Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ยาปฏิชีวนะและยาต้านจุลชีพ - Coggle Diagram

- - - - Penicillins
      - Cephalosporins
      - ออกฤทธิ์ดีมากในระยะที่จุลชีพเจริญเติบโต
      - ระยะพักจะออกฤทธิ์ไม่ดีเท่าที่ควร
    - - Polypeptide antibiotic
      - antifungal antibiotic
      - ออกฤทธิ์ทันทีที่สัมผัสกับจุลชีพ
      - จับติดแน่นกับเยื่อหุ้มไซโตพลาสอยู่นาน
    - - Macrolide antibiotic
      - Aminoglycoside
      - Tetracycline
      - Chloramphenical
    - - Griseofulvin
      - Rifampicin
    - - Aminoglycosides
- - - - Penicillins Natural penicillins
        
        penicillin G
        
        penicillin V
      - ยาที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อstaphylococci
        
        Cloxacillin
        
        oxacillin
        
        methicillin
        
        nafcillin
      - ยาที่มีขอบเขตการต้านแบคทีเรียขยายกว้าง
        
        Amoxicillin
        
        ampicillin
      - ยาที่มีฤทธิ์ต้านเชื้อ pseudomonas
        
        Ticarcillin,
        
        carbenicillin
        
        piperacillin
      - Carbapenems
        
        Meropenam
        
        ertapenem
        
        imipenem
      - 6.Monobactams
        
        Aztreonam
      - Cephalosporins
        
        รุ่นที่ 1 Cefadroxil, cefazolin, cephalexin, cephalothin,
        cephapirin, cephradine
        
        รุ่นที่ 2 Cefaclor, cefamandole, cefmetazole,
        cefonicid, cefotetan, cefoxitin,cefprozil, cefuroxime
        
        รุ่นที่ 3 Cefdinir, cefixime, cefoperazone, cefotaxime,
        ceftibuten, ceftizoxime,ceftriaxone
        
        รุ่นที่ 4 Cefepime, cefpirome
      - Glycopeptides
        
        vancomycin
        
        teicoplanin
      - ยาอื่นๆ
        
        ยาปิดกั้น bactopenol
        
        bacitracin
        
        ยายับยั้ง EPT
        
        fosfomycin
        
        สารที่มีโครงสร้างคล้าย alanine
      - ยายับยั้ง β-lactamase
        
        tazobactam
        
        clavulanic acid
        
        sulbactam
      - ยาที่ทําลายเยื่อหุ้มเซลล์
        
        polymycin A/B
  - - - ได้มาจากเชื้อรา Penicillium chrysogenum (หรือ P. notatum) ยา penicillins แบ่งเป็ น 4 กลุ่มคือ
        
        Natural penicillins หรือ penicillins แบบดั้งเดิม ซึ่งมีขอบเขตการต้านแบคทีเรียแคบ
        
        ยา penicillins ที่สามารถต้านเช้ือ Staphylococcus (antistaphylococcal penicillins)
        
        Penicillins ที่มขีอบเขตการต้านเชื้อขยายออกไป (extended-spectrum penicillins) หรือ
        aminopenicillins
        
        Penicillins ที่สามารถต้านเช้ือ Pseudomonas
    - - ยา penicillins ผ่านผนังเซลล์แบคทีเรียแล้วไปจับกับ penicillin-binding proteins (PBP)
        ซึ่งอยู่บน cytoplasmic membrane
      - ยับยั้งเอนไซม์ transpeptidase
        ซึ่งเป็นเอนไซม์PBP ทําให้ยับยั้งการสร้างผนังเซลล์(cell wall)
      - ทําให้เซลล์แบคทีเรียแตกสลาย (lysis)
    - - การสร้าง β-lactamase เพอื่ ทําลายยา การเปลี่ยนแปลง PBP
        ทําให้ยาจับได้น้อยลงและการเปลี่ยนแปลง porins ทําให้ยาผ่านเข้าได้น้อยลง
      - ยาไม่มีผลต่อแบคทีเรียที่ไม่มีผนังกั้นเซลล์หรือแบคทีเรียที่อยู่ในระยะที่ไมได้เจริญเติบโต
      - โดยปกติยา penicilins จะไมเ่ข้าสมอง ยกเว้นเมื่อเกิดการอักเสบ
        เช่น เยื่อห้มุสมองอักเสบ(meningitis) ทําให้ยาสามารถผ่านเข้าสมองได้
    - - เภสัชจลนศาสตร์
        
