Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

CHƯƠNG 5: VI NẤM HỌC, Picture1 - Coggle Diagram

- - - - Sinh thái và dịch tễ học
        
        • Nấm lưỡng hình
        
        • Sống hoại sinh trên trong đất nên thực vật mục nát, trên vỏ cây, trên những cột gỗ
        
        • Gây bệnh dưới dạng nấm men
        
        • Phát triển tốt nhất ở 26-27 độ C
        
        • Xâm nhập vào cơ thể do gai đam hoặc các vết xước ngoài da
        
        • Có thể xâm nhập qua đường hô hấp gây bệnh phổi nguyên phát
        
        • Bệnh gặp mọi lứa tuổi, năm nhiều hơn nữ
      - Bệnh học
        
        • Thể da – mạch bạch huyết: bệnh mãn tính là thể hay gặp nhất
        
        • Thể da cố định: thường gặp ở trẻ em
        
        • Thể lan toả: hiếm gặp, chủ yếu ở những người suy giảm miễn dịch
        
        • Thể phổi nguyên phát: xảy ra ở những người sống trong vùng nội dịch do hít bào tử vào phổi.
      - Chẩn đoán
        
        • Quan sát trực tiếp: bệnh phẩm những hạt men dài hình điếu xì gà
        
        • Nuôi cấy:
        - Dạng sợi: trong môi trường Sabouraud ở nhiệt độ 20 - 260C - Dạng men: môi trường dịch chiết tim có 10% máu và ở nhiệt độ 370C
        
        • Gây nhiễm trên thú
      - Điều trị
        
        • Bệnh Sporothix thể da: KI bão hoà dạng uống Itraconazol và Fluconazol
        
        • Bệnh Sporothix phổi, dạng xương khớp: Amphotericin B (nặng) Itraconanzol (nhẹ)
      - Dự phòng
        
        tránh đạp gai và trầy xước da
    - - Dịch tễ học
        
        Vi nấm nhiễm qua đường hô hấp do hít phải bào tử, gây bệnh mãn tính và lan toả ở ký chủ suy giảm miễn dịch. Bệnh thường gặp ở người nhiễm HIV
      - Bệnh học
        
        Dấu hiệu lâm sàng và triệu chứng của bệnh là gồm sốt, chán ăn, giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, sụt cân, tiêu chảy, gan lách to, viêm hạch bạch huyết
        
        Các thương tổn ở da: thường xuất hiện ở mặt, thân, đầu các chi, biểu hiện bằng các mụn nước có rốn ở trung tâm
        
        Bệnh tiến triển nhanh cho người suy giảm miễn dịch
      - Chẩn đoán
        
        Bệnh phẩm là máu, da
        
        Xét nghiệm trực tiếp: nhuộm P.A.Shay May Grunwald – Giemsa
        
        Cấy lên môi trường Sabouraud ở 25 độ C
        
        Quan sát nhóm nấm dưới kính hiển vi
        
        Chuẩn đoán gián tiếp bằng miễn dịch khuếch tán
      - Điều trị
        
        Amphotericin B: 0,6mg/kg/ngày x 2 tuần hoặc có thể phối hợp với flucytosin. Sau đó itraconazol 200mg x 2lần/ ngày / 10 tuần
        
        Phòng ngừa bệnh nhân nhiễm HIV: 200mg/ ngày hoặc ketoconazol trọn đời
    - - Hình thể
        
        Trong bệnh phẩm: là những hạt men nhỏ nằm trong các tế bào, các đại thực bào, các bạch cầu đơn nhân to
        
        Trong môi trường cấy Sabouraud là những sợi tơ nấm có vách ngăn, có 3 loại bào tử có kích thước khác nhau
      - Dịch tễ
        
        Bệnh nhân thuộc mọi lứa tuổi nhưng thường là trẻ nhỏ, nam nhiều hơn nữ và nhiều nhất là người nhiễm HIV/ AIDS. Bệnh không lây trực tiếp
      - Bệnh học
        
