Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

DẠY HỌC ĐỘNG TÁC TRONG GIÁO DỤC THỂ CHẤT, Tính chất của các nhiệm vụ và…

- - - - Các kỹ năng, kỹ xảo vận động hình thành theo các quy luật tự nhiên nhất định. Nếu biết được các quy luật ấy sẽ có hiệu quả cho quá trình dạy học. Cơ sở tạo nên các hành vi có ý thức của con người là cơ chế hoạt động phản xạ của hệ thần kinh. Hệ thống các chức năng là một cơ cấu được hình thành nhanh chóng để thống nhất hoạt động của các hệ thống trong chủ thể theo một nguyên tắc nhất định. Điểm quan trọng trong hoạt động chức năng của hệ thống này là sự truyền ngược lại liên tục (mối liên hệ ngược lại từ các cơ quan cảm giác) những thông tin về diễn biến kết quả hoạt động. Hệ thống chức năng xuất hiện khi nảy sinh một tổ hợp kích thích cảm giác “sự phân tích truyền ngược” trong vỏ đại não làm tiền đề cho việc ra quyết định có liên hệ chặt chẽ với sự vạch ra chương trình hoạt động và hình thành cơ quan đối chiếu (cơ quan thu nhận cảm giác về hoạt động) theo chu trình hoạt động đã hình thành, các kích thích cảm giác tương ứng về việc thực hiện động tác được truyền đến cơ quan thực hiện hoạt động. Các tin tức về diễn biến của hoạt động theo các kênh truyền ngược với chương trình. Cơ quan thu nhận cảm giác sẽ thông báo về điều đó, và vạch ra quyết định về sự cảm hóa chương trình. Như vậy, theo khái niệm trình bày trên thì mỗi động tác được bắt đầu từ sự phân tích các kích thích cảm giác trong vỏ não. Sự phân tích ngược xảy ra trên cơ sở gây hứng thú ưu thế được tạo nên bởi các tác động kích thích khác nhau từ bên ngoài
    - - Trong dạy học động tác, có sự tác động lẫn nhau giữa các kỹ thuật, bài tập động tác đã học và đang học. Sự tác động đó có thể thuận lợi cho việc tạo kỹ xảo mới, cũng có thể ngược lại. Quá trình đó gọi là sự chuyển kỹ xảo của vận động (Thí dụ: Ném bóng, lựu đạn).
      - Sự chuyển tốt của kĩ xảo xảy ra khi các tác động có khâu chính giống nhau còn chi tiết khác nhau (ném bóng, ném lựu đạn…). Đây là một vấn đề quan trọng để sắp xếp trình tự các động tác kỹ thuật cần học sao cho việc tiếp thu hoạt động khác được thuận lợ
      - Sự chuyển “xấu” của kỹ xảo thì ngược lại, xảy ra khi giữa các động tác có chi tiết giống như những điểm mấu chốt thì lại khác nhau
      - Kết luận:
        
