Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ (Drugs acting on endocrine system) -…
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ
(Drugs acting on endocrine system)
เบาหวาน (Diabetes mellitus, DM)
อินซูลิน (insulin)
ข้อบ่งใช ้
ลดระดับน้ำตาลในเลือดผู้ป่วยเบาหวานทุกประเภท
type I DM, gestational DM ใช้เฉพาะอินซูลินเท่านั้น
type II DM ใช้ในกรณีต่างๆ
ใช้ยาลดน้ำตาลในเลือดชนิดอื่นไม่ได้ผล
โรคตับ หรือโรคไตระดับรุนแรง
รักษาภาวะโปตัสเซียมในเลือดสูง
ผ่าตัด ติดเชื้อ diabetes ketoacidosis
กลไกการออกฤทธิ์
นํากลูโคสจากเลือดเข้าสู่เซลล์
เปลี่ยนกลูโคสเป็นกลัยโคเจน (glycogen)
นําโปตัสเซียมเข้าสู่เซลล์
ผลข้างเคียง
ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ
ตุ่มนูนแข็งจากไขมันใต้ชั้นผิวหนังตรงตําแหน่งที่ฉีด (lipohypertrophy) จากการฉีดอินซูลินซ้ำที่ตําแหน่งเดิม
ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา
การใช้ร่วมกับยาหรือสารที่มีฤทธิ์"
เพิ่ม
"ระดับน้ำตาลในเลือด
การใช้ร่วมกับยาหรือสารที่มีฤทธิ์"
ลด
"ระดับน้ำตาลในเลือด
beta-blockers อาจบดบังอาการน้ำตาลในเลือดต่ำเช่น หัวใจเต้นเร็ว สั้น
ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด (hypoglycemic drugs)
ข้อบ่งใช้ : ผู้ป่วยเบาหวานประเภทที่ 2
กลุ่ม Sulfonylureas
กลไกการออกฤทธิ์
กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากเบต้าเซลล์ที่ตับอ่อน
ผลข้างเคียง
ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ: ปวดศีรษะ เหงื่อแตก กระวนกระวาย อ่อนเพลีย สับสน ตาพร่า ปากหรือลิ้นชา มีอาการจะเป็นลม
คลื่นไสh อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง น้ำหนักตัวเพิ่ม
ข้อห้ามใช ้
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่แพ้ยาปฏิชีวนะกลุ่ม sulfonamide
กลุ่ม Biguanides
Metformin
กลไกการออกฤทธิ์
เพิ่มความไวของเนื้อเยื้อต่ออินซูลิน และลดการสร้าง กลูโคสจากตับ
เพิ่มการนํากลูโคสเข้าเซลล์กล้ามเนื้อและเพิ่มการใช้
ผลข้างเคียง
เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก ท้องเสีย แสบยอดอก น้ำหนักลด
ลดการดูดซึมวิตามิน B12 และ folic acid
การคั่งของกรดแลคติก (lactic acidosis)
กลุ่ม Thiazolidinediones
Pioglitazone
เพิ่มความไวของเนื้อเยื่อต่ออินซูลิน (ลดการดื้อต่ออินซูลิน)
เพิ่มการนํากลูโคสเข้าเซลล์ และลดการสังเคราะห์กลูโคส
ผลข้างเคียง
เพิ่ม LDL cholesterol
บวมน้ำ (fluid retention)
พิษต่อตับ
กลุ่ม Alpha - glucosidase inhibitors
ยา : Acarbose, Voglibose, Miglitol
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งเอนไซม์ alphaglucosidase และเอนไซม์ amylase เอนไซม์นี้มีหน้าที่ย่อยคาร์โบไฮเดรตเป็นน้ำตาลโมเลกุลเดี่ยว
ลดการย่อยและการดูดซึมคาร์โบไฮเดรตเข้าสู่ร่างกาย
ผลข้างเคียง
ปวดท้อง ท้องเสีย ท้องอืด ผายลมบ่อย
ลดการดูดซึมธาตุเหล็ก ทําให ้โลหิตจาง
พิษต่อตับ เมื่อใช้ระยะยาว
กลุ่ม Incretin-based drugs (oral/ injection)
