NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ 
Hình tượng người lái đò sông Đà
Hình tượng con sông Đà
Tìm hiểu chung
Tác giả
Tác phẩm
Là bài tùy phút được in trong tập ''Sông Đà'' (1960)
Hoàn cảnh: Là thành quả nghệ thuật thu được trong chuyến đi tới miền Tây Bắc rộng lớn, xa xôi để kiếm tìm vẻ đẹp thiên nhiên và con người.
Nguyễn Tuân (1910-1987): là một nhà văn uyên bác, tài hoa với phong cách nghệ thuật độc đáo, cái tôi đầy cá tính, luôn khám phá thế giới xung quanh ở bình diện văn hóa thẩm mỹ.
Nội dung: là thành quả nghệ thuật đẹp đẽ mà Nguyễn Tuân đã thu được trong chuyến đi gian khổ và hào hứng tới miền Tây Bắc rộng lớn... để tìm kiếm chất vàng của thiên nhiên ''cùng thứ vàng mười đã qua thử lửa '' ở tâm hồn của những con người lao động và chiến đấu trên miền núi sống hùng vĩ và thơ mộng đó
Con sông Đà ''hung bạo''
Sự hung bạo được thể hiện ở nhiều dáng vẻ, được khắc họa theo trình tự không gian, bằng nhiều chi tiết đặc sắc
Sự hung bạo thể hiện trên nhiều dáng vẻ, được khắc họa theo trình tự không gian, bằng nhiều chi tiết đặc sắc
Trong không gian rộng (mặt ghềnh Hát Lóong: ''nước xô đá'',''đá xô sóng'', ''sóng xô gió'', ''cuồn cuồn luồng gió gùn ghè suốt năm...
Những cái hút nước trên sông ở quãng Tà Mường Vát
giống như những cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu,
nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc
nước ặc ặc lên như vừa rót dầu sôi vào...
không có thuyền nào dám men gần những cái “hút nước” ấy. Có những thuyền đã bị nó hút xuống, thuyền trồng ngay “cây chuối ngược” rồi vụt biến đi, bị dìm và đi ngầm dưới lòng sông đến mươi phút sau mới thấy “tan xác” ở khuỷnh sông dưới
“nước sông xanh ve…gậy đánh phèn”
Sự biến hình linh hoạt ở 3 trùng vi thạch trận
Trận địa thác đá
thác nước khi ở gần: tái hiện cả diện mạo và tâm tính
“Tới cái thác rồi” -> câu văn ngắn, như tiếng reo khẽ -> hứng thú trước cuộc thủy chiến
H/ả chân trời đá: “Sóng bọt đã trắng xóa cả 1 chân trời đá”… “Đá ở đây hàng ngàn năm vẫn mai phục” -> chủ động bày binh bố trận
Hành động: “nhổm”, “vồ”, gương mặt “nhăn nhúm, ngỗ ngược, méo mó” (từ láy nhân cách hóa)
Hình thế của đá: đứng, ngồi, nằm, đá to, đá bé…
thác nước sông Đà (khi ở xa) có âm thanh dữ dội, nhiều vẻ
nghe như oán trách, van xin, khiêu khích, giọng gằn mà chế nhạo,
rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng...hung hãn
Con sông Đà ''trữ tình''
Từ trên cao
Hình dáng
cái dây thừng ngoằn nghèo
Con sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.
Màu sắc
Phát hiện: sắc nước thay đổi theo mùa
Chủ thể trữ tình
“Tôi đã nhìn say sưa…”, “Tôi đã xuyên qua…”
phát hiện về sắc nước là kết quả những trải nghiệm, quan sát thực tế; cảm hứng mê đắm, tha thiết.
Mùa xuân dòng xanh ngọc bích...không xanh màu xanh canh hến của Sông Gâm Sông Lô.
Mùa thu nước sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa..
Chưa bao giờ thấy sông Đà màu đen như thực dân Pháp láo lếu gọi…
-> quyết liệt phủ nhận -> tình yêu tha thiết, lòng tự tôn dân tộc
Từ trong rừng ra
Bờ Sông Đà, bãi Sông Đà, chuồn chuồn bươm bướm trên Sông Đà
Ngoại hình
Tuổi 70, đầu tóc bạc trắng, thân hình đẹp như 1 pho tượng làm bằng đá cẩm thạch, nước da ánh lên chất sừng, chất mun, tay lêu nghêu như cái sào, chân lúc nào cũng khuỳnh khuỳnh như kẹp lấy cái cuống lái tưởng tượng, nhỡn giới xa vời vợi
Vẻ đẹp của một chiến binh anh hùng
click to edit
Con người giàu trải nghiệm:
hơn 10 năm chèo đò, chỉ huy con thuyền có 6 mái chèo, nắm vững từng con thác, cái ghềnh sông Đà như 1 trường thiên anh hùng ca mà ông thuộc đến từng cái dấu chấm than... chỗ xuống dòng
Con người thông minh, dũng cảm
. vẻ đẹp kiêu hùng của người chiến sỹ: bản lĩnh chiến đấu, tinh thần dũng cảm phi thường, luôn ngạo nghễ chiến thắng thiên nhiên hung dữ
Trí tuệ, sự khôn khéo, tài năng: đổi luôn chiến thuật...đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến...cứ phóng thuyền chọc thẳng cửa giữa...vừa xuyên vừa tự động lái được lượn được.
