Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาสมุนไพรตามบัญชียาหลักแห่งชาติ - Coggle Diagram
ยาสมุนไพรตามบัญชียาหลักแห่งชาติ
กัญชา
สารสำคัญในกัญชา: 9-tetrahydrocannabinol (THC) ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท, Cannabidiol (CBD) ออกฤทธ์ต่อจิตประสาท จัดเป็นยาเสพติดให ้โทษในประเภท 5
THC: กระตุ้น cannabinoid receptors (CB) คือ CB1 CB2
• CB1: เกี่ยวข้องกับอาการเมากัญชา ผลทางจิตใจ
• CB2: เกี่ยวข้องกับความอยากอาหาร การย่อยอาหารอารมณ์ ความรู้สึก ความจํา การเรียนรู้
CBD: กระตุ้น CB1 และ CB2 ลดอาการปวด อักเสบ และลดความกังวล
โรคและภาวะที่ใชผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์
1.ภาวะคลื่นไส้อาเจียนจากเคมีบำบัด (chemotherapy induced nausea and vomiting)
โรคลมชักที่รักษายาก และโรคลมชักที่ดื้อต่อยารักษา (intractable epilepsy)
ภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็ง (spasticity) ในผู้ป่วยโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (multiple sclerosis)
ภาวะปวดประสาท (neuropathic pain)
ภาวะเบื่ออาหารในผู้ป่วย AIDS ที่มีน้ำหนักตัวน้อย
การเพิ่มคุณภาพชีวิตในผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลแบบประคับประคอง
1.ยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินอาหาร
ยาขับลม บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ
ขมิ้นชัน (Tumeric)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : เพิ่มการสร้างและหลั่งน้ำดี เพิ่มการบีบตัวของถุงน้ำดี ขับลม ย่อยอาหาร ลดการเกร็งในกระเพาะอาหารและลำไส้
อาการไม่พึงประสงค์: ผิวหนังอักเสบจากการแพ้ เชน ผื่น ลมพิษ บวม คันตามปากและลำคอ
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา
-ยาต้านการแข็งตัวของเลือด เช่น warfarin และยาต้านเกล็ดเลือด เช่น aspirin เนื่องจากมีโอกาสเลือดออกง่ายและเลือดแข็งตัวช้า
-ยารักษาโรคมะเร็งบางชนิด เช่น cyclophosphamide ,doxorubicin อาจมีผลต้านฤทธิ์ยาดังกล่าว
-ยากลุ่ม beta-blockers เนื่องจาก curcumin มีผลลดการดูดซึมยา talinolol ในคน แต่เพิ่มการดูดซึม celiprolol
ขิง (Ginger)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา: กระตุ้นการทำงานและเพิ่มการบีบตัวของกระเพาะอาหารและลำไส,้ 5-HT3 Receptor antagonist, muscarinic antagonist
อาการไม่พึงประสงค์: แสบร้อนบริเวณทางเดินอาหาร ระคายเคืองบริเวณปากและคอ
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา
-ยาต้านการแข็งตัวของเลือด เช่น warfarin และยาต้านเกล็ดเลือด เช่น aspirin เนื่องจากมีโอกาสเลือดออกง่ายและเลือดแข็งตัวช้า
Nifedipine เนื่องจากมีรายงานว่าเมื่อให้ร่วมกัน มีผลยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด
ยาธาตุอบเชย
ข้อควรระวัง: ระวังการใชยาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคตับ ไต เนื่องจากอาจเกิดการสะสมและเกิดพิษของการบูร
สูตรตํารับประกอบด้วย เปลือกอบเชยเทศ และสมุนไพรอื่น เช่น การบูร ลูกกระวาน ดอกกานพลู
ยาบรรเทาอาการท้องผูก
มะขามแขก (Alexandrin Senna)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : เมื่อรับประทานเข้าสู่ร่างกายจะทำปฏิกิริยากับแบคทีเรียในลำไส้ ได้สารที่มีฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาททำให้เพิ่มการเคลื่อนไหวของลำไส้และลดการดูดน้ำในลำไส้ ช่วยให้อุจจาระอ่อนนุ่ม
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา
-Digoxin ทำให้เกิดอาการข้างเคียงเพิ่มขึ้น เช่น หัวใจเต้นผิดปกติ ปวดศรีษะ อ่อนเพลีย ง่วงซึม
-Corticosteroids อาจทำให้เกิดระดับโปแตสเซียมในเลือดต่ำ
-ยาขับปัสสาวะ เช่น furosemide, HCTZ อาจทำให้เกิดระดับโปแตสเซียมในเลือดต่ำ
-Theophylline อาจทำให้เกิดระดับโปแตสเซียมในเลือดต่ำ
-Warfarin, aspisin มีโอกาสเลือดออกง่ายและแข็งตัวช้า
ยาป้องกันและบรรเทาอาการคลื่นไส้อาเจียน
ขิง (Ginger)
ฤทธิ์ป้องกันและบรรเทาอาการคลื่นไสอาเจียน เป็นผลจากขิงมีฤทธิ์ยับยั้ง 5-HT3 receptors
2.ยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินหายใจ
ยาบรรเทาอาการหวัด
ฟ้าทะลายโจร (Andrographis)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
-ลดอาการของโรคหวัด โดยลดอาการเจ็บคอ อ่อนเพลีย
