Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤกทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ - Coggle Diagram
ยาที่ออกฤกทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ
เบาหวาน (Diabetes mellitus, DM)
เบาหวาน
+ความผิดปกติทางเมตะบอลิซึมซึงมีลักษณะสำคัญ คือ ระดับ
น้ำตาลกลูโคสในเลือดสูง (hyperglycemia)
+เป็นผลมาจากความบกพร่องของการหลั่งอินซูลิน หรือเซลล์ของร่างกายไม่สามารถนำอินซูสินไปใช้อย่างมีประสิทธิภาพ(insulin resistance) หรือทั้งสองอย่างร่วมกัน
+ภาวะดื้อต่ออินซูลิน (insulin resistance) คือ ภาวะที่เซลล์มีการตอบสนองต่ออินซูลินลดลง
+การมีน้ำตาลในเลือดสูงระยะเวลานานๆทำให้เกิดโรคแทรกซ้อนทั้งเฉียบพลันและเรื้อรังเกิดความผิดปกติของหลอดเลือด (vascular abnormalities)
+การทำงานของอวัยวะต่างๆ เช่น ตาไต เส้นประสาทไม่เหมือนเดิม
การรักษา
เป้าหมายในการรักษา= ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในระดับปกติ
การรักษาแบบไม่ใช้ยา เช่น ควบคุมอาหาร ออกกำลังกาย
การรักษาโดยการใช้ยา
ยาฉีด Insulin
ข้อบ่งใช้
-- ใช้ยาลดน้ำตาลในเลือดชนิดอื่นไม่ได้ผล
-- โรคตับ หรือโรคไตระดับรุนแรง
-- รักษาภาวะโปตัสเซียมในเลือดสูง (hyperkalemia)
-- ผ่าตัด ติดเชื้อ diabetes ketoacidosis
กลไกการออกฤทธิ์ของ Insulin
-- นำกลูโคสจากเลือดเข้าสู่เซลล์
-- เปลี่ยนกลูโคสเป็นกลัยโคเจน (glycogen)
-- นำโปตัสเซียมเข้าสู่เซลล์ (พร้อมกับการนำเข้ากลูโคส)
ผลข้างเคียง
o ระดับน้ำตาลในเลือดดำ (hypoglycemia)---- หัวใจเต้นเร็ว เหงื่อออกมาก หิว ปวดหัว สั่น ออกเพลีย ซึม หมดสติ
o ตุ่มนูนแข็งจากไขมันใต่ชั้นผิวหนังตรงตำแหน่งที่ฉีด (lipohypertrophy) จากการฉีดอินชู ลินซ้ำที่ตำแหน่งเดิม
ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด (hypoglycemic drugs)
sulfonylureas
กลไกการออกฤทธิ์
กระตุ้นการหลั่งอินซูสินจากเบต้าเซลล์ที่ตับอ่อน
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์
น้ำหนักตัวเพิ่ม ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ: ปวดศีรษะ เหงื่อแตก กระวนกระวายอ่อนเพลีย สับสน ตาพร่า ปากหรือลิ้นชา มีอาการจะเป็นลมคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง
ข้อห้ามใช้ ห้ามใช่ในผู้ป่วยที่แพ้ยาปฏิชีวนะกลุ่ม sulfonamide19
Biguanides
ตัวยา: Metformin
กลไกการออกทธิ์
เพิ่มความไวของเนื้อเยื่อต่ออินซูลิน และลดการสร้าง
กลูโคสจากตับ เพิ่มการนำกลูโคสเข้าเซลล์กล้ามเนื้อและเพิ่มการใช้
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์
เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก ท้องเสีย แสบยอดอกน้ำหนักลด ลดการดูดซึมวิตามิน B12 และ folic acid การคั่งของกรดแลคติก (lactic acidosis): หายใจหอบ เบื่ออาหาร เซื่องซึม ความดันโลหิตต่ำ
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้กับผู้ป่วยที่มีภาวะไตทำงานบกพร่องหัวใจวายระบบไหลเวียนล้มเหลว เพราะอาจทำให้เกิดภาวะกรดแลกติคคั่งในเลือด (lactic acidosis)
Thiazolidinediones
Pioglitazone
เพิ่มความไวของเนื้อเยื่อต่ออินซูลิน (ลดการดื้อต่ออินซูลิน)
เพิ่มการนำกลูโคสเข้าเซลล์ และลดการสังเคราะห์กลูโคส
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์