Vẻ đẹp của một người nghệ sỹ tài hoa
uyển chuyển, linh hoạt như 1 người nghệ sỹ tài hoa (tay lái ra hoa) – đẩy công việc bình thường đến độ cao siêu, trác việt (vút, vút, cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng... vừa xuyên vừa tự động lái được lượn được)
Con người bình dị, phong thái ung dung
«Thế là hết thác» hợp với câu mở đầu «Tới cái thác rồi» -> hình thức tối giản, ngắn gọn, giọng văn bình thản
Trở về với đời thường: không bàn, khoe khoang về chiến thắng mà chỉ nói chuyện về “cá anh vũ cá dầm xanh….”, xem tất cả như chuyện thường xảy ra
sông Đà như người thiếu nữ TB với vẻ đẹp trữ tình, trẻ trung, đằm thắm, duyên dáng
click to edit
Trong lòng sông hẹp
Đá bờ sông dựng vách thành..., (ẩn dụ)
Vách đà chẹt lòng sông Đà như một yết hầu (động từ mạnh ''chẹp'' biện pháp so sánh
Chỉ đúng ngọ mới có mặt trời
''đứng bên bờ nhẹ tay ném hòn đá qua bên kia vách'', ''có quang con nai con hổ... bờ kia''
Ngồi trong khoang đò quãng sông ấy ''đang mùa hè mà cũng thấy lạnh ...'' tắt phụt đèn điện ( so sánh, trùng điệp, liên tưởng đôc đáo).
trong trữ tình vẫn thấy tiềm ẩn sự hung bạo của con sông.
“xanh ngọc bích”: xanh trong, sáng, sâu, quý giá (Vườn ai mướt quá xanh như ngọc)
Miêu tả nối tiếp bằng so sánh phủ định “không xanh…” -> nhấn mạnh sắc nước trong veo của sông Đà
cảnh sắc thần tiên, phong phú, sống động -> cảm xúc say sưa, ngỡ ngàng, choáng ngợp
Từ trong rừng ra
Sông Đà gợi cảm...Sông Đà như một cố nhân
“cố nhân” từ Hán Việt gợi sắc thái cổ điển, trang trọng: là tri âm tri kỷ
Trước mắt thấy loang loáng như trẻ con nghịch chiếu gương vào mắt mình...một màu nắng tháng ba Đường thi «Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu»
con sông vẫy gọi, thấp thoáng mà đầy đam mê
Bờ Sông Đà, bãi Sông Đà, chuồn chuồn bươm bướm trên Sông Đà
ảnh sắc thần tiên, phong phú, sống động
Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng
dùng những cảm giác đời thường mộc mạc, chân thật diễn tả niềm vui sướng khi gặp lại con sông
Nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa...Cỏ gianh đồi núi đang ra những nõn búp. Một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm sương đêm...Con hươu thơ ngộ ngẩng đầu...như hỏi tôi bằng cái tiếng nói riêng...Đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng trắng như bạc rơi thoi. Dòng sông quãng này lững lờ như nhớ thương những hòn đá thác xa xôi...
cảnh vật sinh động, giàu sức sống, cõi trong trẻo, an lành, thuần hậu và không có thực của thế giới cổ tích
Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa...thấy thèm giật mình vì tiếng còi xúp-lê...
sự lặng tờ, hoang dại của dòng sông trong trẻo, êm đềm
Lời đề từ
Nhà văn cách mạng người Ba Lan: “Đẹp vậy thay tiếng hát trên dòng sông” viết về hình ảnh của đất nước với dòng sông đầy thơ mộng, trữ tình.
Nguyễn Quang Bích: “Chúng thủy giai đông tẩu - Đà giang độc bắc lưu” nghĩa là mọi con sông đều chảy về hướng Đông, còn riêng sông Đà lại chảy về hướng Bắc -> dòng sông hung bạo, và như một sinh thể đa dạng, phức tạp, độc đáo về tính cách.