บัญชียาตามระเบียบกระทรวงสาธารณสุข

แนวคิด ปรัชญาและหลักการ การพัฒนา วัตถุประสงค์ของ บัญชียาหลักแห่งชาติ

แนวทางและหลักเกณฑ์การพิจารณาคัดเลือกยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ

กระบวนการคัดเลือกยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ

รายการบัญชียาหลักแห่งชาติ

บัญชียาจากสมุนไพร

คำอธิบายรายการยาในบัญชียา

แนวคิดในการจัดทำ

หลักการยาจำเป็น ของ WHO

คณะกรรมการเภสัชกรรมและการบำบัด PTC

ทุกประเทศมีทรัพยากรอยู่จำกัด จึงแนะนำให้ประเทศสมาชิกคัดเลือกรายการยาจำเป็น (essential drug ยาที่ตอบสนองความต้องการการดูแลสุขภาพที่สำคัญของประชากร มีประสิทธิภาพ ความปลอดภัย และความคุ้มค่าของราคา มีปริมาณเพียงพอ ขนาดยาเหมาะสม มีคุณภาพและข้อมูลหลักฐานทางวิชาการที่เพียงพอ)

เภสัชตำรับโรงพยาบาล

กระทรวงสาธารณสุขมีหลักการและแนวคิดในการจัดหาและเลือกยาที่มีความจำเป็นต้องใช้ในโรงพยาบาล โดยคำนึงถึงความประหยัดและความสะดวกในการบริหารเวชภัณฑ์ พัฒนาเป็น เภสัชตำรับกระทรวงสาธารณสุข ปี 2515 เพื่อเป็นแม่แบบในการจัดหาและคัดเลือกยาของโรงพยาบาล

บัญชียากระทรวงสาธารณสุข

บัญชียาหลักแห่งชาติ

ยาที่จำเป็นในการแก้ไขปัญหาสาธารณสุขของประเทศ

ใช้เป็นกรอบอ้างอิงสิทธิประโยชน์ด้านยาของสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการ (ผู้ป่วยที่มีรายได้น้อย ผู้ป่วยประกันสังคม ผู้ป่วยประกันสุขภาพ) ลดค่าใช้จ่ายสวัสดิการรักษาพยาบาลของข้าราชการและลูกจ้าง มีสิทธิเบิกค่ายาได้เฉพาะยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ

กรอบอ้างอิงในระเบียบ หลักเกณฑ์ เกี่ยวกับการบริหารเวชภัณฑ์ และสวัสดิการรักษาพยาบาลของประเทศ

ยึดหลักการแก้ไขปัญหาสาธารณสุขของประเทศควบคู่กับหลักการของ WHO กำหนดให้ ยาหลัก ตามบัญชียาหลักแห่งชาติ หมายถึง ยาที่มีความสำคัญ เป็นยาพื้นฐานที่ขาดเสียมิได้ และมีความจำเป็นต่อสุขภาพของประชาขน ตลอดจนการแก้ไขปัญหาสาธารณสุขของประเทศ

ปรัชญาและหลักการ การพัฒนา

เนื่องจากมีการค้นพบและวิจัยพัฒนายาใหม่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว เพื่อให้รักษาโรคได้หลากหลาย มีคุณภาพชีวิตที่ดี แต่ก็ทำให้มีค่าใช้จ่ายด้านยาสูงขึ้น จึงต้องมีการพัฒนาบัญชียาใหม่ มีการเปลี่ยนแปลงของระบบสุขภาพที่สำคัญ เช่น ประกันสุขภาพถ้วนหน้า บัตร 30 บาท ประกันสังคม

วัตถุประสงค์การพัฒนา

มุ่งหวังให้มีการสร้างเสริมระบบการใช้ยาอย่างสมเหตุผลสอดคล้องกับหลักเศรษกิจพอเพียง ยาที่ได้เลือกต้องมีความคุ้มค่าตามหลักเศรษฐศาสตร์สาธารณสุข สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจและความสามารถในการจ่ายของสังคม

