Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ฮอร์โมน ยาต้านฮอร์โมน - Coggle Diagram

- - - - type I DM, gestational DM ใช้เฉพาะอินซูลินเท่านั้น
      - type II DM ใช้ในกรณีต่างๆ
      - ลดระดับน้ำตาลในเลือดผู้ป่วยเบาหวานทุกประเภท
    - - ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ(hypoglycemia)
      - หัวใจเต้นเร็ว เหงื่อออกมาก หิว ปวดหัว สั่น อ่อนเพลีย ซึม หมดสติ
      - ตุ่มนูนแข็งจากไขมันใต้ผิวหนัง
    - - 2.ใช้ร่วมกับยาที่เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด ทำให้อินซูลินไม่สามารถลดน้ำตาลในเลือดได้อย่างมีประสิทธิภาพ
      - beta-blockers อาจบดบังอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ
      - 1.ใช้ร่วมกับยาที่ลดระดับน้ำตาลในเลือด จะเพิ่มความเสี่ยงการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ
  - - - ตัวอย่างยาในกลุ่ม : Gliclazide MR,Glibenclamide,Glipizide,Gliclazide,Glimepiride,Chlorpropamide
      - กลไกการออกฤทธิ์ : กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากเบต้าเซลล์ที่ตับอ่อน
      - ผลข้างเคียง
        
        ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ
        
        คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเสีย
        
        น้ำหนักตัวเพิ่ม
      - ข้อห้ามใช้ : ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่แพ้ยาปฏิชีวนะกลุ่ม sulfonamide
      - ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา
        
        propranolo บดบังอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ
        
        alcohol คลื่นไส้ อาเจียน หน้าแดง ใจสั่น
    - - ตัวยา: Metformin
      - กลไกการออกฤทธิ์
        
        เพิ่มความไวของเนื้้อเยื่อต่ออินซูลิน
        
        เพิ่มการนำกลูโคสเข้าเซลล์กล้ามเนื้อ
      - ข้อห้ามใช้ : ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะไตทำงานบกพร่อง หัวใจวาย ระบบไหลเวียนล้มเหลว
      - ผลข้างเคียง
        
        น้ำหนักลด
        
        ลดการดูดซึมวิตามิน B12 และ folic acid
        
        เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ท้องผูก ท้องเสีย แสบยอดอก
        
        การคั่งของกรดแลคติก(lactic acidosis)
      - ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา : แอลกอฮอล์ เมื่อกินพร้อมกับยาจะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะกรดแลคติกคั่ง
    - - ตัวยา : Pioglitazone
      - กลไกการออกฤทธิ์
        
        เพิ่มความไวของเนื้้อเยื่อต่ออินซูลิน
        
        เพิ่มการนํากลูโคสเข้าเซลล์ และลดการสังเคราะห์กลูโคส
      - ผลข้างเคียง
        
        บวมนํ้า (fluid retention)
        
        เพิ่ม LDL cholesterol
        
        พิษต่อตับ
    - - ตัวยา : Acarbose, Voglibose, Miglitol
      - กลไกการออกฤทธิ์
        
        ลดการย่อยและการดูดซึมคาร์โบไฮเดรตเข้าสู่ร่างกาย
        
        ยับยั้งเอนไซม์ alpha-glucosidase
      - ข้อห้ามใช้ : ห้ามใชในผู้ป่วยที่มีปัญหาระบบทางเดินอาหาร การทำงานของตับ/ไต บกพร่อง
      - ผลข้างเคียง
        
        ลดการดูดซึมธาตุเหล็ก ทําให้โลหิตจาง
        
        พิษต่อตับ เมื่อใช้ระยะยาว
        
        ปวดท้อง ท้องเสีย ท้องอืด ผายลมบ่อย
      - ข้อแนะนำ : รับประทานยาพร้อมอาหาร
    - - กระตุ้นตัวรับ GLP-1
        
        ชื่อสามัญทางยา : Exenatide, Liraglutide, Albiglutide, Dulaglutide
        
        กลไกการออกฤทธิ์: กระตุ้นตัวรับ GLP-1 ส่งผลให้มีการกระตุ้นการหลั่งอินซูลิน ยับยั้งการหลั่งกลูคากอน
        
        ผลข้างเคียง : เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน น้ำหนักลด ท้องเสีย ตับอ่อนอักเสบ
        
        ข้อห้ามใช้ : ผู้ป่วยโรคไตวาย, ulcerative colitis, crohn’s disease
      - ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 (DPP-4 inhibitors)
        
        กลไกการออกฤทธิ์:ยับยั้งเอนไซม์ DPP-4 ซึ่งเป็นเอนไซม์ทำลาย GLP-1
        
        ผลข้างเคียง : การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนบน เยื่อจมูกอักเสบ
        