        ยาจับกับโปรตีนในอาหารทําให้การดดูซึมน้อยลง
        
        การดูดซึมยาจะน้อยลงเมื่อรับประทานพร้อมอาหาร (ยกเว้น amoxicillin)
        
        การดูดซึมจากทางเดินอาหารไม่แน่นอน ขึ้นกับปริมาณกรดในกระเพาะอาหาร และความสามารถของยาในการทนกรด
    - - 1.ก่อนเริ่ม dose แรก ควรถามประวัติการแพ้ยาก่อน ถ้ามีประวัติการแพ้ควรเขียนไว้ใน OPD card รายงานหรือ kardex ผู้ป่วยที่มีประวัติแพ้ง่าย
      - ตรวจสอบวิธีการใช้ยาวิถีทางให้ชัดเจน เพราะยาบางอย่างฉีดเข้าหลอดเลือดดําไม่ได้ แม้จะฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ก็ต้องระมัดระวังอย่าให้ปลายเข็มแทงเข้าไปในหลอดเลือดเป็ นอันขาด
      - การฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ควรเลือกกล้ามเนื้อที่ใหญ่และหนา ต้องฉีดให้ลึก เพราะยาจะระคายเคืองทําให้เจ็บปวดมาก
      - การฉีดเข้าเส้นเลือดดําควรเลือกเส้นที่ใหญ่พอสมควร เลือกเข็มที่เล็กและดมการเจือจางยาพอสมควรจะช่วยลดการอักเสบของหลอดเลือดดําได้มาก
      - 5.เตรียมเครื่องใช้สําหรับการช่วยเหลือฉุกเฉินให้พร้อมเสมอ ในกรณีที่เกิดการแพ้แบบAnaphylactic reaction
      - 6.ไม่ควรผสมกับยาอื่นพร้อมกันเพราะอาจเกิดปฏิกิริยาที่ไม่ต้องการได้เช่น ฉีด penicillin ขณะที่กําลังให้ sodium bicarbonate หยดทางหลอดเลือดดําอยู่ โดยฉีด I.V. line เดียวกัน penicillin จะถูกทําลาย เพราะ pH จะเปลี่ยนไป
      - 7.Penicillin G เมอื่ ผสมกับน้ํากลั่นแล้วจะคงทนได้นาน 1 วันในอุณหภูมิห้องแต่จะอยู่ได้นาน 1สัปดาห์ถ้าเก็บไว้ในตู้เย็น ถ้าผสมแล้วใช้ไม่หมดควรเก็บไว้ในตู้เย็นแล้วเขียนวัน เวลาที่ผสมยากํากับไว้
      - 8.Penicillin ที่ผสมกับ 5% Dextrose ถ้าเก็บไว้ในตู้เย็นจะอยู่ได้นาน 24 ชั่วโมง ถ้าอยู่ในอุุณหภูมิห้องฤทธิ์ยาจะเสื่อมลงอย่างรวดเร็วถ้า pH อยู่ระหว่าง 5.5 - 6.5
  - - - เป็นยาปฏิชีวนะกลุ่ม β-lactams โครงสร้างประกอบด้วยวงแหวน lactam (lactam ring)
      - สกัดจากเชื้อรา cephalosporium acremonium
      - มีฤทธิ์ฆ่าแบคทีเรีย (bacteriacidal activity)
      - cephalosporin ทุกตัวไม่มีผลต่อเชื้อต่อไปนี้ Methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA), Enterococcus faecalis,Listeria monocytogenes, Legionella และ clostridium difficile
      - Cephalosporins ส่วนมากถกูขับออทางปัสสาวะโดยการกรองที่ไต (glomerular filtration) และการขับออกทางท่อในไต (tubular secretion) ในรูปที่ไม่เปลี่ยนแปลง การขับออกทางท่อไตถกูยับยั้งโดยprobenecid
      - Cephalosporins ที่ถูกขับออกทางน้ำดี คือ cefoperazone และ ceftriaxone ยา 2 ตัวนี้ นิยมใช้ในผู้ป่วยโรคไต โดยไม่ต้องปรับลดขนาดยา
    - - จับกับ peniciilin binding protein (PBP)
      - ยับยั้ง transpeptidase ใน PBP
      - กระตุ้นเอนไซม์ autolysin ทําให้แบคทีเรียย่อยสลายตัวเองมากขึ้น
    - - การแพ้ยา (hypersensitivity reactions)
        
