Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ĐẠI CƯƠNG CƠ THỂ SỐNG - Coggle Diagram

- - - - Đồng hóa
        
        Biến vật chất thành chất dinh dưỡng, xây dựng cơ thể, tồn tại phát triển
      - Dị hóa
        
        Phân giải chất > tạo ra NL để HĐ, đào thải sp chuyển hóa
  - - - Hưng phấn (excitation)
        
        TB, CQ từ TT nghỉ > hoạt động
      - Ức chế (inhibition)
        
        Kìm hãm - ngưng trệ TT HĐ
- - - - ĐH hoạt động của gen, ĐH quá trình tổng hợp năng lượng
    - - ĐH hoạt động của tim, gan, thận,...
    - - Phối hợp hoạt động các cơ quan để thích nghe với môi trường sống
  - - - Thông qua các phản xạ
      - Phản xạ có đk và phản xạ không đk
    - - Thông qua các dịch cơ thể
      - Dịch nội bào và dịch ngoại bào
  - - - Tăng nồng độ một chất hoặc hoạt động khi nó đang giảm và ngược lại
      - Tạo sự ổn định, thường xảy ra ở tất cả tế bào và cơ quan
      - Hằng tính nội môi luôn được duy trì
      - VD: Huyết áp tăng => giảm nhịp tim và sức co bóp cơ tim => huyết áp bình thường
    - - Tăng hơn nữa nồng độ một chất hoặc hoạt động khi nó đang tăng và ngược lại
      - Làm mất sự ổn định nhưng cần thiết cho cơ thể
      - Ít gặp, sau đó sẽ quay về kiểu ĐH ngược âm tính
      - VD: Khi sinh con, làm tăng cơn co tử cung đến khi sổ thai ra ngoài
  - - - Xảy ra nhanh nhưng chưa triệt để
    - - Xảy ra chậm nhưng triệt để
- - - - Tạo NL theo thứ tự ưu tiên: Glucid > Lipid > Protid
      - Quá trình
        
        Đồng hóa
        
        Dị hóa
        
        Những chất sinh năng khi thoái hóa sẽ đi theo đường chuyển hóa riêng
        
        Đều tạo ra acetyl-coenzyme A > chu trình Kreb > chuỗi HHTB > ATP
      - 3 CN chính
        
        Tạo năng thông (dị hóa) - Glycid
        
        T.Gia HĐ-CN cơ thể (ĐH-DH) - Lipid thực hiện 3 vai trò như nhau
        
        Tạo hình thông (đồng hóa) - Protid
    - - Chưa sử dụng > tích lũy dự trữ ở mô - cơ quan
        
        Glucid: Glycogen ở gan và cơ
        
        Lipid: Triglicerid ở mỡ dưới da
        
        Protid: Không có dạng riêng - tồn tại trong tp cấu trúc TB qua QT sinh-T.hợp protein
      - Tái cấu trúc > vận chuyển vào mô cơ > chuyển hóa theo yêu cầu
        
        Glucid: Trong máu (glucose 90-95%)
        
        Tự do
        
        Gắn với protein trong máu (glycosyl hóa)
        
        Lipid: Trong máu (acid béo) - dưới dạng Lipoprotein (chylomicron)
        
        Tỷ trọng rất thấp VLDL
        
        Tỷ trọng thấp LDL
        
        Tỷ trọng cao HDL
        
        Protein: Trong máu (acid amin, albumin, globumin, fibrinogen)
      - Đại phân tử lớn > Đại phân tử nhỏ
        
        Glucid: polysaccharid > monosaccharid (chủ yếu glucose)
        
        Lipid: triglycerid, cholesterol este, phospholipid > acid béo + ancol
        
        Protid: Protein > acid amin
    - - QT thoái hóa chất sinh năng tạo ra H2O và CO2 > Thải qua phổi - thận - da
        
        Glucid: Yếm khí > acid lactic
        
        Lipid: acid béo > ceton
        
        Protid: acid amin > NH3 > ure để đào thải
        
        Từng chất cụ thể > chất thải riêng > thải qua
        Nước tiểu: Lọc/tái hấp thu/bài tiết
        Phân: Gan ruột
  - - - Vùng hạ đồi
        