        ชื่อสามัญทางยา : Sitagliptin, Vildagliptin, Saxagliptin
    - - ชื่อสามัญทางยา : Canagliflozin, Empagliflozin,Dapagliflozin
      - กลไกการออกฤทธิ์ : ยับยั้งการดูดกลับของกลูโคสที่หน่วยไต ลดปริมาณกลูโคสในเลือด
      - ผลข้างเคียง
        
        การติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ น้ำหนักลด ของเหลวในกระแสเลือดลดลง
        
        ไม่เกิดภาวะทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ
  - - - เพิ่มการสลายกลับโคเจนเป็นกลูโคส
      - ลดการสังเคราะห์กลับโคเจน
- - - - ซึมผ่านพลาสมาเมมเบรน
      - จับกับตัวรับซึ่งจะจำเพาะต่อฮอร์โมนนั้นๆ
      - มีการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและซึมเข้าสู่นิวเคลียส
      - กระตุ้นให้มีการสังเคราะห์ RNA และโปรตีน
    - - ฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธ์ุเพศหญิง
        
        เร่งการปิดของ epiphysis ของ long bone
        
        เปลี่ยนแปลงการกระจายไขมัน
        
        ควบคุมการเจริญเติบโตและการพัฒนาของช่องคลอด มดลูก ท่อนำไข่และเต้านม
        
        การควบคุมการเกิดประจำเดือน
      - ฤทธิ์ต่อเมแทบอลิซึม
        
        ยับยั้งการสลายกระดูก
        
        2.เพิ่มระดับ HDL และลดระดับ LDL
        
        4.เกิดการคั่งของน้ำและโซเดียม
        
        5.พบลดการเกิดมะเร็งของเยื่อบุมดลูกและรังไข่
        
        3.มีฤทธิ์เพิ่มระดับโปรธรอมบิน
    - - เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ตับให้เมแทบอไลท์
      - บางส่วนขับทางน้ำดีและเกิด enterohepatic circulation
      - การดูดซึม ดีผ่านผิวหนัง เยื่อเมือก ทางเดินอาหาร
    - - 1.ยาคุมกำเนิด โดยใช้ร่วมกับโปรเจสติน
      - 2.ทดแทนฮอร์โมน ในหญิงวัยหมดประจำเดือน
      - 3.ปวดประจำเดือน โดยอาจให้แบบเป็นรอบๆร่วมกับโปรเจสติน
      - เด็กผู้หญิงที่รังไข่ไม่เจริญ
      - กระดูกพรุน
    - - คลื่นไส้อาเจียน มึนงง ปวดศีรษะ เลือดออกกระปริดกระปรอย เจ็บคัดเต้านม น้ำหนักเพิ่มบวม
      - ฝ้า เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะเส้นเลือดอุดตัน อาการปวดศีรษะไมเกรน โรคลมชัก หอบหืดรุนแรงขึ้น
      - เป็นสารก่อมะเร็ง และเป็นสารก่อลูกวิรูป
    - - ผู้ที่เป็น estrogen dependent neoplasms
      - ผู้หญิงระหว่างตั้งครรภ์
      - ผู้หญิงที่ให้นมบุตร
      - ผู้ที่มีประวัติโรคหัวใจและหลอดเลือด ตับ ไต ไมเกรน ลมชัก ซึมเศร้า
      - ผู้ป่วยประวัติ thromoboembolic disorder
    - - SERM รุ่นที่ 1
        
        Tamoxifen และอนุพันธ์
        
        antagonist ที่เต้านม agonist ที่กระดูกและเยื่อบุโพรงมดลูก
      - SERM รุ่นที่ 2
        
        Raloxifene และอนุพันธ์
        
        agonist ที่กระดูก โดยไม่มีผลต่อเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก
      - antiestrogen
        
        Clomiphene: หญิงมีบุตรยาก(กระตุ้นการตกไข่)
        
        Fulvestrant: มะเร็งเต้านม
    - - รังไข่ เนื้อเยื่อไขมัน และต่อมหมวกไต
      - estradiol, estrone, estriol
  - - - รุ่นที่2 เช่น norgestrel และ levonorgestrel
      - รุ่นที่3 เช่น desogestrel,gestodene และ norgestimate
      - รุ่นที่4(อนุพันธ์ของspironolactone) เช่น drospirenone
    - - ฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธ์ุเพศหญิง
        