        Dạng xơ nhiễm phổi: các triệu chứng giống bệnh cúm
        
        Dạng phổi mãn tính: BN trên 45 tuổi, giống bênh lao
        
        Dạng lan toả: ở người suy giảm miễn dịch có sự kích hoạt dạng tiềm ẩn
      - Chẩn đoán
        
        Lâm sàng: hình ảnh X- quang giống như lao
        
        Sinh học: phản ứng nội bì tiêm trong da 1ml Histoplasmin có kết quả sau 48-72 giờ. Phản ứng dương tính khi ở nơi tiêm hình thành 1 vùng da sần cứng đường kính lớn hơn 5mm
        
        Xét nghiệm: quan sát trực tiếp: soi mẫu bệnh phẩm dưới kính hiển vi, nhuộm Giemsa
        
        Nuối cấy: bệnh phẩm 37 độ C khuẩn lạc có dạng kem, soi có tế bào nấm men ở nhiệt độ 20 - 260C khuẩn lạc dạng sợi, màu trắng, có dạng sợi tên lửa
      - Điều trị
        
        Amphotericin B (lựa chọn tốt nhất), tiêm nhỏ giọt vào IV mỗi 48-72 giờ cho đến khi khỏi hoặc dùng thuốc Itraconazole 2 viên/ngày/ 8 tháng
      - Dự phòng
        
        Thận trọng khi dọn chuồng gà nhất là hang có nhiều dơi
- - - - hắc lào: thương tổn hình vòng lan rộng, bờ hơi gồ cao có vẩy, mụn rộp, ở giữa có màu lợt
      - vẩy rồng: do T. concentricum mọc ở 1 điểm rồi lan dần cả thân trừ mặt và đầu; da không viêm nhưng tróc vảy tạo nhiều vòng tròn đồng tâm
    - - nổi mụn, ban đỏ, bờ bong vẩy, rất ngứa
      - thương tổn đối xứng 2 bên bẹn, lan xuống đùi: do E.floccosum gây ra
      - 2 mảng ở bẹn ko đối xứng, lan xuống mông: do T. rubrum và T. mentagrophytes
    - - kẻ chân tróc vẩy nhẹ, chảy nước và ngứa, nổi mụn nước ở lòng bàn chân: do T. mentagrophytes gây ra
    - - từ bờ móng, 2 rìa móng, móng dày và cong: do T. rubrum - từ mặt trên móng: do T. mentagrophytes
    - - kiểu nội phát (bào tử nấm trong thân tóc): tóc gãy rụng ngang mức vảy da, ban đỏ, bong vẩy da
      - kiểu ngoại phát (bào tử nấm bao quanh tóc): tóc gãy rụng cách da đầu vài mm, da đầu viêm
      - favus: do T.schoenleinii: tóc rụng, đóng vảy cứng/ vảy cám xung quanh tóc, vảy da đầu hôi mùi chuột
  - - - Microsporum: hình thoi, vách dày, nhăn, có gai mịn.
      - Trichophyton: vách mỏng, trơn
      - Epidermophyton: vách trơn, hình chùy, không có bào tử đính nhỏ
    - - +Microsporum: Nannizzia
      - +Trichophyton: Arthroderma
  - - - dd BSI (acid benzoic, acid salicylic, iod) - dẫn xuất imidazol: miconazol, clotrimazol, ketoconazol
      - Uống: Griseofulvin/ Terbinafin/ Itraconazol/ Fluconazol
- - - - Cuống phổi dị ứng, viêm xoang mũi, cuộn nấm, hen suyễn
      - Viêm giác mạc, nội nhãn
      - Đau nhức mắt, vết loét, dễ bóc thành từng mảng, loét áp xe
      - Viêm ống tai ngoài, viêm cơ tim và màng trong tim (ở van ĐM chủ, van 2 lá)
      - Sốt kéo dài
      - Ho, khó thở, ho ra máu, đau ngực
      - Xoang, gan, hệ TK trung ương: có vấn đề
      - Chụp X quang: có nốt hay áp xe
    - - Viêm giác mạc, nấm da, nấm móng…
      - Ở người suy giảm miễn dịch: sốt kéo dài, viêm các cơ quan
      - Cấy máu dương tính
    - - Qua đường hô hấp (hít bào tử): Gây bệnh viêm xoang, viêm phổi →Nhiễm trùng lan tỏa
      - Nhiễm cơ hội từ những tác nhân bên ngoài: Viêm phúc mạc, nhiễm trùng lan tỏa, nhiễm trùng sang thương
      - -Nhiễm cơ hội từ phía bệnh nhân: Tiểu đường, người SGMD, Bệnh bạch cầu, suy thận
      - Viêm đường ruột
  - - - Lâm sàng
      - Chụp X quang phổi
      - Ly trích, sinh thiết mô
      - -Phản ứng miễn dịch kháng thể đơn dòng gắn huỳnh quang
    - - Xét nghiệm trực tiếp: đờm, dịch mũi, dịch rửa phế nang, mô
        
