Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ระบบรับความรู้สึกและอวัยวะรับความรู้สึกพิเศษ - Coggle Diagram
ระบบรับความรู้สึกและอวัยวะรับความรู้สึกพิเศษ
Part I
ลักษณะของสิ่งกระตุ้น(Characteristic of Stimulus)
Modality : ประเภท (Mechanical, Chemical, Photo, Thermal stimuli)
Intensity : ความแรง (Sensory threshold frequency code)
Duration : ระยะเวลา (Receptor adaptation)
การแบ่งชนิดของตัวรับความรู้สึก(Classification of sensory receptors)
2) แบ่งตามตำแหน่งตัวรับหรือตามหน้าที่
-Proprioceptor : ตำแหน่งของร่างกาย ความรู้สึกในขณะที่มีการเคลื่อนไหว (กล้ามเนื้อ, เอ็น, ข้อต่อ)
-Telereceptor : สิ่งเร้าอยู่ห่างจากตัวรับ ได้แก่กลิ่น แสงเสียง
-Exteroceptor : สิ่งเร้าอยู่ภายนอก เช่น ความร้อน/เย็น, สัมผัสเจ็บปวด
-Visceroceptor : สิ่งเร้าอยู่มาจากอวัยวะภายใน
1) การแบ่งตามรูปร่างทางจุลกายวิภาคศาสตร์
-Free nerve endings(ปลายเปลือย) Pain, Thermal etc.
-Sensory cells (เซลล์เฉพาะ)Receptor cell in Eye, Ear, Tongue
-Peripheral cells(เซลล์ประสาทส่วนปลาย)
3) แบ่งตามชนิดของตัวกระตุ้น
• Nociceptor : ตัวรับ
• Photoreceptor : แสง (Retina : Rod, Cone cells)
• Mechanoreceptor : พลังงานกล (Tactile, Stretch receptor,Skeletal muscle, Tendons, Ligaments,Joint capsules, Sound)
• Nociceptor : ตัวรับสิ่งกระตุ้นที่อาจเป็นอันตราย เช่น ความเจ็บปวด
• Chemoreceptor : เคมี (Taste buds, Olfactory receptors)
• Thermoreceptor : อุณหภูมิ(Cold, Warm receptor)
ระบบประสาทสัมผัส
(Sensory system)
Special sensory system
(Structure, Transduction, Pathway
Audition and Balancing
Taste
Vision
Olfaction
Somatosensory systems and pain
Touch, Proprioceptive sensation
Thermal sensation, Pain sensation
General features of Sensory systems
Receptors: Types, Receptors field, Coding, Adaptation
Pathways
Topographic organization
ชนิดของการรับรู้ทางประสาทสัมผัส(Typeof sensation)
Superficial sensation : ประสาทสัมผัสการรับรู้แบบพื้นผิว(รับรู้ผ่านทางผิวหนัง)
Temperature and Two-point discrimination
Special senses : ประสาทสัมผัสการรับรู้Smell, Vision, Hearing, Taste, Equilibrium
Visceral sensations : ประสาทสัมผัสการรับรู้ที่เกี่ยวข้องกับช่องท้องRelayed by Autonomic afferent fibers; Hunger, Nausea, Visceral pai
คุณสมบัติทั่วไปของตัวรับความรู้สีก(Common characteristics of receptor)
Threshold:ปริมาณของสิ่งเร้าหรือแรงกระตุ้นที่น้อยที่สุดทำให้เกิดความรู้สึก
Adaptation :การปรับตัวของตัวรับความรู้สึก
Receptive fields : ตัวรับหนึ่งๆ จะตอบสนองต่อแรงที่กระทำบนพื้นผิวเฉพาะ
ในบริเวณขอบเขตที่มีปลายประสาทรับความรู้สึกกระจายอยู่
