Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกําหนด (Preterm labor) - Coggle Diagram
ภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกําหนด (Preterm labor)
ความหมาย
ภาวะที่มีการเจ็บครรภ์ที่มีการหดรัดตัวของมดลูกอย่างสม่ำเสมอ ทำให้เกิดการบางตัว หรือการขยายตัวของปากมดลูกก่อนอายุครรภ์ 37 สัปดาห์ ในประเทศไทยถือตั้งแต่ 28 สัปดาห์ขึ้นไป ส่วนในประเทศที่พัฒนาแล้วใช้ตั้งแต่อายุครรภ์ 20 สัปดาห์
ปัจจัยเสี่ยงและสาเหตุการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
สาเหตุ
สาเหตุที่แท้จริงของการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดนั้นไม่ทราบแน่ชัด แต่พบว่าเกิดจากหลายๆ สาเหตุ (multifactorial) และมีปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด โดยปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดที่พบบ่อยที่สุดคือ ประวัติการคลอดก่อนกำหนดในครรภ์ก่อน ในรายที่มีประวัติการคลอดก่อนกำหนดนั้นพบว่าเพิ่มโอกาสเป็นซ้ำร้อยละ 17-37
โดยแปรผันตามจำนวนการคลอดก่อนกำหนดในครรภ์ก่อน ๆ
การวินิจฉัย
การวินิจฉัยภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดนั้นถือเป็นสิ่งหนึ่งที่ท้าทายและมีความยากลำบากต่อแพทย์ผู้ดูแล เนื่องจากต้องแยกการเจ็บครรภ์จริงกับการเจ็บครรภ์หลอก โดยเฉพาะก่อนมีการเปลี่ยนแปลงของปากมดลูก เนื่องจากหากวินิจฉัยว่าเป็นการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดโดยที่ไม่ได้เป็นความจริงทำให้ต้องใช้ยาระงับการหดรัดตัวของมดลูกโดยไม่จำเป็น ซึ่งนอกจากจะสูญเสียค่าใช้ง่ายแล้ว ยังทำให้เกิดความเสี่ยงต่อมารดาและทารกในครรภ์ หากว่าวินิจฉัยได้ช้าก็จะทำให้เกิดความล้มเหลวในการใช้ยาระงับการหดรัดตัวของมดลูก
1) มีการหดรัดตัวของมดลูกสม่ำเสมอ อย่างน้อย 4 ครั้งใน 20 นาที หรือ 8 ครั้งใน 60 นาที
ร่วมกับมีการเปลี่ยนแปลงของปากมดลูกอย่างต่อเนื่อง
2) ปากมดลูกบางตัวอย่างน้อย ร้อยละ 80
3) ปากมดลูกเปิดมากกว่า 1 เซนติเมตร
ในปัจจุบันมีการตรวจด้วยวิธีการต่าง ๆ เพื่อช่วยยืนยันการวินิจฉัย เช่น การตรวจดูความยาวของปากมดลูกโดยใช้เครื่องตรวจคลื่นเสียงความสูง การตรวจดูการหดรัดตัวของมดถูก โดยใช้ home uterine activity monitor (HUAM) การตรวจทางชีวเคมี โดยตรวจหา fetal fibronectin จากปากมดลูกและช่องคลอด และการตรวจหา estriol จากน้ำลายของมารดา ซึ่งยังไม่มีวิธีใดที่ใช้เป็นมาตรฐานในการตรวจคัดกรองและช่วยวินิจฉัย
ภาวะแทรกซ้อนต่อมารดาและทารก
ภาวะแทรกซ้อนต่อมารดา
ภาวะแทรกต่อซ้อนมารดานั้นเป็นผลมาจากโรคของมารดาที่ทำให้เกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด เช่น ภาวะครรภ์เป็นพิษ ภาวะตกเลือดก่อนเจ็บครรภ์คลอด และภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ เป็นผลมาจากการใช้ยาในการดูแลรักษาภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด ตัวอย่างเช่น การใช้ยาระงับการหดรัดตัวของมดลูก กลุ่ม beta-sympathomimetic ซึ่งทำให้เกิดอาการใจสั่น มือสั่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ หงุดหงิด กระหายน้ำ ตื่นเต้นกระวนกระวาย แน่นหน้าอก และหายใจไม่สุด และอาจจะรุนแรงมากเกิดเป็นภาวะน้ำคั่งในปอด (pulmonary edema)
ภาวะแทรกซ้อนต่อทารก
ภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดนั้น ก่อให้เกิดภาวะทุพพลภาพและการตายของทารกได้ถึงร้อยละ 75 ซึ่งภาวะแทรกซ้อนของทารกที่คลอดก่อนกำหนด ได้แก่ ภาวะการหายใจล้มเหลว (respiratory distress syndrome/ RDS) ภาวะเลือดออกในสมอง (intraventricular hemorrhage/IVH) ภาวะการติดเชื้อในทางเดินอาหาร (necotizing enterocolitis/ NEC) การติดเชื้อในกระแสเลือด (septicemia) ภาวะชัก (convulsion) และเสียชีวิตในที่สุด ซึ่งอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนดังกล่าวจะแปรผกผันกับอายุครรภ์ที่ทารกคลอดก่อนกำหนด โดยที่อายุครรภ์ที่ทารกคลอดยิ่งน้อย โอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนยิ่งมากขึ้น
การป้องกันการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
ความสำเร็จของการป้องกันการเกิดภาวะเจ็บครรภ์คลอดกำหนด ขึ้นอยู่กับความเข้าใจในสาเหตุของการเกิดถ้าสามารถทำได้ควรที่จะหลีกเลี่ยงหรือทำให้ภาวะแทรกซ้อนทางอายุรกรรม ศัลยกรรมและสูติกรรม ลดลง เช่น การตรวจกรองและรักษาภาวะการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ ภาวะโลหิตจางและโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เลิกสูบบุหรี่ เลิกดื่มสุรา และการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การนอนพัก (bed rest) การใช้ยาปฏิชีวนะ การมีเพศสัมพันธ์ และการใช้ยาอื่น ๆ
การดูแลรักษา
การหาสาเหตุของการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
การประเมินอายุครรภ์และสุขภาพของทารกในครรภ์
การให้การรักษาด้วยยาระงับการหดรัดตัวของมดลูก (tocolysis)
การให้ยา corticosteroids
การดูแล
การดูแลระหว่างคลอด
หากไม่สามารถระงับภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดได้ แพทย์ผู้ดูแลควรจะพูดคุยกับผู้ป่วยและสามี ถึงวิธีการคลอดและผลลัพธ์ของทารกที่คลอดออกมา นอกจากนี้ควรได้รับการดูแลร่วมกันกับกุมารแพทย์และวิสัญญีแพทย์ด้วย
การดูแลหลังคลอด
การดูแลมารดา ควรส่งเสริมสายสัมพันธ์มารดากับบุตร โดยแนะนำการเลี้ยงบุตรด้วยน้ำนมมารดา ให้ข้อมูลต่าง ๆ ของทารกต่อมารดาและญาติ ควรให้การดูแลสภาวะจิตใจของมารดา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรายที่บุตรมีภาวะแทรกซ้อนหรือเสียชีวิต ควรที่จะหาสาเหตุที่เป็นไปได้ของการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด เพื่อที่จะวางแผนในการดูแลการตั้งครรภ์ครั้งต่อไป