นตอนที่ 3 วิเคราะห์ปัญหาเพื่อกำหนดสาเหตุของปัญหา
ขั้นตอนที่ 4 จัดลำดับก่อนหลังและวางแผนแก้ไข
ขั้นตอนที่ 5 ดำเนินงานตามแผน
ขั้นตอนที่ 6 ประเมินผล
ขั้นตอนที่ 7 สอนหมู่บ้านอื่นๆ
1.2 ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
แนวคิดระบบสุขภาพพอเพียงเกิดขึ้นในช่วงแผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 10 (พ.ศ. 2550-
2554) โดยมุ่งสร้าง “ระบบสุขภาพพอเพียง” ตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
1) การทำให้สังคมอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกัน
2) ระบบสุขภาพไทย มุ่งสู่ระบบสุขภาพพอเพียง เพื่อสร้างให้: สุขภาพดี บริการดี สังคมดี ชีวิตมีความสุข
อย่างพอเพียง
ภาพลักษณ์ที่พึงประสงค์
มีรากฐานที่เข้มแข็งจากการมีความพอเพียงทางสุขภาพในระดับครอบครัวและชุมชน
มีความรอบคอบและรู้จักประมาณอย่างมีเหตุผลในด้านการเงินการคลังเพื่อสุขภาพในทุกระดับ
มีการใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมและใช้อย่างรู้เท่าทัน โดยเน้นภูมิปัญญาไทยและการพึ่งตนเอง
มีบูรณาการด้านการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค รักษาพยาบาล ฟื้นฟูสภาพและคุ้มครองผู้บริโภค
มีระบบภูมิคุ้มกัน (ตามปรัชญา ศกพ.) ที่ให้หลักประกันและคุ้มครองสุขภาพ
มีคุณธรรม จริยธรรม คือ ซื่อตรง ไม่โลภมาก และรู้จักพอ
1.3 แนวคิดการพัฒนาสุขภาพชุมชน
1.3.1 ชุมชนเข้มแข็ง
ชุมชนเข้มแข็ง”หมายถึงชุมชนที่มีขีดความสามารถในการจัดการปัญหาของตนเองได้ในระดับหนึ่ง ด้วยการมีผู้นำที่มีความสามารถ มีการเรียนรู้ร่วมกันอย่างต่อเนื่อง
มีเป้าหมายร่วมกัน
มีการระดมใช้ทรัพยากรในชุมชนอย่างเต็มที่และมีประสิทธิภาพ
บุคคลหลากหลายที่รวมตัวกัน
มีการเรียนรู้เชื่อมโยงกัน เป็นเครือข่าย
มีการจัดทำกิจกรรมที่เป็นสาธารณะของชุมชนอย่างต่อเนื่อง
มีการจัดการบริหารกลุ่มที่หลากหลายและเครือข่ายที่ดี
มีอิสระในการร่วมคิด ร่วมตัดสินใจ
มีจิตสำนักของการพึ่งตนเอง
มีการเสริมสร้างผู้นำการเปลี่ยนแปลงที่หลากหลายของชุมชนสืบทอดกันตลอดไป
ลักษณะของชุมชนเข้มแข็ง
สมาชิกของชุมชนมีความเชื่อมันในศักยภาพของตนและชุมชนที่จะแก้ไขปัญหา
สมาชิกของชุมชนพร้อมที่จะร่วมกันจัดการกับปัญหาของตนและชุมชน
มีกระบวนการของชุมชนที่มีการเคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่องจน
สมาชิกทุกคนมีส่วนร่วมในการประเมินสถานการณ์ของชุมชน
สมาชิกชุมชนเกิดการเรียนรู้ผ่านการเข้าร่วมในกระบวนการของชุมชน
มีแผนของชุมชนที่ประกอบด้วยการพัฒนาทุก ๆ ด้านของชุมชน
มีเครือข่ายความร่วมมือกับภาคีการพัฒนา
การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนและการดูแลแบบเอื้ออาทร
การส่งเสริมการรวมตัวของคนในชุมชนทำกิจกรรมเพื่อประโยชน์ของชุมชน