        Cấy
    - - Quan sát trực tiếp đờm
      - Cấy, ly trích từ đờm/cấy máu âm tính với các VK gây bệnh
      - Trắc nghiệm da với kháng nguyên
      - PP huyết thanh học
      - Thử nghiệm tìm KT/KN
      - Phản ứng PCR
  - - - Amphotericin B
      - Natamycin: viêm giác mạc
      - Voriconazol
    - - 1/ Cấp tính: Amphotericin B + phẫu thuật
        2/ Mạn tính: KI bão hòa, Ketoconazol, Itraconazol, Fluconazol
    - - 4/ Viêm xoang mũi: - Phẫu thuật cắt bỏ - Itraconazol
      - 5/ Viêm nội nhãn: - Truyền TM amphotericin B
        
        Phẫu thuật và tiêm truyền nhỏ giọt
      - 6/ Viêm ống tai ngoài: - Bôi nystatin - Kem bôi econazol
      - 3/ Hoại tử phổi cấp: - Amphotericin B + phẫu thuật cắt bỏ mô
      - 7/ Viêm màng trong tim: - Phẫu thuật, θ amphotericin B liều cao - Loại trừ mô nhiễm và các bộ phận thay thế nhân tạo
      - 2/ Bệnh cuộn nấm ở phổi, viêm nội nhãn, ở da: Amphotericin B
      - 8/ Viêm tủy xương: - Phẫu thuật cắt bỏ mô hoại tử - ITZ 400 mg/ngày
      - 1/ Bệnh dị ứng: nhẹ- Prednison
      - 9/ Bệnh Aspergillus ở da: - Amphotericin B liều cao - Cắt bỏ phần da bệnh khi BC đa nhân trung tính trở lại bình thường
      - 10/ Viêm tai: - Rửa sạch và loại trừ mô hoại tử
      - 11/ Bệnh Aspergillus xâm nhập: - Ampho B – Voriconazol - Itraconazol, AmphoB + Flucytosin
  - - - Hít phải bào tử
    - - Đường hô hấp, da
    - - Hít phải bào tử, máu, qua vết thương
  - - - -BN SGMD có vết thương, hạn chế tiếp xúc với mầm bệnh như vòi sen
      - -Vệ sinh môi trường có bề mặt tiếp xúc nước (sàn nhà tắm)
      - -Người dập mô, móng, bỏng… hạn chế tiếp xúc nước.
    - - -BN ghép tủy: Ampho B (phun mù hay tiêm TM)
      - -Itraconazol (uống) (HEPA, lọc không khí hiệu quả cao)
      - -Loại bỏ căn nguyên nấm
      - -Kiểm soát mt thông thoáng
  - - - Gồm nhiều vi nấm thuộc bộ Mucorales
      - Thường gặp bào tử/hệ thống điều hòa không khí, băng gạc
      - Độc lực của nấm biểu hiện ở người suy giảm miễn dịch, ghép cơ quan
      - Ưa nhiệt, phát triển ở t0 > 370C
    - - Có thể SX nhiều enzym và 1 số độc tố
      - Sợi pt mạnh, nhiều bào tử/1 cuống dài
      - Đầu mang bào tử gồm: bào tử, thể bình, bọng, cuống bào tử → định danh
      - Khóm nấm: màu sắc đen, nâu, đỏ. Tốc độ pt, rìa khóm nấm → định danh
      - Sợi nấm: Ko màu, có vách ngăn, phân nhánh.
    - - Phát triển ở MT không chứa cycloheximid
      - Bào tử lớn: hình thoi
      - Bào tử nhỏ: bầu dục
      - BT vách dày, vách trơn, nhăn gặp ở dạng riêng rẽ, kết chùm
- - - - Bằng túi, sợi nấm có ngăn: nấm túi (Ascomycètes)
      - Bằng đảm, sợi nấm có ngăn: nấm đảm (Basidiomycètes)
      - Không có bộ phận sinh sản hữu tính: nấm khuyết (Adélomycètes)
      - Bằng trứng, sợi tơ nấm thông suốt: Nấm tảo (Phycomycètes)
    - - Bệnh nấm ỗ da (cutaneous mycoses)
      - Bệnh nấm dưới da (subcutaneous mycoses)
      - Bệnh nấm ngoại biên (superficial mycoses)
      - Bệnh nấm nội tạng (systemic mycoses)
      - Bệnh nấm cơ hội
      - Bệnh độc tô' nấm
- - - - Một số thực phẩm thường nhiễm aflatoxin: ngũ cốc. gạo, rượu vang, bia, sữa và trứng.
      - Bệnh ở người do nhiễm aflatoxin
        