กระตุ้นตัวรับ GLP-1
ยา : Exenatide, Liraglutide, Albiglutide, Dulaglutide
กลไกการออกฤทธิ์
กระตุ้นตัวรับ GLP-1 ส่งผลให้มีการกระตุ้นการหลั่งอินซูลิน ยับยั้งการหลั่งกลูคากอน
ผลข้างเคียง
เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน น้ำหนักลด ท้องเสีย ตับอ่อน อักเสบ
ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 (DPP-4 inhibitors)
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 ซึ่งเป็นเอนไซม์ทําลาย GLP-1 และ GIP ทําให้ลดการทําลายฮอร์โมน GLP-1 และ GIP
ยา : Sitagliptin, Vildagliptin, Saxagliptin
ผลข้างเคียง
การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบน เยื้อจมูกอักเสบ
กลุ่ม SGLT-2 inhibitors
ยา : Canagliflozin, Empagliflozin, Dapagliflozin
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการดูดกลับของกลูโคสที่หน่วยไต ทําให้มีกลูโคสออกมากับปัสสาวะเพิ่มขึ้น ลดปริมาณกลูโคสในเลือด
ผลข้างเคียง
การติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ น้ำหนักลด ของเหลวใน กระแสเลือดลดลง (hypovolemia)
ไม่เกิดภาวะทําให้น้ำตาลในเลือดต่ำ
Amylin analog: Pramlintide
ความผิดปกติของต่อมธัยรอยด์ (Thyroid disorders)
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูง (hyperthyroidism)
กลุ่ม thioamides
ยา: Propylthiouracil (PTU), Methimazole (MMI)
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้สังเคราะห์ฮอร์โมนธัยรอยด์
ผลข้างเคียง
กดไขกระดูกโดยเฉพาะการลดลงของเม็ดเลือดขาว
hypothyroidism จากการได้รับยามากเกินไป
ตับอักเสบ สังเกตอาการตัวเหลือง ปัสสาวะสีดํา อุจจาระมีสีอ่อน ตรวจค่าการทํางานของตับ
ผื่นคัน
Iodides
saturated solution of potassium iodide (SSKI), Lugol’s solution
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการสังเคราะห์ฮอร์โมนธัยรอยด์
ผลข้างเคียง
พิษไอโอดีน (iodism)
Radioactive iodine (RAI): การกินแร่
Iodine-131 (I-131) เป็นไอโซโทป
กลไกการออกฤทธิ์
ปล่อยรังสีเบต้าทําลายต่อมธัยรอยด์
ผลข้างเคียง
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนต่ำ
กดไขกระดูก
ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ ให้นมบุตร
ผู้ป่วยที่ได้รับยาต้านธัยรอยด์ (PTU, MMI) ให้งดยา 3-7 วัน
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำ (hypothyroidism)
Levothyroxine (T4)
ได้จากการสังเคราะห์ มีทั้งรูปแบบยากินและ รูปแบบยาฉีด
ผลข้างเคียง
หากได้รับยามากจนทําให้ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูง
รูปแบบยาฉีด (IV) ใช ้รักษาภาวะธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือด
ต่ำ
ระดับรุนแรง (myxedema coma)
Liothyronine (T3)
ได้จากการสังเคราะห์ มีทั้งรูปแบบยากินและ รูปแบบยาฉีด
รูปแบบยาฉีด (IV) ใช ้รักษาภาวะธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือด
ต่ำ
ระดับรุนแรง (myxedema coma)
ผลข้างเคียง
ปฏิกิริยา ต่อกันระหว่างยา เช่นเดียวกับ levothyroxine (T4)
