Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤทธิ์ ต่อระบบทางเดินหายใจ (Drugs affecting on respiratory…
ยาที่ออกฤทธิ์
ต่อระบบทางเดินหายใจ
(Drugs affecting on respiratory system)
โรคระบบทางเดินหายใจที่พบบ่อย
โรคหวัด (Common cold)
โรคเยื่อบุจมูกอักเสบจาก
ภูมิแพ้ (Allergic rhinitis)
โรคหืด (Asthma)
โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD)
อาการที่พบบ่อย : ไอ จาม นํ้ามูกไหล เจ็บคอ คัดจมูก และมีเสมหะ
เกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ
เป็นผลจากการทํางานของระบบป้องกันเยื่อบุ
ทางเดินหายใจและระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย
ยาแก้ไอ
(Cough suppressants/Antitussive agents)
การไอ (Cough)
เป็นกลไกทางสรีรวิทยาที่เกิดขึ้นภายในร่างกาย เพื่อที่จะกําจัดสิ่งแปลกปลอมออกจากทางเดินหายใจ
สิ่งแปลกปลอมที่ระคายเคืองเยื่อบุทางเดินหายใจ
ฝุ่นละออง ควัน ละอองสารเคมีในอากาศ เชื้อแบคทีเรีย สารคัดหลั่ง (secretion)
อาการไอมักเกิดร่วมกับการเป็นหวัด ต้องรักษาอาการอื่นร่วมด้วย
ยาแก้ปวดลดไข้ (antipyretic analgesic) ยาลดนํ้ามูก (antihistamine) ยาขยายหลอดลม (bronchodilators) ยาปฏิชีวนะ (antibiotics) ยาลดอาการคัดจมูก (nasal
decongestants)
ประเภทของการไอ
ไอแบบมีเสมหะ (Productive cough)
จะช่วยขับสิ่งแปลกปลอมที่
ร่างกายไม่ต้องการออกจากทางเดินหายใจไปกับเสมหะ
ไอแบบไม่มีเสมหะ (Unproductive cough)
มีลักษณะไอแห้ง ไอถี่ แต่ไม่มี
เสมหะออก เพราะเสมหะเหนียวข้น ต้องให้ยาบรรเทาอาการไอ
ยาที่ใช้บรรเทาอาการไอ
ยาแก้ไอ (Cough suppressants/ antitussive
agents)
ยาขับเสมหะ (Expectorants)
ยาละลายเสมหะ (Mucolytic agents)
กลไกการออกฤทธิ์
เปลี่ยนโครงสร้างของเสมหะ เพื่อที่จะลด
ความเหนียวข้นของเสมหะ ทําให้ถูกขับออกมาได้ง่ายขึ้น
การใช้ทางคลินิก : รักษาอาการไอแบบมีเสมหะ
การพยาบาล
ให้นํ้าอย่างเพียงพอ ระบายเสมหะ และดูดเสมหะบ่อย ๆ
Acetylcysteine
เภสัชจลนศาสตร์ : ดูดซึมได้ดีในทางเดินอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์ : คลื่นไส้อาเจียน นํ้ามูกไหล หลอดลมหดตัว
Bromhexine
เภสัชจลนศาสตร์ : ดูดซึมได้ดีในทางเดินอาหาร ถูกเปลี่ยนแปลงที่ตับ และขับออกทางปัสสาวะ
อาการไม่พึงประสงค์ : ระคายเคืองต่อระบบทางเดินอาหาร
Ambroxol
เป็นเมแทบอไลท์ของ bromhexine ทําให้เสมหะแตกออก และใสขึ้น
กระตุ้นการสร้าง
สาร surfactant
เภสัชจลนศาสตร์ : ดูดซึมได้ดีในระบบทางเดินอาหาร
Carbocysteine
เภสัชจลนศาสตร์ : ดูดซึมได้ดีในระบบทางเดินอาหาร
อาการไม่พึงประสงค์ : คลื่นไส้อาเจียน ปวดศีรษะ ผื่นที่ผิวหนัง
