Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Sinh học - Coggle Diagram

- - - - Tắm nắng lúc sáng sớm
      - Rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên
      - Có một chế độ dinh dưỡng hợp lý
      - Lao động vừa sức
    - - Lao động, mang vác vừa sức, khi mang vác phải đều 2 bên vai
      - Học tập: Ngồi ngăy ngắn, không nghiêng vẹo, gò lưng
- - - - Thực bào: Bạch cầu hình thành chân giả bắt và nuốt vi khuẩn vào trong tế bào rồi tiêu hóa chúng
      - Limpho B: Tiết kháng thể gây kết dính kháng nguyên để vô hiệu hóa vi khuẩn
      - Limpho T: Phá hủy tế bào đã bị nhiễm vi khuẩn bằng cách nhận diện và tiếp xúc với chúng, rồi tiết prôtêin đặc hiệu làm tan tế bào nhiễm
    - - Là khả năng cơ thể không bị mắc một bệnh truyền nhiễm nào đó
      - Có 2 loại : Miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân nhân tạo
- - - - Gồm các tế bào xếp sít nhau phủ ngoài cơ thể hoặc lót trong các cơ quan rỗng như ống tiêu hóa, dạ con, bóng đái... Có chức năng bảo vệ, hấp thụ và tiết
    - - Gồm các tế bào liên kết nằm rải rác trong chất nền (VD: mô sụn, mô sợi, mô xương, mô mỡ và mô máu)
      - Có chức năng nâng đỡ, liên kết các cơ quan
      - Ngoài các mô trên, mô liên kết còn gồm mô máu vì mô máu có các tế bào máu nằm rải rác trong chất nền (huyết tương)
    - - Gồm 3 loại: mô cơ vân, mô cơ tim và mô cơ trơn. Các tế bào cơ đều dài
      - Chức năng: co, dãn, tạo nên sự vận động
    - - Gồm các tế bào thần kinh gọi là noron và các tế bào thần kinh đệm (thần kinh giao)
      - Nơron gồm có thân chứa nhân, từ thân phát đi nhiều tua ngắn phân nhánh gọi là sợi nhánh và một tua dài là sợi trục. Diện tiếp xúc giữa đầu mút của sợi trục ở nơron này với nơron kế tiếp gọi là xinap
      - Chức năng là tiếp nhận kích thích, xử lí thông tin và điều hòa hoạt động các cơ quan đảm bảo sự phối hợp hoạt động giữa các cơ quan và sự thích ứng với môi trường
- - - - Nhân điều khiển sự hoạt động của các quá trình tổng hợp và trao đổi chất với môi trường của tế bào. Đảm bảo cho tế bào hoạt động ổn định.
      - Màng sinh chất giúp tế bào trao đổi chất với các với môi trường bên ngoài thu nhận các chất vào tế bào để tổng hợp nên các chất cần thiết như: prôtêin, lipit… nhờ các bào quan có trong tế bào chất.
  - - - Protein
      - Lipit
      - Gluxit
      - Axit Nucleic
    - - Nước
      - Muối khoáng: Ca, K, Na
- - - - Sự phân hóa của bộ xương phù hợp với chức năng lao động và đi bằng hai chân.
      - Nhờ lao động có mục đích, nên bớt lệ thuộc vào thiên nhiên.
      - Có tiếng nói, chữ viết, có tư duy trừu tượng và hình thành ý thức.
      - Biết dùng lửa để nấu chín thức ăn.
      - Não phát triển, sọ lớn hơn mặt.
- - - - Năng lượng cung cấp it
      - Sản phẩm tạo ra là axit lactic tích tụ dần và đầu độc gây hiện tượng mỏi cơ
      - Lượng oxy cung cấp cho cơ thiếu
    - - Hít thở sâu
      - Xoa bóp cơ, uống nước đường
  - - - Lực của cơ co
      - Thể lực của cơ: bao cơ lớn thì khẳ năng co cơ mạnh
      - Thần kinh: tinh thần sảng khoái, ý thức cố gắng
      - Khả năng dẻo dai
- - - - Gồm nhiều đoạn, mỗi đoạn là một đơn vị cấu trúc giới hạn bởi tấm hình chữ Z
      - Có 2 loại tơ cơ: tơ cơ mảnh thì trơn, tơ cơ dày có mấu sinh chất
      - Sự sắp xếp tơ cơ mảnh và tơ cơ dày ở tế bào cơ tại nên đĩa sáng và đĩa tối
    - - Gồm nhiều bó cơ, mỗi bó cơ gồm nhiều sợi cơ (tế bào cơ) bọc trong màng liên kết
      - Hai đầu bắp cơ có gân bắm vào xương, giữa phình to là bụng cơ
- - - - Xương ngắn và xương dẹt không có cấu tạo hình ống.
      - Bên ngoài là mô xương cứng, bên trong là mô xương xốp gồm nhiều nan xương và nhiều hốc nhỏ chứa đầy tủy đỏ.
    - - Hai đầu xương là mô xương xốp, có các nan xương xếp theo kiểu vòng cung tạo ra các ô trống có chứa tủy đỏ. Bọc 2 đầu xương là lớp sụn.
      - Thân xương có hình ống, cấu tạo từ ngoài vào trong có: màng xương mỏng → mô xương cứng → khoang xương. Khoang xương chứa tủy xương, tủy đỏ (trẻ em), tủy vàng (người trưởng thành).
  - - - Tế bào ở màng xương phân chia → các tế bào mới → đẩy vào trong và hóa xương → xương to ra
      - Ở người trưởng thành sụn tăng trưởng không còn khả năng hóa xương → không cao thêm
      - Người già: xương bị phân hủy nhanh hơn sự tạo thành và tỷ lệ cốt giao giảm → xương xốp, giòn, dễ gãy, sự phục hồi diễn ra chậm, không chắc chắn.
- - - - Cơ thể người chia làm 3 phần: đầu, thân và chi
      - Các khoang của cơ thể: khoang ngực và khoang bụng được ngăn cách với nhau bằng cơ hoành
    - - Hệ cơ quan gồm các cơ quan cùng phối hợp hoạt động thực hiện một chức năng nhất định của cơ thể
      - Cơ thể chúng ta gồm nhiều hệ cơ quan như: hệ vận động, hệ tiêu hóa, hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, hệ bài tiết và hệ thần kinh
      - Ngoài các hệ cơ quan trên, cơ thể còn có: lớp da bao bọc và bảo vệ cơ thể, các giác quan, hệ nội tiết và hệ sinh dục
    - - Các cơ quan trong cơ thể là một khối thống nhất, có sự phối hợp với nhau, cùng thực hiện chức năng sống
      - Sự phối hợp này được thực hiện nhờ cơ chế thần kinh và cơ chế thể dịch (dòng máu chảy trong hệ tuần hoàn mang theo hoocmon do tuyến nội tiết tiết ra)
- - - - Cảm ứng: khả năng tiếp nhận các kích thích và phản ứng lại các kích thích bằng hình thức phát sinh xung thần kinh.
      - Dẫn truyền xung thần kinh: khả năng lan truyền xung thần kinh theo một chiều nhất định, từ nơi phát sinh hoặc tiếp nhận về thân noron và truyền dọc theo sợi trục nhờ xinap.
    - - Sợi phân nhánh ở các góc thân
      - Sợi trục ở một góc thân, bên ngoài có các bao miêlin, khoảng cách giữa các bao miêlin gọi là eo Ranvie
      - Thân nơron có chứa nhân
  - - - Ví dụ:
        