        Bệnh aflatoxin cấp
        
        Bệnh aflatoxin mạn tính
    - - Xuất hiện trong thực phẩm như lúa mạch, hạt cà phê.
        Ochratoxin được chứng minh là chất gây ung thư ở chuột nhắt và chuột cống.
    - - Trichothecen ức chế protein mạnh và gây bệnh giảm bạch cầu do thực phẩm chứa độc tố.
      - Các dấu hiệu bệnh: nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng, cảm giác nóng rát thượng vị.
      - Các triệu chứng tiếp sau như xuất hiện các đốm xuất huyết ở da, xoang miệng, vết thương hoại tử và phình to hạch bạch huyết.
    - - Nghi ngờ gây bệnh ung thư thực quản ở người.
        Ở động vật gây ung thư gan chuột công, hội chứng phù phổi ỏ lợn, bệnh não ở ngựa.
- - - - có thể tạo thành bào tử
        bao dày (chiết quang)
    - - 1/ kết dính vào mô nhờ tương tác receptor – ligand; lực VanderWalls, lực tĩnh điện
      - 2/ vi nấm lưỡng hình
      - 3/ tính kị nước ở bề mặt TB do sự glycosyl hóa mannoprotein
      - 4/ bào tử chồi thân nước 5/ các enzym bảo vệ chống lại kháng thể
    - - TB men hình cầu – bào tử chồi – dạng sợi nấm giả ngắn và dài – sợi nấm
    - - nguồn lây nhiễm chính:
      - nguồn nội sinh
      - ĐK cần: suy giảm hàng
      - rào bảo vệ của kí chủ
      - từ vật dụng bị nhiễm
      - từ người sang người
      - từ mẹ sang con
    - - Chính: sống hoại sinh ở cơ quan
        tiêu hóa
      - Phụ: miệng, âm đạo, niệu đạo,
        da và dưới móng
    - - 1/ Ở miệng – hầu: viêm đỏ các bộ phận ở miệng, xuất hiện các đốm trắng thành mảng trắng mềm dễ tróc, đau họng
      - 2/ Thực quản và ruột: loét màng nhầy có/ ko có màng giả tiêu chảy, phân có máu sôi bụng, ngứa hậu môn, hậu môn đau khi đại tiện
      - 4/ Ở da và niêm mạc:mụn đỏ không có bờ rõ rệt, mảng ban đỏ chảy nước – mưng mủ
      - 5/ Nấm móng và viêm quanh móng : móng trở nên đục, sần sùi, bề mặt nâu nhạt, phần mềm sưng đỏ, đau, dễ chảy mủ trắng
      - 3/ Âm hộ - âm đạo: ngứa, rát bỏng, sưng âm hộ, ra huyết trắng đục như sữa, không có mùi hôi, nhiều mảng trắng
      - 6/ Ở mô sâu:bệnh Candida máu:
        
        gia tăng cố định của Candida spp.
        
