Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

BÀI 19: SYNAPSE - Coggle Diagram

- - - - 2 neuron
      - Neuron với tế bào cơ quan (neuron chi phối)
  - - - SN TK - TK: nối 2 neuron
      - SN TK - cơ quan: nối neuron và TB cq
    - - SN điện (electrial synapse): dẫn XĐTK = điện học 2 chiều
      - SN hóa (chemical synapse): dẫn XĐTK theo 1 chiều = chất trung gian HH
        
        Chiếm đa số => chỉ đề cập nó
        
        Vai trò rất quan trọng: luồng TK chỉ dẫn truyền theo 1 chiều nhất định từ ...=>... HOẶC ...=>...
  - - - Chứa các túi synapse (synaptic vesicle) nhỏ
      - Trong túi:
        Chứa chất TGHH (chemical mediator)
        
        Vai trò quan trọng trong dẫn XĐTK
        
        Tên khác: chất truyền đạt TK
        (neurotransmitter)
    - - a. Số lượng: ~ 40
      - b. Phân loại:
        5 nhóm
        
        Acetylcholine
        
        Nhóm amine
        
        Epi, Nor
        
        Serotonin
        
        Histamine
        
        Nhóm aa
        
        Glutamate
        
        GABA ...
        
        Nhóm purine
        
        Adenosine
        
        ATP
        
        Nhóm polypeptide
        (chủ yếu là nhóm này)
        
        Somatostatin
        
        GnRH
        
        Endothelin
        
        Encephalin
        
        Endorphin ...
      - c. Người nối tiếng: Ach, Nor, ...
      - d. Đặc điểm tại mỗi neuron
        
        Dù có 40 chất
        
        Chỉ chứa 1 chất giống nhau
  - - - Tại đây chứa: enzyme đặc hiệu => phân giải chất TGHH
        => Điều hòa dẫn truyền qua SN
      - Enzyme bị bất hoạt => nguy hiểm
  - - - Neuron (SN TK - TK)
      - TB cơ quan (SN TK - CQ)
    - - (1) Vị trí: trên màng sau SN
      - (2) Bản chất: PR đặc biệt: PR xuyên màng (intergal protein)
      - (3) Vai trò: tiếp nhận chất TGHH
      - (4) Tên: thụ thể (re...)
      - (5) Cấu trúc
        
        a. Phần thứ 1
        
        Nhô vào khe SN
        
        Có điểm gắn đặc biệt với chất TGHH
        
        b. Phần thứ 2
        
        Xuyên vào trong màng sau SN
        
        Nhiệm vụ
        
        Nối với kênh ION trên màng
        
        Nối với enzyme (trong TB)
      - (6) Phân loại:
        Tùy phần thứ 2
        
        Re kênh ion (ionotropic re...)
        
        Re enzyme (metabotropic re...)
    - - Re kênh ion
        
        Đóng OR mở kênh ION:
        => Thay đổi dòng ION qua màng
        => Thay đổi điện thế màng sau SN
      - Re enzyme
        
        HH OR ức chế enzyme:
        => Thay đổi PƯ trong TB
        => Tạo chất truyền tin thứ 2 (2nd messenger)
        => Gây ra t/d sinh lý ở TB sau SN
      - Tính đặc hiệu
        
        1 Re + 1 TGHH đặc hiệu
        
        Ngoài ra: Re + chất lạ => không KH với TGHH => thay đổi dẫn truyền qua SN
        => Ứng dụng Y học: làm thuốc
- - - - Màng trước SN => ĐTHĐ
      - Kênh Ca2+ (trên màng) mở
      - Ca2+ đi vào trong cúc TC
        => Tác dụng
        
        Túi SN vỡ
        
        GP chất TGHH vào khe SN
        
        Chất TGHH gắn Re...
    - - a. Hoạt hóa OR ức chế ENZYM gắn với Re
        => 2nd Messenger (thường là AMPv)
        => T/D sinh lý ở TB sau SN
      - b. Thay đổi tính thấm của màng sau SN với 3 ion Na+, K+, Cl-
        => Thay đổi điện thế màng sau SN theo 2 hướng
        
        Chuyển ĐT nghỉ => ĐT HĐ
        
        Do mở kênh Na+, Ca2+
        
        Đồng thời đóng K+, Cl-
        
        Dẫn đến: ĐT trong màng dương
        => ĐT KT sau SN
        (excitatory postsynaptic potential)
        
        => Chất TGHH là CHẤT KT
        VD: Glutamate ...
        