        พบประมาณ 10-15% ของผู้ป่วยที่แพ้penicillins ซึ่งมักจะแพ้cephalosporinsมีผื่นเล็กน้อย อาจให้ cephalosporins ได้อย่างปลอดภัย แต่ถ้ามีอาการแพ้รุนแรงไม่ควรให้cephalosporins
      - พิษต่อไต (nephrotoxicity)
        
        ลดขนาดยา (dose) ในผู้ป่วยโรคไต ยกเว้น cefoperazone และ ceftriaxone
      - Disulfiram-like reactions
        
        ถ้าได้รับแอลกอฮอล์ร่วมอาจเกิดอาการคลื่นไส้อาเจียน ปวดศีรษะ พบบ่อยใน cefotetan,cefamandole และ cefoperazone ขณะที่ได้รับยานี้ไม่ควรดื่มแอลกอฮอล์
      - Coombs’test ให้ผลบวก
        
        มักไม่พบว่าเกิดภาวะซีดจากเม็ดเลือดแดงแตก (hemolytic anemia)
      - Hypothrombinemia
        
        ยาทําให้การสร้าง thrombin (clotting factor II) น้อยลง จากการยับยั้ง vitamin K decarboxylase ในตับและมีผลต่อ normal flora ในลําไส้ที่สังเคราะห์วิตามินเค ทําให้เลือดหยุดไหลช้าหรือเลือดออกง่าย (bleeding tendency) พบใน cefoperazone, cefamandole, cefmetazole และ cefotetan
    - - Cephalosporins รุ่นที่ 1
        
        แบคทีเรียแกรมบวกทรงกลม (gram-positive cocci)
        
        pneumococci
        
        (Streptococcus pneumoniae)
        
        streptococci (Streptococcus pyogenase)
        
        ยาไม่ครอบคลุมเชื้อ enterococci (Enterococcus faecalis) และ methicillin-resistant Staphylococcus aureua (MRSA)
        
        ไม่เข้าสมอง
        
        นิยมให้ก่อนผ่าตัดเพื่อ ป้องกันการติดเชื้อที่ผิวหนัง
        
        Cephalexin
        
        ยาต้นแบบของ cephalosporin ร่นุ ที่ 1
        ที่เป็นยาชนิดกิน
        
        Cefazolin
        
        ออกฤทธิ์นานยาเข้ากระดูกได้ดี
      - Cephalosporins ร่นุ ที่ 2
        
        Cefoxitin และ cefotetan
        
        รักษาการติดเชื้อผสม anaerobes (Bacteroides fragilis) และ aerobes
        
        การติดเชื้อในช่องท้อง (intraabdominal infection) /
        การติดเชื้อในช่องท้อง (intraabdominal infection)
        
        Cefaclor
        
        ใช้รักษาการติดเชื้อ Hemophilus influenzae
        
        Moraxella catarrhalis
        
        Cefuroxime
        
        เป็นยาต้นแบบ (prototype) ของ cephalosporins ร่นุที่ 2 มีทั้งชนิดกินและฉีดยานี้ทนต่อ β-lactamase ส่วนใหญ่ไม่เข้าสมอง
      - Cephalosporins รุ่นที่ 3
        