การคัดเลือกยาโดยหลักฐานวิชาการที่เป็นปัจจุบัน มีเหตุผล โปร่งใส ทำให้ชี้แจงและเผยแพร่ต่อสาธารณชนได้

ปรับปรุงเป็นระยะอย่างต่อเนื่อง ตามข้อมูลและหลักฐานทางวิชาการที่ถูกต้อง ทันสมัย เอายาเข้าหรือออกตามข้อมูลจริงที่ได้

เพื่อแก้ปัญหาสุขภาพด้วยยาที่มีคุณภาพ ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และความเสมอภาพ

ให้เป็นบัญชีรายการยาในใช้ป้องกันและแก้ไขปัญหาสุขภาพ ครอบคลุมโรคและสาเหตุของโรคที่เป็นปัญหาในระดับจาเป็นขาดไม่ได้ แต่ประหยัดและคุ้มค่า เกิดประโยชน์ต่อ ผู้ป่วย ต่อผู้สั่งใช้ยา ระบบบริหารเวชภัณฑ์ ผู้บริหาร สถานพยาบาล ระบบการเบิกจ่าย ตลอดจนระบบเศรษฐกิจของชาติ

ใช้เป็นแนวทางในการใช้ยาอย่าง เป็นขั้นตอน ยาบัญชี ก ข ค ง จ หน่วยงานใดที่จะสร้างรายการยาของตนขึ้นเป็นการเฉพาะทำได้แต่ต้องศึกษาปรัชญา หลักการ และวัตถุประสงค์เพื่อยึดเป็นมาตรฐานขั้นต่ำในกระบวนการคัดเลือกยา

ยาต้องมีข้อบ่งใช้ที่ชัดเจน

ยาต้องมีข้อมูลทางวิชาการที่ถูกต้อง เชื่อถือได้ เป็นปัจจุบัน ปลอดภัย มีประสิทธิภาพ มีความเสมอภาคในการเข้าถึงยาของประชาชน

มีทะเบียนตำรับยาในประเทศไทย บางตัวที่ยกเว้นตามข้อกำหนด พรบ

ยาที่มีการผลิตในประเทศ ควรได้รับการพิจารณาอย่างยุติธรรม

ตำรับยาควรเป็นยาเดี่ยว หากจำเป็นต้องเป็นยาผสม ต้องมีข้อมูลที่เชื่อถือ (มีข้อดีกว่า/เท่าเทียมกับยาเดี่ยว)

ความโปร่งใสในกระบวนการคัดเลือกยา

การคัดเลือกยาโดยใช้หลักฐานเชิงประจักษ์ทางการแพทย์ ใช้คะแนนและดัชนีในการเปรียบเทียบยา ใช้ผู้เชี่ยวชาญพิจารณายายาก

ระบบการพิจารณาสามขั้นตอน

คณะทำงานคัดเลือกยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ มุ่งพิจารณาในมุมมองของผู้ใช้ยา

คณะทำงานพิจารณายาในบัญชียาหลัก ใช้มุมมองด้านสังคม ความสามารถในการจ่ายของประเทศ ความเสมอ ความเหมาะสมกับบริบทของระบบุขภาพเป็นฐานในการพิจารณา

คณะอนุกรรมการพัฒนาบัญชียาหลักแห่งชาติ พิจารณาข้อมูล เหตุผลและหลักฐานจากทั้งคณะทำงานทั้งสอง เพื่อตัดสินใจคัดเลือกยาในขั้นสุดท้าย

การแบ่งหมวดหมู่ยา

แบ่งหมวดหมู่ยา เป็นบัญชีย่อย 5 บัญชี คือบัญชี ก ข ค ง จ ยึดหลักนำยาไปใช้อย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุดต่อผู้ป่วยและส่วนรวม มีปัจจัยการแบ่งคือ