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธ์สตรี
เอสโตรเจน Estrogens
ผลข้างเคียง
คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง ปวดศีรษะ เลือดออกกระปริดกระปรอย เจ็บ คัดเต้านม น้ำหนักเพิ่มบวม อาการเหล่านี้จะหายไปเองเมื่อใช้ยาต่อไปเรื่อย ๆ
ฝ้า เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะเส้นเลือดอุดตัน อาการปวดศีรษะไมเกรน โรคลมชัก หอบหืดรุนแรงขึ้น
เป็นสารก่อมะเร็ง และเป็นสารก่อลูกวิรูป
ประโยชน์ทางคลินิก
ยาคุมกำเนิด
ทดแทนฮอร์โมน
ปวดประจำเดือน
โปรเจสเตอโรน Progesterone
ประโยชน์ทางคลินิก
ยาคุมกำเนิด
ป้องกันภาวะแท้ง
รักษาปวดประจำเดือน
ฮอร์โมนทดแทน
ผลข้างเคียง
เลือดออกกระปริดกระปรอย อ่อนเพลีย น้ำหนักเพิ่ม เจ็บคัดเต้านม
น้ำตาลในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง กล้ามเนื้อหัวใจ
ตายในระหว่างตั้งครรภ์ โปรเจสเตอโรนมีฤทธิ์ก่อลูกวิรูป
แอนโดรเจน Androgens
ประโยชน์ทางคลินิก
ภาวะที่อัณฑะสร้างฮอร์โมนน้อย
รักษาภาวะโลหิตจาง
ผลข้างเคียง
เพศหญิง
ถ้าได้รับแอนโตรเจนขนาดสูง : เกิดขนดก สิว กดการมีประจำเดือน อวัยวะเพศขนาดใหญ่ขึ้น เสียงห้าว เกิดการคั่งของ โซเดียมและน้ำ
เพศชาย
ที่ขาดฮอร์โมนและได้รับแอนโดรเจน : อาจเกิดต่อมลูกหมากโตทำให้ปัสสาวะไม่ออก
อาการที่พบทั่ว ๆไป คือ คลื่นไส้ ความรู้สึกทางเพศเพิ่มขึ้นหรือลดลง เป็นไข้ เป็นสิว เป็นหมัน หมดสมรรถภาพทางเพศ
ยาเม็ดคุมกำเนิด (Oral contraceptives)
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการหลั่ง FSH ทำให้ไข่ไม่เจริญเติบโต
ยับยั้ง LH ทำให้ไม่มี LH surge และไม่มีการตกไข่
ผลต่อเยื่อเมือกปากมดลูก P ทำให้เมือกมีปริมาณน้อยและเหนี่ยวข้น
ผลต่อเยื่อบุโพรงมดลูก ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางไม่เหมาะกับการฝังตัว
ผลต่อท่อนำไข่ E ทำให้ท่อนำไข่บีบตัวมากขึ้นไข่ที่ผสมแล้วเดินทางถึงโพรง มดลูกเร็วเกินไปไม่สามารถฝังตัวได้
ชนิดของยาเม็ดคุมกำเนิด
ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม
ชนิดที่มีฮอร์โมนในขนาดคงที่
ฮอร์โมนปริมาณสูง EE > 50 ug และ P 500 ug ขึ้นไป
ฮอร์โมนปริมาณต่ำ EE< 50 ug และ P ปริมาณน้อย
ชนิดที่มีฮอร์โมนในขนาดคงที่แตกต่างกัน
Biphasic pills
Triphasic pills
2.ยาเม็ดคุมกำเนิดที่มีโปรเจสเตอโรนอย่างเดียว
P ขนาดน้อย ๆ เท่ากันทุกเม็ด ตัวอย่างเช่น Exluton (lynestrenol 0.5 มก.)
3.ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉิน
COC E สูง 2 เม็ด หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม , 12 ชม 2 เม็ด
Levonorgestrel 0.75 มก. หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม, 12 ชม 1 เม็ด
Levonorgestrel 1.5 มก. หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม
ประกอบด้วยฮอร์โมน 2 ชนิด
เอสโตรเจน : ethinyl estradiol (EE) และ mestranol
โปรเจสเตอโรน : norethisterone,
lynestrenol, levonorgestrel, desogestrel, cyproterone acetate และ drospirenone