Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาต้านปรสิตและมาลาเรีย, :star: พบได้บ่อยในประเทศไทย, เกิดการเหนี่ยวนำให้ …
ยาต้านปรสิตและมาลาเรีย
ยาต้านประสิต
(Anti parasiriv drugs)
ยาต้านโปรโตซัว (antiprotozoal drugs)
ยาต้านปรสิตภายนอก (ectoparasiticides)
ยาต้านพยาธิ (anthelmintics)
โรคที่เกิดจากหนอนพยาธิ
อาศัยเกาะกินอาหารและสืบพันธุ์ในร่างกายของคนและสัตว์ เรียกว่าโฮสท์(host) บางชนืดก่อความเดือดร้อน บางชนิดก็ไม่ก่อความเดือดร้อน
ก่อโรคในคน
พยาธิตัวกลม
พยาธิตัวกลมในลําไส้·
พยาธิตัวกลมในเนื้อเยื่อ
พยาธิตัวแบน
พยาธิใบไม้
พยาธิตัวตืด
ยารักษาพยาธิ
Mebendazole
เป็นยาถ่ายพยาธิกี่ที่มีฤทธิ์กว้างมากและเป็นยาตัวเลือกอันดับ 1
กลไกลการออกฤทธิ์
ทำลาย microtubules ในเซลล์ผิวหนังและลําไส้ของพยาธิ
ผลข้างเคียง
ปวดท้อง ท้องเสียได้บ้างในผู้ที่มีพยาธิจํานวนมาก ๆ ขนาดสูง ๆ
ข้อควรระวัง
ไม่ควรใช้ยานี้ในสตรีตัังครรภ์ เด็กอายุตํ่ากว่า 2ปี และผู้ที่แพ้ mebendazo
Pyrantel pamoute
เป็นยาทีjเลือกใช้เป็นอันดับแรกในการกําจัดพยาธิไส้เดือน พยาธิเข็มหมุดและพยาธิปากขอ
ข้อดี : :star:
สามารถใช้ได้กับผู้ป่วยทุกอายุ
ผลข้างเคียง
-คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน ปวดศีรษะและวิงเวียน
-ควรใช้ยานี้อย่างระมัดระวังในหญิงมีครรภ
Piperazine
การออกฤทธิ์
ยับยั้งacetylcholine receptor ที่neuromuscular junction
ผลข้างเคียง
คลื่นไส้ อาเจียน เขียวชํ้า ปวดท้อง ท้องเดิน ลมพิษ กล้ามเนื้อกระตุก ความรู้สึกทางประสาทสัมผัสผิดปกติ ถ้าให้ในขนาดที่สูงอาจทําให้ชักและกดการหายใจได้
มีผลต่อพยาธิไส้เดือน และพยาธิเข็มหมุด
Thaibendazole
การออกฤทธิ์
โดยยับยั้งการสร้าง microtubules ในพยาธิ
ผลข้างเคียง
เบื่ออาหาร คลื่นไส้ วิงเวียน ท้องเสีย อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ
Dithycarbamazine
กลไกลการออกฤทธิ์
ทําให้กล้ามเนื้อ microfilariae
ของพยาธิอ่อนแรง และถูกขับไล่ออกจากที่อยู่ปกติในโฮส
เป็นผลให้ถูกกําจัดโดยกลไกการป้องกันของโฮสท์ได้ดีขึ้น
ผลข้างเคียง
ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย ไม่มีแรง ปวดข้อ เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ในการทําลายพยาธิมักทําให้เกิดอาการ ผื่นคันมาก ต่อมนํ้าเหลืองโต อาจมีไข้ ปวดศีรษะ หัวใจเต้นเร็ว *อาการเหล่านี้จะค่อยทุเลาลงจนหายไปภายใน 3-7วัน ห้ามใช้ในเด็กอายุน้อยกว่า 4เดือน
Albendazole
มีฤทธิ์ต่อพยาธิคล้ายกับ mebendazole ออกฤทธิ์ได้ทั้งตัวอ่อน ตัวแก่ และไข่พยาธิ ใช้ได้ผลดีในการกำจัดพยาธิเส้นด้ายและพญาธิไส้เดือน
ผลข้างเคียง
ปวดศีรษะ มึนงง ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน
ข้อควรระวัง
ห้ามใช้ยานี้ในสตรีมีครรภ์ และไม่แนะนําให้ใช้ในหญิงที่เตรียมจะตั้งครรภ์ภายใน 1เดือนหลังจากใช้ยา
Niclosamide