        Tăng ĐT nghỉ
        
        Do đóng kênh Na+, Ca2+
        
        Đồng thời mở K+, Cl-
        
        Dẫn đến: ĐT trong màng âm
        => ĐT ức chế sau SN
        (inhibitory ...)
        
        Chất TGHH => CHẤT ỨC CHẾ
        VD: GABA, ...
    - - a. Thời điểm: sau khi t/d xong
      - b. 1 và chỉ 1
        
        Do TGHH bị enzym đặc hiệu phân hủy => mất t/d
        
        Do đó: 1 KT => 1 đáp ứng
        
        Hết KT => hết đáp ứng
        
        Ý nghĩa
        
        Bảo vệ phần sau SN khỏi tác động kéo dài của TGHH
        
        Cắt đứt đáp ứng kéo dài không cần thiết
  - - - (1) Ca2+: => túi SN dễ vỡ
        => tăng chất TGHH => tăng dẫn truyền
      - (2) Mg2+: => túi SN khó vỡ
        => ức chế DT
      - (3) Ephedrine
        
        T/d: tác động cúc TC => Tăng gp Nor => Gây cường GC
        
        Ứng dụng: điều trị hen PQ, THA
      - (4) Reserpine
        
        T/d: phóng từ từ Epi, Nor vào khe => phân hủy dần dần => giảm dự trữ trong cúc TC
        
        Ứng dụng: Điều trị THA
    - - (1) Bình thường
        
        Thời điểm: Sau khi được gp và tác dụng xong
        
        Ach: bị Achesterase phân giải => Cholin + Acetat
        => Mất tác dụng
        
        Cholin: hấp thu lại vào cúc TC => Tổng hợp Ach mới
      - (2) Các chất ức chế
        
        Cơ chế
        
        Gắn vào Achesterase => ức chế
        
        => Ach không bị thủy phân
        => Ứ đọng
        => Tác động liên tục vào Re
        
        Màng sau SN: luôn đáp ứng (dù không có XĐTK)
        
        Phân loại:
        Dựa vào mức độ ức chế
        
        (1) Ức chế tạm thời
        
        Tác dụng: ƯC time ngắn => gp enzyme HĐ trở lại
        
        Gồm
        
        Neostigmine
        
        Pyridostigmine
        
        Ứng dụng điều trị
        
        Nhược cơ
        
        Liệt ruột sau mổ ...
        
        (2) Ức chế vĩnh viễn
        
        Tác dụng: gắn chặt => phức hợp bền vững
        => Ức chế enzyme vĩnh viễn
        => Ach ứ đọng nặng, lâu dài
        => Nguy hiểm, tử vong
        => Chất độc
        
        Thuốc trừ sâu gốc P hữu cơ
        
        Wolfatox
        
        Phosphatox
    - - (1) Cơ chế: chiếm Re => TGHH mất t/d => ức chế dẫn truyền
      - (2) ƯD làm thuốc
        
        (1) Curare: chiếm Re Ach tại SN TKVĐ - cơ => Liệt cơ vân
        
        (2) Thuốc chẹn beta 1
        
        Tác dụng: chiếm Re NOR tại SN TK giao cảm - tim
        
        SD để điều trị
        
        Nhịp tim nhanh
        
        THA
        
        (3) Atropine
        
        Tác dụng: chiếm Re của SN có Ach
        
        Điều trị
        
        Cơn đau do co thắt đường TH
        
        Nhịp chậm
        
        Nhiễm độc P hữu cơ ...