การจัดการองค์ความรู้และระบบการเรียนรู้ของชุมชนอย่างครบวงจร
3 การสร้างภูมิคุ้มกันให้ชุมชนพร้อมเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงในอนาคต
การสร้างความมั่นคงของเศรษฐกิจชุมชน
การเสริมสร้างศักยภาพชุมชนในการอยู่ร่วมกันกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสันติ
และเกื้อกูลกัน
ยุทธศาสตร์เมืองไทยเข็งแรงและยุทธศาสตร์อยู่ดีมีสุข
1.3.2 แนวคิดประชาสังคม (Civil Society)
1) การรวมตัวกันด้วยความรักเอื้ออาทรและยอมรับความคิดเห็นซึ่งกันและกันเพื่อที่จะ เรียนรู้
หรือแก้ปัญหาที่เผชิญอยู่รวมกัน
2) มีการรวมกลุ่มกันซึ่งอาจเป็นการชั่วคราวเฉพาะเรื่องหรือต่อเนื่องก็ได้
3) การสร้างเครือข่ายความรวมมือและมีการติดต่อสื่อสารกันอย่างต่อเนื่อง เพื่อเป็นการเชื่อมโยงสมาชิกเข้าด้วยกัน
องค์ประกอบของประชาสังคม
จิตสำนึกประชาสังคม (Civic consciousness)
โครงสร้างองค์กรประชาสังคม (Civic organization)
เครือข่ายประชาสังคม (Civic network)
1.3.3 แนวคิดทุนทางสังคม (Social Capital)
ทุนมนุษย์ ที่มีคุณภาพ
ทุนที่เป็นสถาบัน
ทุนทางปัญญา และวัฒนธรรม
1.3.4 หุ้นส่วนสุขภาพ (Partnership)
โครงสร้างของหุ้นส่วน ( Structure of partnership )
ความสัมพันธ์แบบหุ้นส่วนระหว่างพยาบาลกับผู้รับบริการ
พยาบาลร่วมให้ความรู้ภายใต้บทบาท
กระบวนการของหุ้นส่วน ( process of partnership )
1) การร่วมกันใช้อำนาจ ( power sharing )
การเจรจา ( negotiation )
1) ระยะเริ่มต้น : ดึงเอาความต้องการและปัจจัยความคาดหวังเกี่ยวกับปัญหาของผู้รับบริการออกมา
2) ระยะที่สอง : สร้างความเห็นร่วมกัน ร่วมให้ข้อมูล ร่วมตั้งคำถามและร่วมกันอภิปรายแลกเปลี่ยน
เอื้ออำนวยการตั้งเป้าหมายร่วมกัน
3) ระยะที่สาม : เจรจาเพื่อให้เกิดแผนการดำเนินงานที่สร้างความพึงพอใจร่วมกันทั้งสองฝ่าย โดยเป็น
แผนที่ช่วยบรรลุความต้องการของผู้รับบริการเป็นหลัก
1.3.5 ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
ขั้นที่1 ระบุผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง (Stakeholder identification)
ขั้นที่2 ระบุธรรมชาติของผู้มีส่วนเกี่ยวข้องแต่ละกลุ่ม
ขั้นที่3 ระบุโอกาสและความท้าทายของผู้เกี่ยวข้องที่มีต่อชุมชน
ขั้นที่4 ระบุความรับผิดชอบหลักที่ผู้เกี่ยวข้องแต่ละกลุ่มมีต่อชุมชน
ขั้นที่5 ระบุกลยุทธ์และแนวทางปฏิบัติ
ขั้นที่6 เฝ้าระวังและควบคุมให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องดำเนินไปในทิศทางตามที่กำหนด
1.3.6 เครือข่าย (Network)
สัมพันธภาพทางสังคมและความเชื่อมโยงระหว่างปัจเจกบุคคล ซึ่งอาจก่อให้เกิดการเข้าถึงหรือการระดมการ เข้าสนับสนุนทางสังคมเพื่อสุขภาพ
นางสาวเกียรติสุดา จีนจิ้ว 610105