ปัจจัยด้านยา : ประสิทธิภาพ ความปลอดภัย ความคุ้มค่า

ปัจจัยด้านสถานบริการสาธารณสุข ใช้แล้วต้องประเมินผลการรักษาจากยาได้

ปัจจัยด้านผู้สั่งใช้ยา สาหรับยาในบัญชี ก และ ข เป็นยาที่ใช้ได้โดยแพทย์ทั่วไป บัญชี ค และ ง เป็นยาที่ต้องใช้โดยแพทย์ผู้ชานาญ

กลวิธีและขั้นตอนการปรับปรุงบัญชียาหลักแห่งชาติ

บัญชียาสำหรับโรงพยาบาลและสถานบริการสาธารณสุข

บัญชี ก

ยามาตรฐานในการป้องกันและแก้ไขปัญหาสุขภาพที่พบบ่อย มีหลักฐานชัดเจนที่สนับสนุนการใช้ ควรได้รับการเลือกใช้เป็นอันดับแรก

บัญชี ข

ยาที่ใช้สำหรับข้อบ่งใช้หรือโรคบางชนิดที่ใช้ยาในบัญชี ก ไม่ได้ หรือใช้เป็นยาแทนยาในบัญชี ก ตามความจำเป็น

บัญชี ค

บัญชี ง

ยาที่ต้องใช้ในโรคเฉพาะทางโดยผู้ชำนาญ

ยาที่มีหลายข้อบ่งใช้ แต่มีความเหมาะสมที่จะใช้เพียงบางข้อบ่งใช้ มีแนวโน้มจะมีการสั่งใช้ยาไม่ถูก เป็นยาที่มีราคาแพง จำเป็นสำหรับผู้ป่วยข้อบ่งใช้บางรายแต่อาจทำให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วย ดื้อยา

บัญชี จ

ยาสำหรับโครงการพิเศษของกระทรวง มีงบประมาณ วัตถุประสงค์วิธีการดาเนินโครงการ ระยะเวลาเริ่มต้นและสิ้นสุดโครงการที่ชัดเจน

เภสัชตำรับโรงพยาบาล

ยาที่โรงพยาบาลสามารถผลิตขึ้นใช้ภายในโรงพยาบาล

ยาจากสมุนไพรที่เป็นยาแผนไทย ยาแผนโบราณ และยาพัฒนาจากสมุนไพร

การแสดงชื่อสามัญทางยา generic name

รูปแบบยา dosage form

ยาจะแสดงด้วยชื่อ International Nonproprietary Name (INN) ยาทุกรายการ หมายถึงยาที่มีสารออกฤทธิ์ 1 ชนิด เว้นแต่ยาสูตรผสมจะแสดงชื่อสามัญทางยาของสารออกฤทธิ์ในสูตรยารายการนั้นทั้งหมด

กรณีเป็นเภสัชตำรับโรงพยาบาลจะระบุอักษร hosp ท้ายรูปแบบยา เช่น sol (hosp) หมายถึง ยาที่สถานพยาบาลผลิตเองในรูปแบบ solution

tab / cap ยาเม็ด หรือแคปซูล แบบ immediate release (IR) สำหรับกินทั่วไป

SR tab / cap ยาเม็ดหรือแคปซูลสำหรับรับประทาน ที่เป็นยาออกฤทธิ์นานทุกชนิด

EC tab / cap ยาเม็ดหรือแคปซูล สำหรับกินที่ออกแบบให้ตัวยาละลายในลำไส้ (enteric coated)

dry syrup ผงแห้งของส่วนผสมตัวยาหรือสารเคมี ที่ต้องเติมน้ำกระสายยาก่อนใช้ จึงจะได้ยาน้ำเชื่อมตามต้องการ เช่น ยาน้ำแขวนตะกอน สารละลายใส

syrup ยาน้ำใสหรือยาน้ำแขวนตะกอนที่มีส่วนประกอบของสารเพิ่มความหวานเพื่อกลบรสขมของยา

eye drop ยาเตรียมปราศจากเชื้อสำหรับหยอดตา

sterile solution ยาปราศจากเชื้อในรูปแบบของสารละลายสำหรับฉีด หยดเข้าหลอดเลือดดำ ชะล้างแผล