เพิ่มปริมาณของสารคัดหลั่ง (secretion) ในทางเดิน
หายใจ เสมหะใสขึ้น มีความเหนียวน้อยลงและถูกขับออกง่ายขึ้น
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ระคายเคืองเยื่อบุกระเพาะอาหาร ทําให้มี reflex ไปตาม vagus nerve กระตุ้นให้มีการหลั่งนํ้าคัดหลั่งจากทางเดินหายใจมากขึ้น
ออกฤทธิ์กระตุ้นการทํางานของ secretory cells ของระบบทางเดินหายใจโดยตรง ทําให้นํ้าคัดหลั่งเพิ่มขึ้น
กระตุ้น cholinergic receptor ใน acinar gland ของระบบทางเดินหายใจ ทําให้นํ้าคัดหลั่งเพิ่มขึ้น
การใช้ทางคลินิก : รักษาอาการไอแบบมีเสมหะ
ตัวอย่างยา
ที่นิยมใช้ Guaifenesin (Glyceryl guaiacolate) Glycyrrhiza mixture
ออกฤทธิ์ระงับอาการไอที่ระบบประสาทส่วนกลางหรือส่วนปลาย ซึ่งเป็นเส้นทางของการเกิด cough reflex
ประเภทยาแก้ไอ
ยาแก้ไอที่ทําให้เสพติด (Narcotic antitussive)
มีฤทธิ์ระงับการไอได้ดีมาก ได้แก่ morphine รวมถึงอนุพันธ์ของ morphine เช่น codeine
Codeine สกัดจากผลฝิ่น (Opium)
กลไกการออกฤทธิ์ : กดศูนย์การไอที่ medulla ในสมองโดยตรง
เภสัชจลนศาสตร์ : ดูดซึมดีในทางเดินอาหาร เริ่มออกฤทธิ์ภายใน 15-30 นาที ยาถูกเปลี่ยนแปลงที่ตับและขับออกทางปัสสาวะ
การใช้ทางคลินิก : ระงับอาการไอแห้ง ไอไม่มีเสมหะ
อาการไม่พึงประสงค์ : คลื่นไส้อาเจียน ง่วงซึม ท้องผูก เมื่อใช้นานๆ จะทําให้เสพติด กดการหายใจ
ขนาดยา : ผู้ใหญ่ 10-20 mg ทุก 6 hr เด็ก 5-10 mg ทุก 6 hr
ยาแก้ไอที่ไม่ทําให้เสพติด (Non-narcotic antitussive)
มีฤทธิ์ระงับได้น้อยกว่ากลุ่มแรก
Dextromethorphan
มีโครงสร้างคล้ายฝิ่น แต่ไม่มีฤทธิ์
เหมือนฝิ่น เป็นยาที่นิยมใช้
กลไกการออกฤทธิ์: กดศูนย์การไอที่ medulla ในสมองโดยตรง ระงับอาการไอที่ระบบประสาทส่วนกลาง
1 more item...
เภสัชจลนศาสตร์ : ดูดซึมดีในทางเดินอาหาร ออกฤทธิ์
ภายใน 30 นาที อยู่ได้นาน 3-5 ชั่วโมง ถูกเปลี่ยนแปลงที่ตับและขับออกทางปัสสาวะ
ขนาดยา : ผู้ใหญ่ 15-30 mg ท ุก 6-8 hr
การใช้ทางคลินิก : ระงับอาการไอแห้ง ไอไม่มีเสมหะ
การพยาบาล
ใช้ขนาดน้อยที่สุด และสั้นที่สุด ระวังฤทธิ์
จากการกดการหายใจ
ยาต้านฮิสตามีนชนิดรับประทาน
(Antihistamine)
Histamine
มีบทบาทในการ
ตอบสนองต่อการอักเสบและการแพ้
เซลล์หลักที่สังเคราะห์คือ mast cell
Histamine จับกับตัวรับ Histamine-1 receptor (H1-receptor) ทําให้เกิดอาการแพ้แบบ type I hypersensitivity
ยาต้านฮิสตามีนรุ่นที่ 1 หรือกลุ่มที่ทําให้ง่วง
กลไกการออกฤทธิ์: H1-receptor antagonist
อาการไม่พึงประสงค์ : กดระบบประสาทส่วนกลาง ทําให้ง่วงซึม ไม่ควรใช้ร่วมกับยากดประสาท มีฤทธิ์ anticholinergic effect ควรหลีกเลี่ยงในผู้ป่วย