        Sờ tay vào vật nóng → rụt tay lại
        
        Nhìn thấy quả chua → tiết nước bọt
      - Phản xạ là phản ứng của cơ thể để trả lời kích thích của môi trường dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.
      - Ở thực vật có hiện tượng khi chạm tay vào cây trinh nữ, lá cây cụp lại → đây không phải là phản xạ vì thực vật không có hệ thần kinh.
    - - Cung phản xạ là con đường mà xung thần kinh truyền từ cơ quan thụ cảm (da…) qua trung ương thần kinh đến cơ quan phản ứng (cơ, tuyến…)
      - Thành phần 1 cung phản xạ gồm 5 yếu tố: cơ quan thụ cảm, 3 noron (noron hướng tâm, noron trung gian và noron li tâm) và cơ quan cảm ứng.
    - - Khái niệm: vòng phản xạ là luồng thần kinh bao gồm cung phản xạ và đường phản hồi. Đường phản hồi thông tin ngược về trung ương thần kinh để điều chỉnh phản ứng.
      - Các phản xạ đều được thực hiện theo một vòng khép kín
      - Ví dụ:
        
        Khi tay chạm vào ngọn nến → cảm thấy đau (nhờ thụ quan cảm giác đau trong da) → xung thần kinh theo noron hướng tâm → noron trung gian ở trung ương thần kinh → phân tích xung thần kinh → noron li tâm → cơ ở tay → cơ co → rụt tay lại.
        