-ลดการอักเสบ
-นอนไม่หลับ น้ำมูกไหล
-ยับยั้งเชื้อแบคทีเรียบางชนิด
-ต้านไวรัสหลายชนิด
-เพิ่มภูมิคุ้มกันของร่างกาย
-ลดไข้
อาการไม่พึงประสงค์: อาจทำให้เกิดความผิดปกติของทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง ท้องเสีย คลื่นไส้ เบื่ออาหาร วิงเวียน ใจสั่นในผู้ป่วยบางรายอาจเกิดอาการแพ้ เช่น ผื่น ลมพิษ หน้าบวม หากใชติดต่อกันเป็นเวลานาน อาจทำให้มีแขนขาชาหรืออ่อนแรง
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา
ยาลดความดัน เพราะอาจเสริมฤทธิ์ลดความดันโลหิต
ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
ยาต้านเกล็ดเลือด
ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด เพราะอาจเสริมฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในเลือด
ยากลุ่มกดภูมิคุ้มกัน เช่น tacrolimus, prednisone, corticosteroids, azathioprine เพราะอาจรบกวนการทำงานของยา
ยาบรรเทาอาการไอ
ตรีผลา
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
มะขามป้อม กระตุ้นการหลั่งเมือกในทางเดินหายใจลดการกระตุ้นที่ cough receptor ยาระบายอ่อนๆ
สมอไทย ยาระบายอ่อนๆ ต้านอนุมูลอิสระ
สมอพิเภก ช่วยให้หลอดลมคลายตัว
ยาแก้ไอผสมมะขามป้อม
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา : Warfarin, aspirin มีโอกาสเลือดออกง่ายและแข็งตัวช้า
ยาประสะมะแว้ง
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา : Warfarin, aspirin มีโอกาสเลือดออกง่ายและแข็งตัวช้า
4.ยารักษากลุ่มอาการทางระบบผิวหนัง
ยารักษาโรคเริมและงูสวัด
พญายอ
มีฤทธิ์ต้านไวรัส Herpes simplex virus type 1 และ type 2 โดยสารสำคัญในพญายอมีฤทธิ์ทำให้ ไวรัสไม่สามารถเข้าสู่เซลล์ของร่างกายและไม่สามารถแพร่กระจายต่อไปได้
ยารักษาแผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก
ว่านหางจระเข้
อาการไม่พึงประสงค์: อาจมีอาการคัน ผื่นแดง หรือผื่นแพ้หลังสัมผัส
ยาสมานแผล
ยาครีมบัวบก
อาการไม่พึงประสงค์: อาจทำให้เกิดผื่นแพ้หลังสัมผัส
3.ยารักษากลุ่มอาการทางกล้ามเนื้อและกระดูก
ยาบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ
เถาวัลย์เปรียง
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : ต้านการอักเสบโดยการยับยั้งเอนไซม์ cyclooxygenase (COX) และ lipoxygenase (LOX)
อาการไม่พึงประสงค์: ปวดท้อง ท้องผูก ปัสสาวะบ่อย คอแห้งใจสั่น เวียนศรีษะ ปวดศรีษะ อุจจาระเหลว
ยาสหัศธารา
อาการไม่พึงประสงค์:ร้อนท้อง แสบท้อง คลื่นไส้ คอแห้ง ผื่นคัน
การเกิดปฏิกิริยาต่อกันระหว่างสมุนไพรกับยา: ส่วนประกอบพริกไทยล่อนในตํารับ ทำให้ระดับยา
phenytoin, propranolol, theophylline, rifampin ในเลือดเพิ่มขึ้น
ไพล (Cassumunar Ginger)
สาระสำคัญมีฤทธิ์ต้านการอักเสบ โดยยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ cyclooxygenase (COX) และ lipoxygenase(LOX)
พริก (Chili pepper)
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา : กระตุ้นตัวรับบริเวณปลายประสาทรับความรู้สึก ส่งผลให้มีการหลั่งของสารสื่อประสาทจากปลายประสาทรับความรู้สึก ในช่วงแรกของการทาจึงเกิดความรู้สึกแสบปวดร้อนจากนั้นสารสื่อประสาทลดลง ทำให้อาการแสบปวดร้อนลดลง พร้อมกับสามารถลดอาการปวดบริเวณนั้นได้
บัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ. 2556
ยาแผนไทยหรือยาแผนโบราณ
• ยารักษากลุ่มอาการทางระบบไหลเวียนโลหิต (แก้ลม)
• ยารักษากลุ่มอาการทางระบบทางเดินอาหาร
• ยาแก้ไข้
• ยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินหายใจ
• ยารักษากลุ่มอาการทางกล้ามเนื้อและกระดูก
• ยาบํารุงโลหิต
• ยาบํารุงธาตุ ปรับธาตุ
ยาพัฒนาจากสมุนไพร
• ยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินอาหาร
• ยารักษากลุ่มอาการทางกล้ามเนื้อและกระดูก
• ยารักษากลุ่มอาการทางระบบผิวหนัง
• ยารักษากลุ่มอาการทางระบบทางเดินปัสสาวะ
• ยารักษากลุ่มอาการของระบบทางเดินหายใจ
• ยาแก้ไข้ แก้ร้อนใน
• ยาถอนพิษเบื่อเมา
• ยาลดความอยากบุหรี่
5.ยารักษาอาการอื่น ๆ
ยาลดความอยากบุหรี่
หญ้าดอกขาว
อาการไม่พึงประสงค์: ปากแห้ง คอแห้ง
ข้อควรระวัง: ระวังการใชในผู้ป่วยโรคหัวใจ โรคไต เนื่องจากหญ้าดอกขาวมี potassium สูง
ยาถอนพิษเบื่อเมา
ยารางจืด
ข้อบ่งใช้ :ถอนพิษไข้ แก้ร้อนใน ถอนพิษเบื่อเมา