Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
HIGIDURA ETA INDARRAK - Coggle Diagram
HIGIDURA ETA INDARRAK
HIGIDURA
zer da higidura?
denboran zehar gorputz baten edo puntu material baten posizio-aldaketa gertatzea
nola deskribatzen da?
Higikariak une bakoitzean ibilbidean zer posizio duen zehaztuz. Horretarako, ibilbi-
dean jatorri bat aukeratzen da, eta jatorri horretara arteko distantziak neurtzen dira.
s-t grafikoaren bidez. Grafiko hori lortzeko, denbora-posizio balioen (t,s) bikoteak adierazten dira plano kartesiarrean
ABIADURA ETA AZELERAZIOA
batez besteko abiadura Vbb
SI sisteman, abiadura (batez bestekoa edo aldiunekoa), m/s-tan adierazten da. Higidura bat uniformea da haren abiadura konstantea bada (dortokarena bezala).
s-t grafikoak eta abiadura
5-t grafikoetan, tarte inklinatu zuzenak higidura uniformeci dagozkie, eta kurbatuak, higidura aldakorrei. s- grafikoctatik, batez besteko abiadura ondorioztatzen da
higiduraren v-t grafikoak
abiadura-balio positiboek adierazten duten higikaria eskuinerantz mugitzen dela
eta negatiboek, ezkerrerantz mugitzen dela. Grafiko horiek, ordea, ez dute informaziorik
ematen higikariak egiten duen ibilbide-motari buruz.
v-t grafikoek higikari baten abiadura-balioaren aldaketari buruzko informazioa ematen
azelerazioa
Azelerazioak (0) denbora-unitateko gertatzen den abiadura-aldaketa adierazten du
abiadurak t denbora batean izandako batez besteko abiadura aldaketa
INDARRAK ETA HAIEN EZAUGARRIAK
Indarrak gorputzen arteko interakzioak dira, higidura aldatzen dutenak edo defor¬mazioak eragiten dituztenak.
SI sisteman, indarra newtonetan (N) adierazten da.
m masa duen gorputz baten gain eragiten duen indar baten (F) eta azetera-zioaren (a) arteko erlazioa:
GRABITATE INDARRA
Grabitazio unibertsalaren legea. Edozein bi masak, eta mi,ellarren artean ddistantzian daudela, indar batekin, Fa,erakartzen dute elkar, eta indar hori masen arteko Hiderkadurarekiko zuzenk, proportzionala da
distantziaren karratuare-kiko alderantziz proportzionalm
F„ = Gn÷f2 Hau da proportzionaltasun-konstantearen (G) balioa: G =6,67.10-a, .
Gorputz baten pisua Lurrak erakartzean eragiten dion grabitate-indarra da. Hau da m masa duen gorputz baten pisua, P:
P = m g
Haren norabidea Lurraren erdigunearekiko erradiala da
Haren noranzkoa Lurraren erdiguneranzkoa da.
Gorputzen puntu batean aplikatzen da: grabitate-zentro deritzo
INDAR ELEKTRIKOA
Karga elektrikoa materiaren propietate bat da. Bi karga-mota daude: positihoak eta negatiboak.
Karga horiek erakarpen- eta aldaratze-indarrak eragiten dituzte elkarren artean: ikur bereko kargek elkar aldaratzen dute eta ikur desberdinekoek elkar erakartzen dute.
Coulomben legea. Bi karga elektrikok (q, eta elkar erakartzen edo aldaratzen dute (ikur desherdinekoak edo herdinekoak izan), F,iridar batekin, eta indar hori kargen hiderkadurarekiko proportzionata da
haien arteko distantziaren (d) karratuarekiko alderantziz proportzionala. F =/(91'