        Kết quả của sự phản ứng được thông báo ngược lại về trung khu thần kinh nhờ noron hướng tâm, nếu phản ứng chưa chính xác hoặc chưa đầy đủ → phát lệnh điều chỉnh → dây li tâm → cơ quan phản ứng → Vòng phản xạ.
      - Lưu ý: dù phản ứng chỉ 1 lần đã đáp ứng được yêu cầu trả lời kích thích thì vẫn có thông tin ngược. Vì vậy dù phản xạ đơn giản nhất thì xung thần kinh vẫn được truyền trong vòng phản xạ.
- - - - Huyết tương:
        
        Phần lỏng của máu, chiếm 55% thể tích máu, chứa 90% nước và 10% các chất hòa tan
        Các chất hòa tan gồm: chất dinh dưỡng (protein, gluxit, vitamin, lipit), nội tiết tố, khoáng thể, muối khoáng, chất thải của tế bào ure, axit uric...
        
        Đăc điểm: màu vàng nhạt, lỏng
      - Các tế bào máu:
        
        Đặc điểm: đặc quánh, đỏ thẫm
        
        Gồm: hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu
        
        Chiếm: 45% thể tích máu
    - - Huyết tương: là nơi vận chuyển, đồng thời là môi trường chuyển hóa của các quá trình trao đổi chất.
      - Hồng cầu: có hình đĩa, lõm hai mặt, không có nhân, chứa Hb (hemoglobin - huyết sắc tố) có đặc tính khi kết hợp với oxi có màu đỏ tươi và khi kết hợp với CO2 có màu đỏ thẫm
      - Chức năng: Hồng cầu vận chuyển oxi từ phổi về tim tới các tế bào, vận chuyển CO2 từ các tế bào về tim đến phổi.
- - - - Ở người có 4 nhóm máu là A, O, B, AB
      - Khi truyền giữa các nhóm máu với nhau có sự kết dính và không kết dính hồng cầu.
      - Trong máu có:
        
        Có 2 loại kháng thể trong huyết tương là α (gây kết dính a) và β (gây kết dính B)
        
        Có 2 loại kháng nguyên trên hồng cầu là A và B
      - Để không có sự kết dính hồng cầu khi cho và nhận máu, màu được truyền theo sơ đồ truyền máu:
    - - Không truyền máu có cả kháng nguyên A và B cho người có nhóm máu O vì sẽ bị kết dính hồng cầu.
      - Không truyền máu có nhiễm các tác nhân gây bệnh (virut viêm gan B, HIV..) vì sẽ gâu nhiễm các bệnh này cho người được nhận máu.
      - → Khi truyền máu cần xét nghiệm để lựa chọn nhóm máu cho phù hợp và kiểm tra các mầm bệnh trước khi truyền máu.
- - - - Xương thân gồm: xương ức, xương sườn và xương sống.
        
        Xương sống (cột sống) gồm nhiều đốt sống khớp với nhau và cong ở 4 chỗ thành 2 chữ S tiếp nhau giúp cơ thể đứng thẳng.
        
        Xương sườn: gắn với cột sống và xương ức tạo thành lồng ngực (có 2 đôi không gắn với xương ức).
      - Xương chi (xương tay và xương chân): Xương tay và xương chân đều có những phần tương tự nhau, nhưng khác nhau về kích thước, cấu tạo đai vai, đai hông, sự sắp xếp của xương cổ tay, cổ chân, bàn tay, bàn chân.
      - Xương đầu: gồm xương sọ và xương mặt.
        
        Xương sọ: gồm 8 xương ghép lại thành hộp sọ lớn chứa não.
        
        Xương mặt: nhỏ, có xương hàm bớt thô hơn so với động vật
    - - Nâng đỡ cơ thể giúp cho cơ thể đúng thẳng trong không gian.
      - Tạo khung → hình dạng nhất định.
      - Chỗ bám cho cơ → vận động dễ dàng.
      - Tạo thành các khoang chứa đựng và bảo vệ các nội quan trong cơ thể.
- - - - Hạch bạch huyết: chủ yếu là các tế bào bạch cầu.
      - Ống bạch huyết tạo thành 2 phân hệ: phân hệ lớn và phân hệ nhỏ.
      - Mạch bạch huyết, tĩnh mạch máu.
      - Mao mạch bạch huyết.
    - - Phân hệ lớn: thu bạch huyết ở nửa trên bên trái và ở nửa dưới của cơ thể.
      - Phân hệ nhỏ: thu bạch huyết ở nửa trên bên phải cơ thể.
  - - - Tim: co bóp tạo lực đẩy máu đi qua các hệ mạch
      - Hệ mạch: dẫn máu từ tim (tâm thất) tới các tế bào cảu cơ thể, rồi lại từ các tế bào trở về tim (tâm nhĩ)
      - → Hệ tuần hoàn giúp lưu chuyển máu trong toàn cơ thể.