Two-point discrimination threshold : ระยะห่างของจุดกระตุ้นที่น้อยที่สุดที่สามารถบอกได้ว่ามีการกระตุ้น 2 ตำแหน่ง ใช้สำหรับวัดระยะห่างของ Receptive fields
ระบบประสาทรับความรู้สึกทางกาย
(Somatosensory system)
ตัวรับอุณหภูมิ (Thermoreceptor)
Krause’s corpuscle (end bulb):Coldreceptor ตอบสนองต่ออุณหภูมิต่ำ
Free nerve ending: Cold-Warm receptor ตอบสนองต่ออุณหภูมิเย็นอุ่น และร้อน
Nerve fibers and Pain
• Fast pain (เจ็บ) หรือ First pain เหนี่ยวนำบน A-delta fiber บอกตำแหน่งได้ เช่น Pricking pain
• Slow pain (ปวด) หรือ Second painเกิดช้าๆอยู่นานๆบอกตำแหน่งแน่นอนไม่ได้ เหนี่ยวนำบน C-fiber บอกตำแหน่งได้ เช่น Dull
Sites of Pain origin
• Somatic pain เป็นอาการปวดที่มาจากผิวหนัง,กระดูก,กล้ามเนื้อ, เอ็นข้อต่อ เป็นต้น
• Visceral pain เป็นอาการปวดที่มาจากอวัยวะภายใน เช่น หัวใจ,ปอด,ระบบทางเดินอาหารและระบบสืบพันธุ์
• Neuropathic pain เป็นอาการปวดที่มาจากโรค
ปลายประสาทเสื่อม
Referred pain
อาการปวดต่างที่ เป็นความเจ็บปวดต่างที่จากส่วนร่างกายซึ่งได้รับสิ่งเร้าอันก่อความเจ็บปวด เช่นอาการปวดเค้นหัวใจ (angina pectoris) ซึ่งเกิดจากกล
Spinothalamic tracts
• Lateral spinothalamic tract ความเจ็บปวดและอุณหภูมิ (Pain and Temperature)
• Anterior spinothalamic tract :
สัมผัสแบบหยาบ (Crude touch)
Spinocerebellar tracts
การรับรู้ความรู้สึกจากกล้ามเนื้อลาย เอ็นและข้อต่อเพื่อส่งไปประมวลผลที่สมอง มีความสำคัญเกี่ยวกับการทรงตัว
• Anterior spinocerebellar tracts
(Do cross มีการไขว้)
• Posterior spinocerebellar tracts
(Do not cross ไม่มีการไขว้)
ตัวรู้รับสัมผัส (Tactile mechanoreceptor)
Slowly adapting mechanoreceptor ปรับตัวช้า
• Free nerve ending: อยู่ที่ผิวหนังรับการสัมผัส
• Ruffini ending:
อยู่ลึกในผิวหนังและข้อต่อกดแรงๆ
• Merkel’sdisks:อยู่บริเวณปลายนิ้วมือมี receptive field แคบ
รับสัมผัสที่ละเอียดอ่อน
Rapidly adapting mechanoreceptor อยู่บริเวณต้องรับการกระตุ้นที่ไวมาก สามารถบอกตำแหน่งและรายละเอียดสูงกระตุ้นได้ดี
• Pacinian corpuscle:อยู่บริเวณผิวหนังรับแรงกดและสั่นสะเทือน พบที่หัวนมและอวัยวะเพศ
• Meissner’s corpuscle: พบบริเวณนิ้วมือฝ่ามือ ริมฝี ปาก หัวนม รับการกระตุ้นแบบสัมผัสละเอียด
Part II
องค์ประกอบของการรับความรู้สึกพิเศษ(The components of special sensory)
ตัวรับความรู้สึก (Sensory receptor )และเซลล์รับความรู้สึกตัวที่1หรือ First order neuron
เส้นประสาทสมอง (Cranial nerve)
เซลล์ประสาทที่ 2 และ 3 (Second/Third order neurons)
เปลือกสมองรับความรู้สึกส่วนปฐมภูมิ (Primary sensory cortex)
การมองเห็น
(Vision)
Accommodation System หรือการเพ่งของเลนส์แก้วตานั้นเป็นระบบเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงภายในลูกตาเกิดขึ้น
ขณะที่ ciliary muscle คลายตัว เอ็น zones fiber ซึ่งปลายข้างหนึ่งยึดกับกล้ามเนื้อ ciliary และอีกข้างหนึ่งยึดกับขอบถุงแคปซูลของเลนส์จะตึงทำให้เกิดแรงดึงไปที่ตัวเลนส์ทำให้ส่วนหน้าและส่วนหลังของเลนส์แบนลง
ขณะที่ ciliary muscle หดตัวจะทำให้ zonular fiber เกิดการหย่อนตัวทำให้เลนส์ตานั้นป่องขึ้นมาการ accommodation ทำให้เกิดความโค้งที่ผิวเลนส์มากขึ้นทั้งส่วนหน้าและส่วนหลังส่งผลให้กำลังหักเหมีมากขึ้น
จากการทำงานของ Cones และ Rods ก็พอจะแบ่งระดับการมองเห็นออกเป็น 3 ระดับคือ
Scotopic Vision เป็นช่วงที่ Rods ทำงานเพียงอย่างเดียวจะมองเห็นวัตถุต่าง ๆ เป็นสีขาว ดำ เท่านั้น
Mesopic Vision เป็นช่วงที่ Rods และ Cones ทำงานร่วมกันทำให้มองเห็นวัตถุเป็นสีปนขาว-ดำ แต่ไม่
สามารถระบุให้แน่ชัดได้ว่าเป็นสีใด
Photopic Visionท เป็นช่วงที่ Cones ทำงานเพียงอย่างเดียวจะมองเห็นวัตถุต่างๆ เป็นสีถูกต้องและบอก
รายละเอียดของวัตถุได้ชัดเจน
การได้ยิน
(Hearing)
หูมีรูปร่างคล้ายใบพัดมีขนาดไม่ใหญ่มากต้ังอยู่ระนาบสองข้างของใบหน้าทำหน้าที่หลักในการได้ยินและเกี่ยวข้องกับการทรงตัว
หูชั้นนอกใบหู (Pinna) → ช่องหู (Auditory canal)→ แก้วหูหรือเยื่อแก้วหู (Ear drum)
หูั้ันใน คอเคลีย (Cochlea) → ช่องเซมิเซอร์คิวลาร์(Semicircular canal)
เซลล์ขน (Hair Cells) เป็นตัวรับกระตุ้นของเสียงโดนเซลล์ขนที่ฐานคอเคลียทำหน้าที่รับเสียงสูงและปลายท่อทำหน้าที่รับเสียงทุ้ม
แลบบิรินท์ (Vestibular labyrinth) อวัยวะรับการทรงตัว
หินปูน (Otolith) เกาะอยู่ระหว่างคอเคลียกับประสาทการทรงตัวเพื่อช่วยในการเคลื่อนไหวศีรษะตามแรงโน้มถ่วงของโลก
หูชั้นกลาง ท่อยูสเตเชียน (Eustachian tube) →กระดูกค้อน (Malleus) → กระดูกทั่ง (Incus) → กระดูกโกลน (Stapes)
หูชั้นในที่ช่วยในการทรงตัว (Vestibular apparatus หรือ Semicircular canals)
ทำหน้าที่ควบคุมการทรงตัวหากมีการเคลื่อนไหวของศีรษะอย่างกระทันหัน
หูชั้นใน (The inner ear) มีส่วนอวัยวะรับความรู้สึกประกอบด้วย
หูสวนที่รับรู้การเคลื่อนไหวแบบหมุน (ความเร่งเชิงมุม) คือ หลอดกึ่งวงกลม (Semicircular ducts)
หูส่วนที่รับรู้การเคลื่อนไหวตามแนว XY (ความเร่งเชิงเส้น) คือSaccule ทำหน้าที่รับรู้การเคลื่อนไหวแนวตั้ง (แกน Y) Utricle ทำหน้าที่รับรู้กำรเคลื่อนไหวแนวราบ (แกน X)
การทรงตัว
(Balance)
การควบคุมรักษาสมดุลการทรงตัวและเคลื่อนไหว ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบ ดังนี้
Vestibular apparatus (หู)
Eyes (ตา)
Posterior columnof spinal cord (ไขสันหลัง)
Cerebellum (สมองซีรีเบลลัม)
การรับรส
(Taste)
เกี่ยวข้องกับการรับรส Insular cortex ทำหน้าที่ในการ แสดงความรู้สึกเมื่อมีการรับรส คือ Limbic system
การได้กลิ่น
(Smell)
อวัยวะที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการได้กลิ่น คือจมูก(Nose)บริเวณที่เกี่ยวกับการได้กลิ่นอยู่ที่บริเวณโพรงจมูกส่วนบน เรียกว่า Olfactory epithelium
ทำหน้าที่ในการแสดงความรู้สึกเมื่อมีการรับกลิ่น คือ Amygdala