        ยากินได้แก่ cefixime, cefpodoxime, cefdinir, ceftibuten
        
        ยาฉีดได้แก่ cefoperazone, cefotaxime, ceftazidime, ceftizoxime และ ceftriaxone
        
        ครอบคลุมแบคทีเรียแกรมลบหลายชนิด ทั้งทรงกลมและแท่ง แต่ครอบคลุมแบคทีเรียแกรมบวกน้อย
        
        การติดเชื้อ Pseudomonas ใช้ ceftazidime หรือ cefoperazone
        
        ส่วนใหญ่เข้าสมองได้ยกเว้น cefoperazone
      - Cephalosporins รุ่นที่ 4
        
        ตัวอย่างยาได้แก่ cefepime, cefpirome ใช้เป็นยาฉีดเท่านั้น
        
        แต่ยาไม่ครอบคลุมเชื้อ MRSA,Enterococcus faecalis, Bacteroides fragilis และ Listeria monocytogenes
    - - มีโครงสร้างคล้าย penicillins
      - มีกลไกการออกฤทธิ์เหมือน penicillins ในปัจจุบันยายังทนต่อ β-lactamase
      - มีฤทธิ์ฆ่าแบคทีเรีย (bactericidal)
    - - ลดพิษต่อไต
      - ยาถูกขับออกทางปัสสาวะ ต้องปรับลดขนาดยาในผู้ป่วยไตวาย
      - มีผลฆ่าแบคทีเรียกว้างมาก (bactericidal) สามารถฆ่าได้ทั้ง
        แบคทีเรียแกรมบวก แกรมลบ และ anaerobes
    - - รักษาการติดเชื้อ pneumococci ที่ดื้อต่อ penicillins โดยใช้เป็นตัวเลือกรองจาก ceftriaxone
      - รักษาการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะที่เกิดจาก Enterobacter
        (แกรมลบทรงแท่ง) ใช้เป็นตัวเลือกอันดับ 1
      - ใช้ Imipenem หรือ meropenem ร่วมกับ tobramycin รักษาการติดเชื้อ Pseudomonas โดยเป็น ตัวเลือกอันดับ 3
    - - ชัก (seizures) โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคไต
      - รบกวนระบบทางเดินอาหาร (คลื่นไส้อาเจียน อุจจาระร่วง)
      - เกิดการแพ้ (ถ้าผู้ป่วยแพ้ penicillins ก็อาจแพ้ยานี้ด้วย)
    - - ซักประวัติการแพ้ยา
      - ถ้าฉีดเข้ากล้ามเนื้อจะปวดมาก หากจําเป็นต้องฉีดควรฉีดให้ลึกที่กล้ามเนื้อใหญ่ เช่น กล้ามเนื้อสะโพก และเปลี่ยนที่ฉีดเสมอ
      - การฉีดเข้าหลอดเลือดดํามกัพบว่ามีการอักเสบบริเวณรอยฉีดยา อาจหลีกเลี่ยงโดยการเจือจางยาให้มากและฉีดหรือหยดช้าๆ
      - Cephalotin เมื่อผสมแล้วยาจะคงทนอยู่ได้ประมาณ 6 ชั่วโมงใน
        อุณหภมูิห้อง
    - - aztreonam
        
        ใช้เป็นยาฉีด (IV, IM)
        
        ยามีผลฆ่าแบคทีเรีย (bacteriacidal)
        
        ยาถูกขับทางปัสสาวะ
      - กลไกการออกฤทธิ์
        
        เหมือน penicillins และยานี้เป็นยากลุ่ม β-lactams
        
        Aztreonam ทนต่อ β-lactamase ยานี้ไม่มี cross-allergenicity กับ penicillins ดังนั้นผู้ที่แพ้penicillins สามารถใช้ยานี้ได้
      - ผลข้างเคียง
        
        ผื่น (skin rash)
        
        เอนไซม์จากตับสูงในเลือด
        
        รบกวนทางเดินอาหาร (คลื่นไส้อาเจียน)