-บวมน้ำ (fluid retention)
-เพิ่ม LDL cholesterol พิษต่อตับ อาการที่บ่งบอก เช่น ตัวเหลือง ปัสสาวะสีดำ
Alpha-glucosidase inhibitors
ชื่อสามัญทางยา
ㆍAcarbose, Voglibose, Miglitol
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งเอนไซม์ alpha-glucosidase และเอนไซม์amylase เอนไซม์นี้มีหน้าที่ย่อยคาร์โบไฮเดรตเป็นน้ำตาลโมเลกลเดี่ยว
ข้อห้ามใช้ ห้ามใช่ในผู้ป่วยที่มีปัญหาระบบทางเดินอาหาร การทำงานของตับ/ ไต บกพร่อง
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์
ㆍปวดท้อง ท้องเสีย ท้องอืด ผายลมบ่อยลดการดูดซึมธาตุเหล็ก ทำให้โลหิตจาง
ㆍ พิษต่อตับ เมื่อใช้ระยะยาว
incretin-based drugs
. กระตุ้นตัวรับ GLP-1
ชื่อสามัญทางยาExenatide, Liraglutide, Albiglutide,Dulaglutide
กลไกการออกฤทธิ์: กระตุ้นตัวรับ GLP-1 ส่งผลให้มีการกระตุ้นการหยับยังการหลังกลูคากอน
ผลข้างคียง/อาการไม่พึงประสงค์ เบื่ออาหาร คนไส้ อาเจียน น้ำหนักลด ท้องเสีย ตับอ่อน
ข้อห้ามใช้ ผู้ป่วยโรคไตวาย, ulcerative colitis, crohn's disease
ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 (DPP-4 inhibitors)
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 ซึ่งเป็นเอนไซม์ทำลาย GLP-1 และGIP ทำให้ลดการทำลายฮอร์โมน GLP-1 และ GIP
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์
การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบน เยื่อจมูกอักเสบ
ชื่อสามัญทางยา: Sitagliptin, Vildagliptin, Saxagliptin
glucagon
ข้อบ่งใช้ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำขั้นวิกฤตจากภาวะต่างๆ เช่นinsulin overdose กลไกการออกฤทธิ์พิ่มการสลายกลัยโคเจนเป็นกลูโคสลดการสังเคราะห์กลัยโคเจน ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์คลื่นไส้อาเจียนข้อควรระวังระวังการใช้ในผู้ป่วยโรคทางหัวใจและหลอดเลือด
SGLT-2 inhibitors
ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด: SGLT-2 inhibitorsSGLT-2 = sodium glucose cotransporter-2
ชื่อสามัญทางยา: Canagliflozin, Empagliflozin,Dapagliflozin
กลไกการออกฤทธิ์ยับยั้งการดูดกลับของกลูโคสที่หน่วยไต ทำให้มีกลูโคส ออกมากับปัสสาวะเพิ่มขึ้น ลดปริมาณกลูโคสในเลือด
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์การติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ น้ำหนักลด ของเหลวในกระแสเลือดลดลง (hypovolemia)ไม่เกิดภาวะทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ
ฮอร์โมนของต่อมธัยรอยด์ (Thyroid hormones)
ความผิดปกติของต่อม
ธัยรอยด์ (Thyroid disorders)
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูง (hyperthyroidism)
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำ (hypothyroidism)
สาเหตุคมผิดปกติระดับธัยรอยด์ฮอร์โมน
Causes of Hypothyroidism:
Hashimoto's disease - an auto-immune disease
Surgical removal of the thyroid
Radioactive iodine therapy - commonly used in cancer
Radiation therapy - used in cancer of the head & neck
Medications
Post-partum thyroiditis
lodine deficiency
Problems with the pituitary affecting TSH production.
