Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
KANPO ERAGILEAK - Coggle Diagram
KANPO ERAGILEAK
URA
GLAZIARRAK
Lehorreko izotz masa igikorrak dira glaziarrak, elurra iñoiz dezagertzen ez den eremuetan sortzen dira, hau da, oso mendi altuetan eta eskualde polarretan. Glaziar guztien izotz masaren %99 Groenlandian eta Antartikan dago pilatuta. Lurreko ur gezaren hiru laurdenak hartzen dituzte, glaziarretako izotza poliki-poliki mugitzen da, eta ibilbide horretan arroaren ondoa eta alboak igatzen ditu. Glaziarrek U formako aranak sortzen dituzte. Glaziarretan 3 zati bereizten dira:
-
-
ZIRKUA
Mendi gainetan kokatzen diren elur izoztuak sortzen duten guneari deitzen zaio, zirkuko izotzak arrokak igatzen ditu eta zartatzen ditu.
IBAIAK
Urak itsasora edo beste ibai batera ixurtzen duen ur korronte naturala denez, etengabe erliebearen itxura aldaketan eragiten ari da. Ibaiko urak harroko materialak higatu eta garraiatu egiten ditu, apurka-apurka arroaren erliebea aldaraziz. Ibaiak iturburutik itsasoratu harte egiten duen ibilbideari ibilgu deitzen zaio, eta hiru zati bereizten dira:
ERDIKO IBILGUA
Aldapa txikiagoa da eta ura mantxoago jaisten da, higadura ez da hain handia, eta material fin edo txikiak garraiatzen ditu. Aranak irekiak izaten dira eta ibaia zabalagoa, zenbait tartetan meandro izeneko bihurgune zabalak egiten ditu.
BEHE IBILGUA
Bokaletik, hau da ibaia itsasoratzen den tokitik urbil dagoen lautada da. Ibaiaren zatirik zabalena da, eta oso malda txikia du. Eremu onetan sedimentazioa izaten da nagusi, eta haurreko ibilguetatik ekarritako materiala ondoan eta ertzetan metatuta gelditzen da.
GOI IBILGUA
Ibaiaren zatirik aldapatsuena da, ura oso azkar eta oldartsu jeisten denez igadura handia eragiten du. Harriak, arkazkarrak, eta harea arreztan eramaten ditu eta V itsurako aranak sortzen ditu.
LURPEKO URAK
Lurrazalean erortzen den ura lurpean barneratzen da, geruza iragaitz bat topatu harte. Orduan ura pilatu egiten da urtegia eratuz. Pilatutako urak irteera aurkitzen duenean berriro lurrazaleratzen da iturburuak sortuz.
HAITZULOAK
Urak arri iragazkaitzak topatu beharrean, bestelako materialak topatzen dituenean ( esaterako kare arria) pixkanaka-pixkanaka deskonpozatu egiten du arrokan pitzadurak sortuz. Milaka urteren buruan, pitzadurak gero eta handiagoak egiten dira, haitzuloa bilakatu harte. Haitzulo edo kobazuloetako sabaitik ur tantak erortzean Estalagtita izeneko arri kono luzeak eratzen dira, ur tantetan disolbaturik doan mineralari esker. Estagmitak eta Habeak ere sortzen dira.
HAIZEA
Haizeak partikula txikiak ditu eta arri edo arroka baten kontra jotzen duenean poliki poliki higatzen joaten da urteen poderioz eta berdina gertatzen da itsasoarekin.
-