        Trung tâm điều hòa chuyển hóa chất dưới vỏ
        
        Trung tâm no
        
        Trung tâm đói
        
        Stress, nhiệt, xúc cảm ->thay đổi chuyển hóa chất
      - Vỏ não
        
        Phản xạ có điều kiện
        
        Hệ thần kinh tự chủ
        
        Giao cảm
        
        Phó giao cảm
    - - Chuyển hóa glucid và lipit
        
        Hormon tăng đường huyết, thoái hóa lipid
        
        Somatomedin -> Gan
        
        T3-T4-> Tuyến giáp
        
        Glucagon -> Tuyến tụy
        
        Cortisol -> Vỏ thượng thận
        
        Catecholamin -> Tủy thượng thận
        
        Hormon giảm đường huyết, tăng tổng hợp lipid:
        Isulin -> Tuyết tụy
      - Chuyển hóa protid
        
        Hormon tăng tổng hợp protein
        
        Somatomedin -> Gan
        
        T3-T4 -> Tuyến giáp thời kỳ đang phát triển
        
        Isulin -> Tuyến tụy
        
        Các hormon sinh dục
        
        Hormon tăng thoái hóa protein
        
        T3-T4 -> Tuyến giáp thời kỳ trưởng thành
        
        Cortisol -> Vỏ thượng thận
        
        Glucagon -> Tuyến tụy
- - - - Tồn tại trong liên kết các phân tử hóa học
      - Giữ các phân tử có hình dạng cố định trong không gian
        
        Giải phóng khi phân tử bị phá vỡ -> sinh công hóa học
    - - Sinh ra do sự trượt lên nhau của các sợi actin và myosin của tb cơ
      - Sinh công cơ học -> sự co cơ
        -> vận chuyển máu, không khí, thức ăn,....
    - - Sinh ra từ sự chênh lệch nồng độ 2 bên màng TB
      - Sinh công thẩm thấu -> hiện tượng thẩm thấu
    - - Sinh ra do sự chênh lệch nồng độ ion 2 bên màng TB
      - Sinh công điện -> dòng điện sinh học
    - - Sinh ra từ các phản ứng chuyển hóa trong cơ thể (80%)
      - Duy trì thân nhiệt ổn định
        
        Không sinh công -> Thường xuyên thải ra ngoài cơ thể
  - - - Thức ăn là nguồn năng lượng chủ yếu
        
        Glucid
        
        Protid
        
        Lipid
      - Quá trình phosphoryl-oxy hóa khử
        
        Oxy hóa khử
        
        Ở bào tương và ty thể
        
        Đốt cháy, thoái hóa chất sinh năng
        
        Năng lượng tự do
        
        CO2, H2O -> Thải ra ngoài
        
        Phosphoryl hóa
        
        Năng lượng tư do -> phosphoryl hóa ADP
        
        ATP
      - Quá trình hình thành các dạng năng lượng
        
        Hóa năng
        
        Ở bộ máy Golgi
        
        ATP -> Tổng hợp các chất tạo hình, dự trữ, thực hiện chức năng, bài tiết
        
        Hóa năng ATP -> Hóa năng các chất
        
        Động năng
        
        Ở màng tế bào
        
        ATP -> Sự co cơ
        
        Hóa năng ATP -> Động năng sự vận động
        
        Thẩm thấu năng
        
        Ở màng tế bào
        
        ATP -> Vận chuyển vật chất qua màng, duy trì sự chênh lệch nồng độ
        
        Hóa năng ATP -> Thẩm thấu năng
        
        Điện năng
        
        Ở màng tế bào
        
        ATP -> Vận chuyển ion qua màng, duy trì sự chệnh lệch nồng độ ion
        -> điện thế màng
        
        Hóa năng ATP -> Điện năng dòng điện sinh học
        
        Nhiệt năng
        
        80% năng lượng chuyển hóa -> nhiệt năng
        
        20% -> các công còn lại
    - - Duy trì cơ thể
        
        Chuyển hóa cơ sở (basal metabolic)
        