Causes of Hyperthyroidism:
Grave' disease - an autoimmune condition
Nodules - lumps in the thyroid gland
Thyroiditis - inflammation of the thyroid
lodine excess
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูง (Hyperthyroidism)
เป้าหมายลดระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนให้อยู่ในระดับปก
ยาที่ใช้
กลุ่ม thioamides ได้แก่ Propylthiouracil (PTU),
Methimazole (MMI)
lodides
Radioactive iodine
Thioamides
ยา: Propylthiouracil (PTU), Methimazole(MMI)
กลไกการออกฤทธิ์ ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้สังเคราะห์ฮอร์โมนธัยรอยด์
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์ กดไขกระดูกโดยเฉพาะการลดลงของเม็ดเลือดขาว(agranulocytosis)สังเกตอาการเบื้องต้น เช่น เจ็บคอ ไข้ hypothyroidism จากการได้รับยามากเกินไป ตับอักเสบ สังเกตอาการตัวเหลือง ปัสสาวะสีดำ อุจจาระมีสีอ่อนตรวจค่าการทำงานของตับ ผื่นคัน
lodides
saturated solution of potassium iodide (SSKI),Lugol's solution
นิยมใช้ลดขนาดต่อมและปริมาณเลือดที่มาเลี้ยงต่อม ก่อนทำการผ่าตัด
กลไกการออกฤทธิ์ ยับยั้งการสังเคราะห์ฮอร์โมนธัยรอยด์
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์พิษไอโอดีน (iodism) เช่นต่อมน้ำลายอักเสบน้ำลายออกมามาก มีไข้ ปวดแสบร้อนในปากรสชาดโลหะ (เผื่อน)ในปาก ผื่น
Radioactive iodine (RAI): การกินแร่
odine-131 (I-131) เป็นไอโซโทป ถูกดูดซึมอย่างรวดเร็ว
และไปเก็บสะสมคามเข้มข้นสูงที่ต่อมธัยรอยด์
กลไกการออกฤทธิ์: ปล่อยรังสีเบต้าทำลายต่อมธัยรอยด์ราคาถูก ให้ผลดี ไม่เจ็บ สะดวกเนื่องจากให้โดยการกินสารละลาย I - 131 ซึ่งไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ไม่มีรสอาการไม่พึงประสงค์ ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนต่ำ (อาจเกิดภายใน 1 หรือ 2 ปี)กดไขกระดูกระวังภาวะโลหิตจาง เม็ดเลือดขาวต่ำ (leukopenia),กล็ดเลือดต่ำ (thrombocytopenia)
ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำ (Hypothyroidism)
เป้าหมายเพิ่มระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนให้อยู่ในระดับปกติ
ยาที่ใช้
Thyroxine (T4)
Liothyronine (T3)
Levothyroxine (T4)
ธัยรอยด์ฮอร์โมนชนิด T4 ที่ได้จากการสังเคราะห์ มีทั้งรูปแบบยากินและ รูปแบบยาฉีด รูปแบบยาฉีด (IV/) ใช้รักษาภาวะธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำระดับรุนแรง (myxedema coma)
ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์ หากได้รับยามากจนทำให้ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูงผู้ป่วยจะมีอาการหัวใจเต้นเร็ว กระสับกระสาย ทนร้อนไม่ได้น้ำหนักลด
Liothyronine (T3)
ธัยรอยด์ฮอร์โมนชนิด T3 ที่ได้จากการสังเคราะห์ มีทั้งรูปแบบยากินและ รูปแบบยาฉีดรูปแบบยาฉีด (IV) ใช้รักษาภาวะธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำระดับรุนแรง (myxedema coma) ผลข้างเคียง/ อาการไม่พึงประสงค์ ข้อควรระวัง ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา เช่นเดียวกับ levothyroxine (T4