โรคต้อหิน (glaucoma) และโรคต่อมลูกหมากโต
เภสัชจลนศาสตร์ : เมแทบอลิซึมที่ตับ ขับออกทางไต
การใช้ทางคลินิก : แก้แพ้ ลดนํ้ามูก คันจากผื่นผิวหนัง
. ยาต้านฮิสตามีนรุ่นที่ 2 หรือกลุ่มที่ไม่ทําให้ง่วง
กลไกการออกฤทธิ์: H1-receptor antagonist
การใช้ทางคลินิก : แก้แพ้ ลดนํ้ามูก
เภสัชจลนศาสตร์ : ผ่านเข้าสู่สมองได้ยาก ผลข้างเคียงต่อระบบประสาทน้อยลง ออกฤทธิ์ได้นานขึ้น จึงใช้เพียงวันละครั้ง
อาการไม่พึงประสงค์ : กดระบบประสาทส่วนกลางน้อย ง่วงซึมน้อย มีฤทธิ์ anticholinergic effect น้อย
ยาบรรเทาอาการคัดจมูก
(Nasal decongestants)
กลไกการออกฤทธิ์: ยับยั้งเอนไซม์ adenylyl cyclase ยับยั้งการผลิต cAMP หลอดเลือดที่เยื่อบุโพรงจมูก
หดตัว (vasoconstriction)
การใช้ทางคลินิก : รูปแบบพ่นหรือหยอดจมูก ออกฤทธิ์
เร็ว เวลาในการออกฤทธิ์สั้น
: รูปแบบรับประทานเหมาะสําหรับกรณีที่จําเป็นต้องให้ยามากกว่า 5 วัน
อาการไม่พึงประสงค์ : รูปแบบพ่นหรือหยอดจมูก : แสบจมูก เยื่อบุจมูกแห้ง
: รูปแบบรับประทาน โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ หรือความดันโลหิตสูง
ข้อควรระวัง : ไม่ใช้ติดต่อกัน
เป็นเวลานาน (3-5 วัน)
ยาที่ใช้ในการรักษา
โรคหืด (Asthma)
อาการ : หายใจสั้น หายใจลําบาก เจ็บหน้าอก
หายใจมีเสียงหวีด (wheezing)
สาเหตุหลัก : กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว เยื่อบุทางเดินหายใจบวมอักเสบ
ยารักษาโรคหืด : ยาขยายหลอดลม (bronchodilators) ยาลดการอักเสบ (anti-inflammatory drugs)
ยาขยายหลอดลม (Bronchodilators)
ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก ชนิดอะดรีเนอร์จิก (adrenergicdrugs)
ยายับยั้งระบบประสาทพาราซิมพาเทติก ชนิดโคลิเนอร์จิก
(anticholinergic drugs)
กลไกการออกฤทธิ์
1 more item...
กลไกการออกฤทธิ์
เพิ่มการโบกพัดของขนในผนังทางเดินหายใจ ช่วยขับเสมหะที่อุดกั้นทางเดินหายใจ ยับยั้งการหลั่ง mediators ที่ทําให้หลอดลมหดตัว
1 more item...
โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD)
อาการ : หายใจลําบาก เสมหะมาก ไอเรื้อรัง
สาเหต ุ : สัมผัสสารกระตุ้น เช่น ควันบุหรี่
การรักษา : รักษาไม่หาย เน้นชลอการดําเนินโรคเป็นหลัก
ยาที่ใช้ในการรักษา : ยาขยายหลอดลม (Bronchodilators) ยาลดการอักเสบของทางเดินหายใจ (Anti-inflammatory drugs)
ยาลดการอักเสบของทางเดินหายใจ
เป็นยาหลักในการรักษาโรคหืดและโรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
Inhaled corticosteroids (ICS)
ไม่มีฤทธิ์
ในการขยายหลอดลม
1 more item...
กลไกการออกฤทธิ์
3 more items...