        ประคับประคองการตั้งครรภ์
        
        เปลี่ยนเยื่อบุโพรงมดลูกให้เหมาะกับการฝังตัวของไข่ที่ผสมแล้ว
        
        ลดปริมาณของมูกปากมดลูก มูกมีลักษณะเหนียวข้น
      - กระตุ้นให้มีการเจริญเติบโต มีการสร้างน้ำนมและมีเลือดมาเลี้ยงเต้านมมากขึ้น
      - ทำให้อุณภูมิในร่างกายสูงขึ้น 1 F
      - เสริมภาวะสะสมไขมัน ทำให้ HDL ลดลง
    - - 1.ยาคุมกำเนิด
      - 2.ป้องกันภาวะแท้ง
      - 3.รักษาปวดประจำเดือน
      - 4.ฮอร์โมนทดแทน
    - - เลือดออกกระปริดกระปรอย อ่อนเพลีย น้ำหนักเพิ่ม เจ็บคัดเต้านม น้ำตาลในเลือดสูง
      - ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง กล้ามเนื้อหัวใจ
        ตายในระหว่างตั้งครรภ์
      - โปรเจสเตอโรนมีฤทธิ์ก่อลูกวิรูป
    - - Ulipristal acetate (UPA)
        
        1 เม็ด ภายใน 120 ชั่วโมงหลังมีเพศสมัพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกัน
        
        ยาคุมกำเนิดฉุกเฉินชนิดรับประทานและเพื่อการรักษาพังผืดที่มดลูกuterine fibroids
    - - Mifepristone
        
        เหนี่ยวนำให้เกิดการแท้ง
        
        ยาคุมกำเนิด
        
        รักษาเนื้องอกที่มดลูก เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ มะเร็งเต้านม
    - - ฤทธิ์ทางสรีรวิทยาและเภสัชวิทยา
        
        ในระยะตัวอ่อน : มีการพัฒนาของระบบอวัยวะสืบพันธ์ุและพัฒนาให้มีลักษณะเพศชายเด่นขึ้น พัฒนาการเจริญเติบโตของกล้ามนื้อต่างๆ
        
        มีความแตกต่างของหน้าที่ในแต่ละช่วงอายุ
      - ประโยชน์ทางคลินิก
        
        ภาวะที่อัณฑะสร้างฮอร์โมนน้อย ในรายที่อัณฑะไม่ทำงานหลังวัยแตกหนุ่มแล้ว
        
        รักษาภาวะโลหิตจาง (กระตุ้นการสร้าง erythropoietin)
      - อาการข้างเคียง
        
        เพศชายที่ขาดฮอร์โมนและได้รับแอนโดรเจน : อาจเกิดต่อมลูกหมากโตทำให้ปัสสาวะไม่ออก คลื่นไส้ความรู้สึกทางเพศเพิ่มขึ้นหรือลดลง เป็นไข้เป็นสิว เป็นหมัน หมดสมรรถภาพทางเพศ
        
        เพศหญิงถ้าได้รับแอนโตรเจนขนาดสูง : เกิดขนดก สิว กดการมีประจำเดือน อวัยวะเพศขนาดใหญ่ขึ้น เสียงห้าว เกิดการคั่งของโซเดียมและน้ำ
  - - - ชนิดที่มีฮอร์โมนในขนาดคงที่ (Monophasic pills)
        
        1.ฮอร์โมนปริมาณสูง EE > 50 ug และ P 500 ug ขึ้นไป เช่น Eugynon,Ovral ส่วนใหญ่ใช้สำหรับโรคทางนรีเวช
        
        2.ฮอร์โมนปริมาณต่ำ EE< 50 ug และ P ปริมาณน้อย นิยมใช้ในการคุมกำเนิด
      - ชนิดที่มีฮอร์โมนในขนาดที่แตกต่างกัน(Multiphatic pills)
        
        1.Biphasic pills
        
        2.Triphasic pills
      - ประโยชน์หรือข้อบ่งใช้
        
        รักษาอาการปวดประจำเดือน
        
        รักษาสิวและภาวะขนดก
        
        เพื่อป้องกันการตั้งครรภ์
        
        ใช้เลื่อนประจำเดือน
    - - coc E สูง 2 เม็ด หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชั่วโมง,12 ชั่วโมง 2 เม็ด
      - Levonorgestrel 0.75 มก. หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม.,12 ชม. 1 เม็ด
      - Levonorgestrel 1.5 มก. หลังร่วมเพศไม่เกิน 72 ชม.
    - - ยารับประทาน lynestrenol, desogestrel
      - ยาฝังใต้ผิวหนัง norgestrel ( up to 5 years)
      - ยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ medroxy progesterone acetate (MPA ) 3 months
      - ห่วงอนามัย
        