เอสโตรเจน
กลไกการออกฤทธิ์
ㆍ ซึมผ่านพลาสมาเมมเบรน
ㆍ จับกับตัวรับซึ่งจะจำเพาะต่อฮอร์โมนนั้น ๆ ในไซโตพลาสม
steroid-receptor complex
ㆍ มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและซึมเข้าสู่นิวเคลียสจับกับตำแหน่งจำเพาะบนโครมาติน
ㆍ กระตุ้นให้มีการสังเคราะห์ RNAและโปรตีน
ฤทธิ์ทางสรีรวิทยาและเภสัชวิทยา
ฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธุ์เพศหญ
ควบคุมการเจริญเติบโตและการพัฒนาของช่องคลอด มดลูก ท่อนำไข่ และเต้านม
เร่งการปิดของ epiphysis ของ long bone
เปลี่ยนแปลงการกระจายไขมัน ทำให้มีลักษณะและรูปร่างของผู้หญิงทำให้มีขนขึ้นบริเวณรักแร้และอวัยวะสืบพันธุ์มีการเปลี่ยนแปลงของสีผิวบริเวณรอบๆ และที่อวัยวะสืบพันธุ์
การควบคุมการเกิดประจำเดือน
ฤทธิ์ต่อเมแทบอลิซึม
ผลต่อกระดูกเอสโตรเจนที่ผลยับยั้งการสลายกระดูกโดยต้านฤทธิ์ของฮอร์โมนพาราธัยรอยด์ แต่ไม่มีผลกระตุ้นการสร้างกระดูก
ผลต่อเมแทบอลิซึมของไขมันเอสโตรเจนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเมแทบอลิซึมของไขมัน โดย เพิ่มระดับ HDL และลดระดับ LDL
ผลต่อการแข็งตัวของเลือดมีฤทธิ์เพิ่มระดับโปรธรอมบินและfactor 1! VII IX และ X มีผลทำให้เลือดแข็งตัวง่ายขึ้น
ผลอื่น ๆ ทำให้เกิดการบวมขึ้นได้ โดยเกิดการดั่งของน้ำและโซเดียม
ผลต่อการเกิดมะเร็ง พบลดการเกิดมะเร็งของเยื่อบุมดลูกและรังไข่ แต่เพิ่มโอกาสการเกิดมะเร็งของเต้านมclotting
เภสัชจลนศาสตร์
-การดูดซึม ดีผ่านผิวหนัง เยื่อเมือก ทางเดินอาหาร
-เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ตับให้เมแทบอไลท์
-บางส่วนขับทางน้ำดีและเกิด enterohepatic circulation ดูดซึมกลับมาใช้ได้หรือถูกเปลี่ยนแปลงเป็น estriol ขับออกทางร่างกาย
ประโยชน์ทางคลินิก
ยาคุมกำเนิด โดยใช้ร่วมกับโปรเจสติน
ทดแทนฮอร์โมนในหญิงวัยหมดประจำเดือน
ปวดประจำเดือน โดยอาจให้แบบเป็นรอบๆ โดยให้ร่วมกับโปรเจสเตอโรน แต่นิยมใช้ยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์มากกว่า
เด็กผู้หญิงที่รังไข่ไม่เจริญ
กระดูกพรุน
อื่น ๆ เช่น เลือดออกจากช่องคลอด เยื่อบูมดลูกเจริญนอกโพรงมดลูก สิว ขนตามตัว มะเร็งที่ตอบสนองดีต่อเอสโตรเจน เช่น มะเร็งเต้านม มะเร็งต่อมลูกหมาก
อาการข้างเคียง
. คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง ปวดศีรษะ เลือดออกกระปริดกระปรอย เจ็บคัดเต้านม น้ำหนักเพิ่มบวมอาการเหล่านี้จะหายไปเองเมื่อใช้ยาต่อไปเรื่อย ๆ
. ฝ้า เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะเส้นเลือดอุดตัน อาการปวดศีรษะไมเกรนโรคลมชัก หอบหืดรุนแรงขึ้น
ㆍ เป็นสารก่อมะเร็ง และเป็นสารก่อลูกวิรูป
ข้อห้ามใช้
1.ผู้ที่เป็น estrogen dependent neoplasms เช่น เนื้องอกของเยื่อบุโพรงมดลูกมะเร็งเต้านม
2.ผู้หญิงระหว่างตั้งครรภ์
3.ผู้หญิงที่ให้นมบุตร