เป็นยาเลือกใช้อันดับแรกสําหรับการรักษาพยาธิตัวตืดชนิดต่าง ๆ
โดยมีผลยับยั้งการหายใจและการดูดซึมกลูโคสของพยาธิ
ผลข้างเคียง
คลื่นไส้ ปวดท้อง มึนงง
ในกรณีใช้ Niclosamide ถ่ายพยาธิตัวตืด โดยเฉพาะตืดหมู ควรให้ยากันอาเจียนก่อนให้ยาถ่ายพยาธิ 2ชั่วโมง
Praziquantel
เป็นยาทีjเลือกใช้เป็นอันดับแรก ในการกําจัดพยาธิใบไม้
เกือบทุกชนิด และพยาธิตัวตืด
โดยเฉพาะพยาธิตืดหมู
ผลข้างเคียง
ปวดท้อง ปวดศีรษะ วิงเวียน ผืjน เบื่ออาหาร ปวดหลัง ปวดกล้ามเนื้อ ห้ามเคี้ยวยา เพราะมีรสขม
การพยาบาล
-ใหรับประทานยาหลังอาหารเช้าหรือก่อนนอน ไม่ต้องให้ยาถ่าย
-แนะนําผู้ใช้ยาให้สังเกตอาการผิดปกติ ระบบปรัสาทและอาหาร
-แนะนําให้ผู้ใช้ยาทราบถึงวิธีป้องกันไม่ให้กลับเป็นซํ้ัาอีก
-อธิบายให้ผู้ใช้ยาทราบเกีÉยวกับการรับประทานยาให้ครบตามแผนการรักษา
ยาต้านมาลาเรีย (Antimalaria druds)
:star:ไข้มาลาเรียเป็น ไข้จับสั่น ไข้ป่าเป็นโรคติดเชื้อที่พบมากในประเทศเขตร้อน และมีอัตราการตายที่ค่อนข้างสูง มักพบในบริเวณที่เป็นป่าเขา จึงพบได้แทบทุกภาคของประเทศไทย :star:
ลักษณะของโรค
ขึ้นกับชนิด (species) ของเชื้อ
ภูมิคุ้มกันและเชื้อชาต
เชื้อในระยะ (Stages) ต่าง ๆ ขึ้นกับระยะเวลาของโรค
อาการของโรคมาลาเรีย
เชื้อมาลาเรียเป็นโปรโตซัว (protozoa)
**
ที่ทําให้เกิดโรคมาลาเรียในคนมี 5 ชนิด**
Plasmodium falciparum :star:
Plasmodium vivax :star:
Plasmodium malariae
Plasmodium ovale
Plasmodium knowlesi
วงจรชีวิตของมาลาเรีย
อาศัยคนและยุงก้นปล่องตัวเมีย เป็นพาหะแพร่เชื้อ
การถ่ายเลือดที่มีเชื้อมาลาเรียอยู่
Chloroquine
กลไกลการออกฤทธิ์
ยับยั้งการสังเคราะห์ Polysaccharide
และยับยั้งการสร้างโปรตีนของเชื้อมาลาเรีย
เภสัชจลนศาสตร์
ดูดซึมได้ดีและรวดเร็วในทางเดินอาหาร มีความเข้มสูงในพลาสมา นาน 1-2 ชั่วโมง
หลังจากนั้นจะไปสะสมยังอวัยวะที่มีการสังเคราะห์โปรตีนและมีการแบ่งเซลล์มาก
ผลข้างเคียง
ซีด พิษต่อหูและตา พิษต่อระบบประสาท ต่อหัวใจและหลอดเลือด รบกวนระบบทางเดินอาหาร กล้ามเนื้อผิดปกติ
ปฏิกิริยาระหว่างยา
ไม่ควรใช้ chloroquine ร่วมกับ mefloquine เพราะเพิÉมความเสี่ยงต่อการชัก
ห้ามใช้ chloroquine ร่วมกับ amiodarone และ halofanthrine
เพราะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิด ventricular arrhythmias
Quinine
กลไกลการออกฤทธิ์
เป็นอัลคาลอยด์ที่สกัดจากต้นซิงโคนา quinine มีฤทธิ์เป็นมีฤทธิ์สูงฆ่า Gametocyte ของเชื้อ vivox, ovale และ malaria ได้ ส่วน Gametocyte ของ falciparum ฆ่าไม่ได้
การใช้ทางคลินิค
ป็นยากินรักษามาลาเรียที่เกิดจากเชื้อดื้อต่อยา chloroquine
ไม่ใช้ quinine ในการป้องกันมาลาเรีย เพราะยามีพิษมาก
ผลข้างเคียง
-Cinchonism ระดับกลูโคสในเลือดตํ่า หัวใจเต้นผิดจังหวะ ความดันโลหิ ตํำได้
-ในผู้ป่วย G6PD deficiency ยาอาจทําให้เม็ดเลือดแดงแตกได้ เกิดการอุดตันใน