        PROGESTASERT: Progesterone
        
        MIRENA: levonorgestrel
    - - เวลาที่รับประทานยาหลังอาหารเย็นหรือก่อนนอน แต่ควรเป็นเวลาเดียวกันทุกวัน
      - ชนิด 21 เม็ดจะทานจนหมดแล้วหยุดรอให้ประจำเดือนมา ประจำเดือนจะเริ่มมาประมาณ 2-4 วันหลังหยุดยา เมื่อเว้น 7 วันแล้วเริ่มแผงใหม่ในวันที่ 8 โดยไม่คำนึงถึงวันมาของประจำเดือน
      - เริ่มรับประทานยาคุมกำเนิดเม็ดแรกในวันที่ 1-5 ของรอบเดือน (ชนิด 21 เม็ด) หรือวันที่1 ของรอบเดือน (ชนิด 28 เม็ด) ครั้งละ 1 เม็ด
      - ชนิด 28 เม็ด ให้รับประทานจนหมดแผงแล้วขึ้นแผงใหม่เลยโดยไม่ต้องหยุดยา
    - - ยับยั้งการหลั่ง FSH ทำให้ไข่ไม่เจริญเติบโต
      - ยับยั้ง LH ทำให้ไม่มีLH surge และไม่มีการตกไข่
      - ทำให้เมือกมีปริมาณน้อยและเหนี่ยวข้น
      - ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางไม่เหมาะกับการฝังตัว
      - ทำให้ท่อนำไข่บีบตัวมากขึ้น
    - - ภาวะ estrogen ขาด เลือดออกระหว่างช่วงต้นหรือช่วงกลางรอบเดือน
      - ภาวะ progestin เกินน้ำหนักขึ้น สิว
      - ภาวะ estrogen เกิน เป็นฝ้า บวมน้ำ
      - ภาวะ progestin ขาด เลือดออกระหว่างช่วงปลายรอบเดือน
  - - - Tocolytic drugs
      - Oxytocic drugs
    - - Decrease uterus contraction
      - Tx dysmenorrhea
      - Syn glycogen
- - - - ยา : saturated solution of potassium iodide (SSKI), Lugol’s solution
      - กลไกการออกฤทธิ์ : ยับยั้งการสังเคราะห์ฮอร์โมนธัยรอยด์
      - ผลข้างเคียง : พิษไอโอดีน(iodism)
      - ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา : อาหารทีjมีไอโอดีนสูง เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดพิษไอโอไดด์ (iodism)
    - - Iodine-131 (I-131) เป็นไอโซโทป ถูกดูดซึมอย่างรวดเร็วและไปเก็บสะสมความเข้มข้นสูงที่ต่อมธัยรอยด์
      - กลไกการออกฤทธิ์: ปล่อยรังสีเบต้าทําลายต่อมธัยรอยด์
      - ราคาถูก ให้ผลดี ไม่เจ็บ สะดวกเนื่องจากให้โดยการกินสารละลาย I-131 ซึ่งไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ไม่มีรส
      - อาการไม่พึงประสงค์
        
        ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนตํ่า (อาจเกิดภายใน 1 หรือ 2 ปี)
        
        กดไขกระดูก ระวังภาวะโลหิตจาง
        
        ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ ให้นมบุตร
        
        ผู้ป่วยที่ได้รับยาต้านธัยรอยด์ (PTU, MMI) ให้งดยา 3-7 วัน
    - - ยา: Propylthiouracil (PTU), Methimazole (MMI)
      - กลไกการออกฤทธิ์ : ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้สังเคราะห์ฮอร์โมนธัยรอยด์
      - ผลข้างเคียง
        
        hypothyroidism จากการได้รับยามากเกินไป
        
        ตับอักเสบ
        
        กดไขกระดูกเฉพาะการลดลงของเม็ดเลือดขาว
        
        ผื่นคัน
  - - - มีทั้งรูปแบบยากินและ รูปแบบยาฉีด
      - รูปแบบยาฉีด (IV) ใช้รักษาภาวะธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำระดับรุนแรง (myxedema coma)
      - ผลข้างเคียง : หากได้รับยามากจนทําให้ระดับธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดสูง จะมีอาการหัวใจเต้นเร็ว กระสับกระส่าย ทนร้อนไม่ได้ น้ำหนักลด
      - ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา : ห้ามกินร่วมกับยาลดกรดในกระเพาะ (antacid) ยาลดไขมัน cholestyramine, ferrous sulfate → กินยาห่างกันอย่างน้อย 3 ชั่วโมง
    - - รูปแบบยาฉีด (IV) ใช้รักษาภาวะธัยรอยด์ฮอร์โมนในเลือดต่ำระดับรุนแรง (myxedema coma)
      - ผลข้างเคียง ข้อควรระวัง ปฏิกิริยาระหว่างยา เช่นเดียวกับ Levothyroxine (T4)
      - มีทั้งรูปแบบยากินและ รูปแบบยาฉีด