4.ผู้ที่มีประวัติโรคหัวใจและหลอดเลือด ตับ ไต ไมเกรน ลมซัก ซึมเศร้า
ผู้ป่วยประวัติ thromoboembolic disorder
ยาเตรียม
ยาฮอร์โมนเอสโตรเจนมีหลายรูปแบบ ได้แก่ แบบรับประทาน แบบฉีดเข้ากล้ามเนื้อ การให้ทางผิวหนัง และการใช้เฉพาะที่
Selective Estrogen Receptor Modulators
เป็นยาที่มีผลต่อเนื้อเยื่อบางชนิดคล้ายเอสโตรเจน ในขณะที่แสดงฤทธิ์ต้านเอสโตรเจนที่เนื้อเยื่ออื่นได้ คือ มีฤทธิ์เป็นทั้ง agonists และantagonists ของเอสโตรเจน
SERM รุ่นที่ 1
Tamoxifen และอนุพันธ์
antagonist ที่เต้านม agonist ที่กระดูกและเยื่อบุโพรงมดลูก
SERM รุ่นที่ 2
Raloxifene และอนุพันธ์
agonist ที่กระดูก โดยไม่มีผลต่อเยื่อบุโพรงมดลูก
ตัวอย่างยา antiestrogen
. Clomiphene: หญิงมีบุตรยาก(กระตุ้นการตกไข่)
. Fulvestrant: มะเริ่งเต้านม
โปรเจสเตอโรน
ฤทธิ์ทางสรีรวิทยาและเภสัชวิทยา
1.ฤทธิต่อระบบสืบพันธ์เพศหญิง
เปลี่ยนเยื่อบุโพรงมดลูกให้เหมาะกับการฝังตัวของไข่ที่ผสมแล้ว
ประคับประคองการตั้งครรภ์
ลดปริมาณของมูกปากมดลูกมูกมีลักษณะเหนียวข้นลดการหดรัดของกล้ามเนื้อมดลูกและท่อนำไข่ทำให้ไม่ตอบสนองต่อการกระตุ้นด้วย oxytocin
2.ผลต่อเต้านมคือกระตุ้นให้มีการเจริญเติบโตมีการสร้างน้ำนมและมีเลือดมาเลี้ยงเต้านมมากขึ้น
ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้อุณหภูมิในร่างกายสูงขึ้น 10Fในช่วงกลางของรอบประจำเดือน ซึ่งสัมพันธ์กับระยะการตกไข่
4.ฤทธิต่อเมแทบอลิซึมมีผลเล็กน้อยต่อโปรตีนเมแทบอลิซึมเสริมภาวะสะสมไขมันทำให้ HDL ลดลง
เภสัชจลนศาสตร์
ถูกดูดซึมเร็วเมื่อเข้าสู่ร่างกายถูกเปลี่ยนแปลงที่ตับ ขับออกทางปัสสาวะ
ประโยชน์ทางคลินิก
ยาคุมกำเนิด
ป้องกันภาวะแท้ง ซึ่งจะได้ผลดีในคนไข้ที่ขาดโปรเจสเตอโรน แต่ใช้เฉพาะช่วงตั้งแต่ตกไข่ถึงไตรมาสแรกของการตั้งครรภ์
รักษาปวดประจำเดือน , เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ขนดกเลือดออกผิดปกติในกรณีที่ใช้เอสโตรเจนไม่ได้
ฮอร์โมนทดแทนในสตรีวัยหมดประจำเดือน
อาการข้างเคียง
เลือดออกกระปริดกระปรอย อ่อนเพลีย น้ำหนักเพิ่ม เจ็บคัดเต้านม
น้ำตาลในเลือดสูง ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง
กล้ามเนื้อหัวใจตายในระหว่างตั้งครรภ์ โปรเจสเตอโรนมีฤทธิ์ก่อลูกวิรูป
ยาเตรียมและขนาดที่ใช้
มีหลายรูปแบบ ได้แก่ แบบรับประทาน แบบฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ซึ่งมีฤทธิความแรงของยานั้น ๆ จะแตกต่างกันขึ้นกับชนิดและวิธีการที่จะให้ยานั้น
Selective progesterone receptor modulator (SPRM)
Ulipristal acetate (UPA)
ยาคุมกำเนิดฉุกเฉินชนิครับประทาน และ เพื่อการรักษาพังผืดที่มดลูก
uterine fibroids
1 เม็ด ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกั
Progesterone antagonists
Mifepristone
ยาคุมกำเนิด
เหนี่ยวนำให้เกิดการแท้ง
รักษา เนื้องอกที่มดลูก, เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ มะเร็งเต้านม
แอนโดรเจน
ฤทธิ์ทางสรีรวิทยาและเภสัชวิทยา
.