ข้อกำหนดเฉพาะของรายการยาที่สำคัญ

ความแรง ยาบางรายการที่ระบุความแรงของสารออกฤทธิ์ไว้ ให้ถือว่ารายการยาที่มีความแรงตามที่กำหนดเป็นยาในบัญชียาหลักแห่งชาติเท่านั้น

ขนาดบรรจุ ยาบางรายการที่ระบุขนาดบรรจุไว้ให้เป็นตามกำหนดเท่านั้น

เงื่อนไข หากยาใดมีหลายข้อบ่งใช้ แต่มีความเหมาะสมที่จะใช้เพียงบางข้อบ่งใช้ มีแนวโน้มว่าจะมีการสั่งใช้ไม่ถูกต้อง ให้ระบุข้อบ่งใช้ไว้ในเงื่อนไขการสั่งยา

บทบาท

ความสำคัญ

รับผิดชอบดูแลระบบยาในโรงพยาบาล ซึ่งประกอบด้วยการคัดเลือกยา การจัดซื้อจัดหา การกระจายยา และการใช้ยา พิจารณาโดยอาศัยเกณฑ์ คุณภาพ (quality) ความปลอดภัย (safety) ประสิทธิศักย์หรือประสิทธิผล (efficacy or effectiveness) ราคา(price) ในการจัดหายาต้องคำนึงถึงความต้องการของแพทย์ นโยบายของโรงพยาบาล และงบประมาณที่ได้รับจัดสรร จัดการสัดส่วนยาในบัญชียาหลักแห่งชาติต่อยานอกบัญชียาหลักแห่งชาติ,นโยบายยา ชื่อสามัญ ชื่อการค้า, นโยบายด้านการบริหารเวชภัณฑ์ในสถานพยาบาลที่สอดคล้องกับบริบทในการจัดซื้อจัดหา

เป็นเครื่องมือสำคัญในการทำให้เกิดการใช้ยาที่เหมาะสม เพื่อให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาที่มีประสิทธิผล มีคุณภาพ

ลดความเสี่ยงของการก่ออันตรายจากความคลาดเคลื่อนทางยา โดยวางระบบการจัดการด้านยาอย่างมีประสิทธิภาพ กำหนดนโยบาย และแนวทางการปฏิบัติ

ทำให้เกิดการสื่อสารทำความเข้าใจในทีมสหวิชาชีพ

พระราชบัญญัติยา ปี 2510

ตามศาสตร์การรักษา

จัดแบ่งประเภทยา

ยาแผนปัจจุบัน ยาสำหรับใช้ในการประกอบวิชาชีพเวชกรรม การประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบัน บำบัดโรคสัตว์

ยาแผนโบราณ สาหรับใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณหรือการบำบัดโรคสัตว์ ซึ่งอยู่ในตำรายาแผนโบราณที่รัฐมนตรีประกาศ ยาที่ได้รับอนุญาตให้ขึ้นทะเบียนตารับยาเป็นยาแผนโบราณ

ตามวิธีใช้งาน

ยาใช้ภายนอก ยาแผนปัจจุบัน/โบราณที่มุ่งหมายสำหรับใช้ภายนอก ไม่รวมถึงยาใช้เฉพาะที่

ยาใช้เฉพาะที่ ยาแผนปัจจุบัน/โบราณที่มุ่งหมายใช้เฉพาะที่กับหู ตา จมูก ปาก ทวารหนัก ช่องคลอด ท่อปัสสาวะ

อื่น ๆ

ตามกระบวนการแปรรูป ตามระดับการควบคุมการขาย ยาควบคุมพิเศษ-ต้องมีใบสั่งยา ไม่เช่นนั้นเภสัชกรขายไม่ได้ ยาอันตราย-เภสัชกรขายได้ ยาสามัญประจำบ้าน-ใครขายได้

นางสาวจิราทิพย์ อุ่นธง ชั้นปี 2 เลขที่ 9 รหัสนักศึกษา 63126301009