Nằm ở ô thứ 7, nhóm VA, chu kì
2 trong bảng tuần hoàn

N (Z=7): 1s^2 2s^2 2p^3.

CTCT: N ≡ N.

Liên kết 3 bền vững

Trơ về mặt hóa học

Là chất khí không màu, không mùi, không vị, hơi nhẹ hơn không khí, hóa lỏng ở -196ºC.

Khí nitơ tan rất ít trong nước ( ở ĐK thường, 1 lít nước hòa tan được 0,015 lít khí nitơ )

N có các số oxi hóa : -3, 0,
+1, +2, +3, +4, +5.

• Amoniac (NH3) là chất khí không màu, có mùi khai xốc, nhẹ hơn không khí, tan rất nhiều trong nước.

  
  

• Ở điều kiện thường 1 lít nước hòa tan được khoảng 800 lít khí amoniac

NH3 + H2O ⇆ NH4+ + OH-

• Dung dịch amoniac có tính bazo nên có thể dùng giầy quỳ tím ẩm để nhận biết khí amoniac
  → quỳ tím hóa xanh

Tác dụng với dung dịch muối:
AlCl3 + 3NH3 + 3H2O → Al(OH)3↓ + 3NH4C

Khi amoniac cũng như dung dịch amoniac, tác dung dịch axit tạo ra muối amoni
NH3 + HCl → NH4Cl (amoni clorua)

2NH3 + H2SO4 → (NH4)2SO4 (amoni sunfat)

• Là những hợp chất tinh thể ion, phân tử gồm cation NH4+ và anion gốc axit

• Tan nhiều trong nước điện ly hoàn toàn thành các ion.

NH4Cl → NH4+ + Cl-; Ion NH4+ không có màu.

NH4Cl +NaOH → NaCl + NH3 + H2O (có nhiệt độ)
NH4+ +OH- → NH3 + H2O (có nhiệt độ) Các phân tử muối amoni khác: NH4NO3, (NH4)2SO4 cũng có phản ứng với kiềm tương tự
NH4Cl

Muối amoni chứa gốc axit không có tính oxi hóa
: NH4Cl → NH3 + HCl (hiện tượng thăng hoa (có nhiệt độ)

(NH4)2CO3 → NH3 + NH4HCO3 (có nhiệt độ)
NH4HCO3 → NH3 + H2O + CO2 (có nhiệt độ)

• Muối amoni chứa gốc của axit có tính oxi hóa khi bị nhiệt phân cho ra N2, N2O.
  NH4NO2 → N2 + 2H2O (có nhiệt độ)
  NH4NO3 → N2O + H2O (có nhiệt độ)*

HNO3 → H+ + NO3- (tính axit)

Trong hợp chất HNO3, nguyên tố nitơ có số
oxi hóa cao nhất là

• Là chất lỏng không màu, D = 1,53g/cm3.

• Bốc khói mạnh trong không khí ẩm.

• Axit nitric không bền, khi có ánh sáng phân hủy một phần.
  4HNO3 → 4NO2 + O2 + 2H2O

Tính axit (do H+)
Là một trong số các axit mạnh nhất, trong dung dịch:
HNO3 → H+ + NO3-
Làm quỳ tím hóa đỏ
**Tác dụng oxit bazo, bazo → muối + H2O
CuO + 2HNO3 → Cu(NO3)2 + H2O*

*Tác dụng với muối → muối mới + axit mới
**CaCO3 + 2HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2 + H2O*

• Với những kim loại có tính khử yếu: Cu, Ag, ...
  Ví dụ:
  Cu + 4HNO3(đ) → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
  3Cu + 8HNO3(l) → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
  
  • Khi tác dụng với những kim loại có tính khử mạnh hơn: Mg, Zn, Al, ...
  • HNO3 đặc bị khử đến NO2.
    Ví dụ:
    Mg + 4HNO3(đ) → Mg(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O.
  • HNO3 loãng bị khử đến N2O hoặc N2.
    8Al + 30HNO3(l) → 8Al(NO3)3 + 3N2O + 15H2O
  • HNO3 rất loãng bị khử đến NH3(NH4NO3).
    4Zn + 10HNO3 (rất loãng) → 4Zn(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O
    Fe, Al, Cr bị thụ động hóa trong dung dịch HNO3 đặc nguội.

• Với kim loại: HNO3 oxi hóa hầu hết các kim loại (trừ vàng (Au) và platin(Pt))

Khi đun nóng HNO3 đặc có thể tác dụng với phi: C, P, S, …(trừ N2 và halogen).
S + 6HNO3(đ) → H2SO4 + 6NO2 + 2H2O

• H2S, HI, SO2, FeO, muối sắt (II), … có thể tác dụng với HNO3 nguyên tố bị oxi hoá trong hợp chất chuyển lên mức oxi hoá cao hơn.
  Ví dụ:
  3FeO + 10HNO3(đ) → 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O
  3H2S + 2HNO3(đ) → 3S + 2NO + 4H2O

• Phần lớn sử dụng để điều chế phân đạm NH4NO3, …

• Ngoài ra sử dụng sản xuất thuốc nổ, thuốc nhuộm, dược phẩm, …

1. Trong phòng thí nghiệm
Axit HNO3 được điều chế bằng cách cho natri nitrat hoặc kali nitrat rắn tác dụng với axit H2SO4 đặc, nóng:
NaNO3(r) + H2SO4(đ) →(nhiệt độ) HNO3+ NaHSO4

2. Trong công nghiệp
Được điều chế từ NH3 qua các giai đoạn:
NH3 → NO → NO2 → HNO3
4NH3 + 5O2 → ( nđ,pt) 4NO + 6H2O
2NO + O2 → 2NO2
4NO2 + 2H2O + O2 → 4HNO3

• Dễ tan trong nước, là chất điện ly mạnh trong dung dịch phân ly hoàn toàn thành các ion. Ví dụ : Ca(NO3)2 → Ca2+ + 2NO3-

• Ion NO3- không màu, màu của 1 số muối nitrat là do màu của cation kim loại.