มีความแตกต่างของหน้าที่ในแต่ละช่วงอายุ
ในระยะตัวอ่อน: มีการพัฒนาของระบบอวัยวะสืบพันธุ์และพัฒนาให้มีลักษณะเพศชายเด่นขึ้น
ในระยะวัยรุ่น
เปลี่ยนแปลงให้เด็กชายมีลักษณะเพศชายเด่นชัดขึ้นกระตุ้นให้อัณฑะใหญ่ขึ้น องคชาติและถุงหุ้มอัณฑะเริ่มเจริญ มีขนบริเวณหัวหน่าว เริ่มมี penile erection ร่างกายสูงขึ้น
พัฒนาการเจริญเดิบโตของกล้ามเนื้อต่าง ๆ
ผิวหนังหนาและเป็นมัน บางคนจะเป็นสิว
ไขมันใต้ผิวหนังหายไปเห็นเส้นเลือดดำใต้ผิวหนังเด่นชัดขึ้น
มีการเจริญของขนรักแร้ มีขนตามลำตัวและแขนขา
มีการเจริญเติบโตของกล่องเสียงทำให้เสียงห้าว
บางคนศีรษะเริ่มล้าน
มีการเจริญของหนวดเครา
มีการปิดของ epiph yses มีอารมณ์และพฤติกรรมทางเพศแบบผู้ชาย
ประโยชน์ทางคลินิก
ภาวะที่อัณฑะสร้างฮอร์โมนน้อยในรายที่อัณฑะไม่ทำงานหลังวัยแตกหนุ่มแล้ว
รักษาภาวะโลหิตจาง (กระตุ้นการสร้าง erythropoietin)
อาการข้างเคียง
เพศหญิงถ้าได้รับแอนโตรเจนขนาดสูงกิดขนดก สิว กดการมีประจำเดือน อวัยวะเพศขนาดใหญ่ขึ้น เสียงห้าว เกิดการคั่งของโซเดียมและน้ำ
เพศชายที่ขาดฮอร์โมนและได้รับแอนโดรเจนอาจเกิดต่อมลูกหมากโตทำให้ปัสสาวะไม่ออกอาการที่พบทั่ว ๆ ไป คือ คลื่นไส้ ความรู้สึกทางเพศเพิ่มขึ้นหรือลดลง เป็นไข้ เป็นสิวเป็นหมัน หมดสมรรถภาพทางเพศ
ยาเม็ดคุมกำเนิด (Oral contraceptives)
ชนิดของยาเม็ดคุมกำเนิด
ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม
ชนิคที่มีฮอร์โมนในขนาดคงที่ (Monophasic pills)
ฮอร์โมนป์ริมาณสูง EE > 50 ug และ P 500 ug ขึ้นไป เช่น Eugynon ,Ovral ส่วนใหญ่ใช้สำหรับโรคทางนรีเวช
ฮอร์โมนปริมาณต่ำ EE< 50 ug และ P ปริมาณน้อย นิยมใช้ในการคุมกำเนิด
ชนิดที่มีฮอร์ โมนในขนาคคงที่แตกต่างกัน (Multiphatic pills)
Biphasic pills
Triphasic pills
ยาเม็ดคุมกำเนิดที่มีโปรเจสเตอโรนอย่างเดียว
P ขนาคน้อย ๆ เท่ากันทุกเม็ด ตัวอย่างเช่น Exuton (ynestrenol 0.5 มก.)