        Thần kinh
        
        Hô hấp
        
        Tuần hoàn
        
        Tiết niệu
        
        Các yếu tố ảnh hưởng
        
        Tuổi
        
        Tuổi càng cao chuyển hóa cơ sở càng giảm
        
        Giới
        
        Nam > Nữ
        
        Nhịp ngày đêm
        
        Cao nhất 13-16h chiều
        
        Thấp nhất 1-4h sáng
        
        Chu kỳ kinh nguyệt và thai nghén
        
        Nửa sau chu kỳ kinh nguyệt và có thai cao hơn bình tường
        
        Trạng thái tình cảm
        
        Lo lắng , căng thẳng -> tăng
        
        Trầm cảm, ngủ -> giảm
        
        Các yếu tố bệnh lý
        
        Ưu năng tuyến giáp, sốt -> tăng
        
        Suy dinh dưỡng -> giảm
        
        Cần cho sự tồn tại bình thường, không sinh sản, không thay đổi thể trọng
        
        Vận cơ
        
        Tiêu hao
        
        25% công cơ học
        
        75% sinh nhiệt
        
        Xác định khẩu phần ăn theo nghề
        
        Các yếu tố ảnh hưởng
        
        Cường độ vận cơ
        
        Cường độ càng lớn -> tiêu hao NL càng cao
        
        Phân loại lao động: nhẹ, trung bình, nặng, cực nặng
        
        Tư thế vận cơ
        
        Cơ co càng nhiều -> tiêu hao NL càng lớn
        
        Tư thế càng dễ chịu thoải mái -> NL tiêu hao càng ít
        
        Cơ sở chế tạo công cụ, phương tiện LĐ
        
        Mức độ thông thạo
        
        Càng thông thạo -> Tiêu hao NL càng ít
        
        Điều nhiệt
        
        Giữ thân nhiệt hằng định
        
        Đảm bảo tốc độ PƯHH diễn ra bình thường
        
        Gồm
        
        Sinh nhiệt
        
        Thải nhiệt
        
        Tiêu hóa
        
        Cung cấp năng lượng cho cơ thể
        
        Tác dụng động lực đặc hiệu của thức ăn (SDA)
        
        Glucid: 6
        
        Lipid: 14
        
        Protid: 30
        
        Hỗn hợp: 10
      - Phát triển cơ thể
        
        Tăng chiều cao, trọng lượng
        (Tăng 1g cần 5Kcal)
        
        Rèn luyện cơ thể, thể dục thể thao
        
        Thay thế mô già, chết
        
        Hồi phục cơ thể
      - Sinh sản
        
        Thời kỳ mang thai
        
        Tiêu hao 60.000-80.000Kcal (9 tháng)
        
        Tạo thai
        
        Nuôi con
        
        Phát triển thai
        
        Dữ trữ nuôi con sau sinh
        
        Thời kỳ nuôi con
        
        Tiêu hao 500Kcal
        
        Tổng hợp và bài tiết sữa
  - - - Điều hòa ngược âm tính
        
        Phản ứng sinh năng > ATP > ADP + P
      - Khi TB không hoạt động: ADP TB thấp >phản ứng sinh NL giảm
      - Khi TB hoạt động: ADP tăng > phản ứng sinh năng lượng tăng
    - - Cơ chế thần kinh
        
        Kích thích TK giao cảm > tăng chuyển hóa NL
        
        Trung tâm điều nhiệt vùng hạ đồi
      - Cơ chế thể dịch
        
        Hormon
        
        T3, T4 tuyến giáp: Tăng chuyển hóa NL hầu hết các mô
        
        Catecholamin tủy thượng thận
        * Cortisol vỏ thượng thận
        * Insulin - Glucagon tuyến tụy
        Tăng huy động NL từ glucid
        
        Somatomedin của gan: Huy động NL Lipid
        
        Sinh dục: Đồng hóa protid tích NL (nam mạnh hơn nữ)