        thay đổi tính nguyênvẹn của niêm mạc
        
        suy giảm miễn dịch tại chỗ
        
        bệnh Candida lan tỏa (ở người ung thư máu)
    - - 1/ Lâm sàng: các bệnh ở da và niêm mạc
      - 2/ Xét nghiệm: mảng trắng trong miệng, bột móng, huyết trắng, máu,…a/ Coi kính hiển vi (trong nước muối sinh lí)b/ Ly trích
      - 3/ PP huyết thanh
    - - Uống: itraconazol và
        fluconazol
      - Ngậm/ Bôi: nystatin, clotrimazol, amphotericin B
  - - - nấm men có nang (vỏ bọc bằng polysaccharid)
      - hình cầu/ bầu dục, sinh sản bằng nảy chồi/ bào tử đảm
      - không lên men, đồng hóa inositol
      - sản xuất ure, phản ứng với xanh diazonium B
      - thành phần polysaccarid: glucuroxylomanman và mannoprotein
    - - kí chủ đề kháng nhờ: đại bạch bào ở phế nang; TB thực bào, TB T và B
      - 1/ khả năng phát triển ở 37oC
      - 3/ sinh tổng hợp melanin
      - 2/ khả năng tái tạo nang polysaccarid dày
    - - đường hô hấp
    - - TB nấm men mất nang
    - - Chính: phổi
      - Phụ: da, hệ thần kinh
    - - phân bồ câu
    - - 1/ Thể phổi nguyên phát:ho, đau ngực, sốt nhẹ, khạc đờm có máu, mệt mỏi, sụt cân
      - 2/ Hệ TK trung ương: nhức đầu, sốt, kích thích màng não, rối loạn thị giác
      - 3/ Da:nốt nhú, ko đau; bướu, ung loét, ban xuất huyết
      - 4/ Xương: viêm tủy xương, viêm khớp, có thể không triệu chứng
    - - 1/ Lâm sàng: các bệnh ở da và niêm mạc
      - 2/ Xét nghiệm: mảng trắng trong miệng, bột móng, huyết trắng, máu,…a/ Coi kính hiển vi (trong nước muối sinh lí)b/ Ly trích
      - 3/ PP huyết thanh
    - - Uống: itraconazol và fluconazol
      - Ngậm/ Bôi: nystatin, clotrimazol, amphotericin B
  - - - nấm men ưa chất béo
      - màu kem, trơn nhẵn
      - hình cầu/ bầu dục/ trụ
      - sinh sản bằng nảy chồi ở 1 cực trên đáy rộng
      - sinh sản đa chồi không xảy ra
    - - sống hoại sinh ở da
    - - 1/ bệnh lang ben: đốm da bị đổi màu, nhạt màu hơn/ nâu nhạt
      - 2/ viêm tăng tiết bã: mảng đỏ, đóng vảy, ngứa
      - 3/ gàu: bong vảy da đầu, ngứa
      - 4/ viêm nang lông: rất ngứa nhất là lúc đổ mồ hôi/ tắm; mụn nước, mụn mủ ở nang lông
      - 5/ nhiễm trùng máu: sốt, tăng bạch cầu, giảm tiểu cầu, khó thở, nhịp tim chậm, ngủ lịm, xanh tím, nhịp thở nhanh/ lách to
    - - 1/ quan sát bằng mắt
      - 2/ cạo vảy da, dùng dd KOH 20%/ dùng băng keo trong dính da, coi KHV
      - 3/ cấy máu và định danh nấm
    - - 1/ Bôi: selenium sulfid; ketoconazol; miconazol
      - 2/ Uống: Itraconazol hay fluconazol
      - 3/ Nhiễm trùng huyết: tiêm tĩnh mạch amphotericin B