ยาเม็ดคุมกำเนิด ฉุกเฉิน
COc E สูง 2 เม็ด หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม . 12 ชม 2 เม็ด
ㆍ Levonorgestrel 0.75 มก. หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม. 12 ชม 1 เม็ด
Levonorgestrel 1.5 มก. หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการหลั่ง FSH ทำให้ไข่ไม่เจริญเติบโต
ยับยั้ง LH ทำให้ไม่มี LH surge และไม่มีการตกไข่
3.ผลต่อเยื่อเมือกปากมดลูก P ทำให้เมือกมีปริมาณน้อยและเหนี่ยวขัน ตัวอสุจิผ่านเข้าสู่โพรงมดลูกไปผสมกับไข่ได้ยาก
ผลต่อเยื่อบุโพรงมดลูก ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางไม่เหมาะกับการฝังตัวมดลูกเร็วเกินไปไม่สามารถฝังตัวได้
5.ผลต่อท่อนำไข่ E ทำให้ท่อนำไขบีบตัวมากขึ้นไข่ที่ผสมแล้วเดินทางถึงโพรง
Progestin-Only Contraceptives
ยารับประทาน lynestrenol, desogestrel
ยาฝั่งใต้ผิวหนัง norgestrel ( up to 5 years)
ยาฉีคเข้ากล้ามเนื้อ medroxy progesterone acetate(MPA) 3 months
ห่วงอนามัย
-PROGESTASERT: Progesterone
-MIRENA: levonorgestrel
ข้อห้ามใช้
. Absolute
a. History of thromboembolism, MI, stroke
b. Impaired liver function
c. Known or suspected breast cancer
d. Undiagnosed abnormal vaginal bleeding
e. Known or suspected pregnancy
f. Smokers over age 35 (may use progestin-only)
Relative
a. - Migraine without aura headaches
b. - Hypertension - ok if <35, or healthy, or BP controlled
C. - Elective surgery: Discontinue 4wks. prior to major surgery
d. - Gallstones/ Cholecystitis
e. - Epilepsy: anti-seizure meds may decrease effectiveness of OCP's
f. - Diabetes: small risk or worsening vascular disease.
วิธีใช้ยาเม็ดคุมกำเนิด
เริ่มรับประทานยาคุมกำเนิดเม็ดแรกในวันที่ 1-5 ของรอบเดือน (ชนิด 21 เม็ด)หรือวันที่ 1 ของรอบเดือน (ชนิด 28 เม็ด) ครั้งละ 1 เม็ด
เวลาที่รับประทานยาหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอน แต่ควรเป็นเวลาเดียวกันทุกวัน
ชนิด 21 เม็ดจะทานจนหมดแล้วหยุดรอให้ประจำเดือนมา ประจำเดือนจะเริ่มมาประมาณ 2-4 วันหลังหยุดยา เมื่อเว้น 7 วันแล้วเริ่มแผงใหม่ในวันที่ 8 โดยไม่โดยไม่คำนึงถึงวันมาของประจำเดือนถ้าเป็นชนิด 28 เม็ด ให้รับประทานจนหมดแผงแล้วขึ้นแผงใหม่เลยโดยไม่ต้องหยุดยา
ประโยชน์หรือข้อบ่งใช้อื่นของยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม
ประ โยชน์โดยตรงจากการใช้ยาเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์
ประ โยชน์จากการนำยาไปใช้จัดการกับภาวะอื่นๆ
รักษาอาการปวดประจำเดือน
รักษาสิวและภาวะขนดก
รักษาภาวะประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอหรือมีประจำเดือนมามากและนาน
ใช้เลื่อนประจำเดือน
ป้องกันการเกิดเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
รักษาภาวะเลือดออกจากมดลูก
ตวามเสี่ยงต่อมะเร็ง
ลดความเสี่ยงต่อมะเร็งรังไข่
ลดความเสี่ยงต่อมะเร็งเยื่อบุมดลูก
ลดความเสี่ยงต่อมะเร็งลำไส้ใหญ่ใส้ตรง
เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเต้านมบางชนิด แต่ไม่เพิ่มอัตราการเสียชีวิตจากมะเร็งเต้านม
ลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเต้านมที่ไม่ร้ายแรง
อาจลดความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเต้านมในสตรีหมดประจำเดือน