ท่อไต ปัสสาวะมีสีคลํ้าคล้ายสนิมเหล็ก เรียกภาวะนี้ว่า Blackwater fever
Mefloquine
เป็นยากลุ่ม Quinoline-methanol มีสูตรโครงสร้างคล้ายกับ quinine
ข้อดี :star:
ของยานี้คือ ใช้กินครั้งเดียว (Single dose therapy) เนื่องจากยามีค่าครึÉงชีวิตยาว (17-20 วัน)
ผลข้างเคียง
คล้าย quinine แต่รุนแรงน้อยกว่า เช่น คลื่นไส้ อาเจียน มึนศีรษะ ใช้ในขนาด
สูงอาจทําให้เกิดอาการทางระบบประสาท เช่น นอนไม่หลับ ประสาทหลอน
ข้อห้ามใช้
-สตรีมีครรภ์ในช่วงไตรมาสแรก -ผู้ป่วยที่มีโรคชักหรือโรคทางจิต
-ผู้ป่วยที่เกิดภาวะพิษจากยา quinolines ตัวอื่นๆ
-ห้ามใช้ mefloquine ร่วมกับ quinine ควรหยุดให้ quinine
ก่อนอย่างน้อย 12 ชั่วโมงจึงเริ่มให้ mefloquine
-ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
Primaquine
รักษามาลาเรียที่เกิด relapse ซึงเกิดจากเชื้อฟักตัวในตับ (vivax และ ovale)
กลไกลการออกฤทธิ์
ยับยั้งการสร้าง Nucleoprotein ของเชื้อมาลาเรีย และยับยั้ง enzyme G6PD ในเม็ดเลือดแดง
ปกติ ทําให้เกิดการแตกตัวของเม็ดเลือดแดงอย่างเฉียบพลัน จึงมีผลต่อเชื้อมาลาเรียทุกชนิด
เภสัชจลนศาสตร์
Primaquine ถูกดูดซึมได้ดีจากทางเดินอาหาร กระจายตัวได้ดีในร่างกาย มีค่าครึ่งชีวิต ประมาณ 6 ชั่วโมง
ผลข้างเคียง
-เม็ดเลือดแดงแตกโดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีภาวะบกพร่องของเอนไซม์ G6PD
-เลี่ยงการใช้ในสตรีตัังครรภ์เพราะยาผ่านรกได้ ทำให้เม็ดเลือดแดงของทารกในครรภ์แตก
-ความดันเลือดตํ่าหากให้ยาทางหลอดเลือดดำ -รบกวนระบบทางเดินอาหาร
Sulfadoxine + Pyrimethamine
Doxycycline and Tetracycline
ยายับยั้งการสังเคราะห์โปรตีน :star:
ยับยัังการสังเคราะห์โปรตีนในเชื้อมาลา
เรีย โดยจับกับหน่วยย่อยไรโบโซม 30s
เภสัชจลนศาสตร์
Doxycycline ละลายในไขมันได้ดี ทําให้ถูกดูดซึมจากทางเดินอาหารได้ดี กระจายตัวในร่างกายได้มากและถูกดูดกลับที่ท่อไตได้มาก จึงมีค่าครึ่งชีวิตนาน
Tetracycline มีคุณสมบัติคล้าย doxycycline
แต่มีค่าครึ่งชีวิตสั้นกว่า จึงต้องกินยาวันละ 4 ครั้ง
ใช้ร่วมกับ quinine เพืÉอรักษามาลาเรีย
ผลข้างเคียง
Doxycycline อาจทําให้เกิดผื่นแพ้แสง ฟันมีสีผิดปกติในเด็ก เชื้อราในช่องคลอด รบกวนทางเดินอาหาร
ยาต้านโฟเลต :star:
ใช้รักษาและป้องกันมาลาเรียทั้งชนิด falciparum และ vivax
ออกฤทธิ์โดยยับยั้งการเจริญเติบ
โตแบคทีเรียทุดแห่งในร่างกาย
ยาจับกับโปรตีนในพลาส
มามาก มีค่าครึ่งชีวิตนาน
เป็นยาผสม ให้กินเพียงครั่งเดียวเดี่ยวๆ
ใช้น้อยลงเพราะมีการดื้อต่อยามาก
ผลข้างเคียง
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปฏิกริยาแพ้ยา ซึ่งอาจรุนแรงถึงขั้น Stevens Johnson syndrome ผลต่อระบบเลือด ได้แก่ เม็ดเลือดขาวตํ่า เกร็ดเลือดตํ่า
:star: พบได้บ่อยในประเทศไทย
เกิดการเหนี่ยวนำให้
**
เชื้อดื้อยาในกระแสเลือด**