        Quy luật hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động là cơ sở để xây dựng cấu trúc quá trình dạy học động tác theo ba giai đoạn, trong đó việc bố trí thứ tự các nội dung dạy học động tác phải tranh thủ được sự “chuyển tốt” và khắc phục sự “chuyển xấu” giữa các kỹ xảo cần học.
    - - - Kỹ năng vận động là khả năng điều chỉnh động tác còn phải tập trung chú ý vào các thao tác. Kĩ năng thu được trên cơ sở có được hiểu biết và cách thực hiện động tác (nắm được kĩ thuật động tác). - Kỹ năng là khả năng điều khiển động tác một cách chưa được tự động hóa mà còn phải tập trung chú ý vào động tác, cách làm và chưa được ổn định. - Kỹ năng vận động là cách thức điều khiển có tính chất tự động hóa các động tác trong hành động vận động toàn vẹn và động tác được thực hành ở mức độ vững chắc cao.
      - Vai trò của kỹ năng vận động trong Giáo dục thể chất:
        + Đối với động tác cần hoàn thiện tới mức kỹ xảo thì kỹ năng là bước chuyển tiếp để hình thành kỹ xảo. + Đối với động tác không cần nắm vững đến mức kỹ xảo thì kĩ năng đóng vai trò dẫn dắt đến việc hình thành kỹ xảo của các động tác phức tạp hơn.
      - Vai trò của kỹ xảo vận động trong Giáo dục thể chất:
        + Tính tự động hóa đối với động tác: Khả năng thực hiện động tác không cần tập trung chú ý cao độ mà vẫn thực hiện đảm bảo yêu cầu kĩ thuật. + Tính liên tục của động tác: Đảm bảo sự kế thừa giữa các giai đoạn thực hiện động tác, tốn ít sức, hiệu quả cao. + Tính bền vững của động tác: Biểu hiện ở khả năng duy trì hiệu quả động tác trong các tình huống khác nhau: Trạng thái tâm lí bất thường (hồi hộp, lo lắng, sợ hãi…), thể lực giảm sút, điều kiện bên ngoài bất lợi (môi trường, khí hậu…) và các trở ngại từ phía đối phương. + Tính biến dạng: Là khả năng biến đổi các chi tiết động tác cho phù hợp với điều kiện tình huống luôn thay đổi. Tính biến dạng cho phép bắt đầu và kết thúc động tác ở các tư thế khác nhau, do đó tạo khả năng hợp nhất động tác đã tiếp thu với các động tác khác. Như vậy, tính biến dạng xác định tính ổn định của kết quả hoạt động.
      - Lưu ý, tính bền vững của kỹ xảo vận động chỉ có giá trị khi mà động tác đúng, không phải sửa đổi cơ bản sau này
- - - - Trong quá trình giáo dục, việc người tập chuẩn bị sẵn sàng để tiếp thu động tác đặc biệt cần thiết, bởi tính đặc thù của Thể dục thể thao là đa phần các bài tập đòi hỏi sự nỗ lực của cơ bắp cũng như sự tập trung chú ý cao độ khi thực hiện bài tập. Vì vậy, trước khi giảng dạy một động tác nào đó, cần kiểm tra sự sẵn sàng chú ý của người tập thông qua các thông tin về kinh nghiệm vận động trước đây của người tập (có thể dưới dạng kiểm tra bài cũ), các bài tập chuẩn bị, các bài tập dẫn dắt. Sự chuẩn bị của người tập thường biểu hiện theo ba yếu tố: Mức độ phát triển các tố chất thể lực (sự sẵn sàng về thể lực), kinh nghiệm vận động (kể cả sẵn sàng về phối hợp vận động) và các yếu tố về tâm lí.
    - - Giai đoạn dạy học ban đầu về động tác - tương ứng với giai đoạn dạy học kỹ thuật động tác ở mức còn “thô thiển”.
      - Giai đoạn dạy học đi sâu và chi tiết hóa động tác – lúc này kỹ năng vận động được chính xác hóa và một phần được chuyển thành kỹ xảo.
      - Giai đoạn củng cố và tiếp tục hoàn thiện động tác.
  - - - Mục đích của giai đoạn này là dạy học các nguyên lý kỹ thuật của động tác, hình thành kỹ năng thực hiện nó, mặc dù còn dưới dạng "thô thiển". - Các nhiệm vụ:
        + Tạo khái niệm chung về động tác và tâm thế tốt để tiếp thu động tác đó. + Học từng phần (từng giai đoạn hay yếu lĩnh) của kỹ thuật động tác mà trước đây chưa biết. + Hình thành nhịp điệu chung của động tác. + Ngăn ngừa hoặc loại trừ những cử động không cần thiết và những sai phạm lớn trong kỹ thuật động tác.
    - - Sự chuẩn bị thể lực chưa đầy đủ - chuẩn bị tố chất thể lực cần thiết đáp ứng nhu cầu của kỹ thuật động tác.
      - Sợ hãi (do dụng cụ, võ, đấm bốc, khi nhảy qua mức xà cao…) gây nên căng thẳng cơ bắp quá mức và hạn chế biên độ động tác – tăng cường bảo hiểm, động viên, giáo dục ý chí cho người tập, tăng dần độ khó dần dần từ ít đến nhiều.
      - Hiểu nhiệm vụ vận động chưa đúng (do sĩ diện, chểnh mảng…) – giảng giải kỹ, giải thích rõ ràng, làm mẫu có chất lượng cao, các phương pháp tích cực có sự chú ý và đào sâu suy nghĩ về nhiệm vụ vận động.
      - Tự kiểm tra động tác chưa đủ mức – tập trung chú ý vào động tác đang thực hiện cũng như nhờ các phương pháp thông tin cấp tốc.
      - Do những sai lầm của động tác trước đó – dùng phương pháp chia nhỏ động tác để tập, đồng thời sửa chữa những lỗi sai đó.
      - Do mệt mỏi: Tập các động tác mới thường chóng dẫn đến mệt mỏi vì người tập thường chưa quen với sự căng thẳng cơ bắp mới quá mức và sự căng thẳng thần kinh – dùng phương pháp kích thích tâm lí và định ra chỉ tiêu để yêu cầu người tập thực hiện.
      - Do sự chuyển xấu các kỹ xảo vận động – xây dựng lại tiến trình giảng dạy sao cho hợp lí.
      - Do điều kiện tập luyện không tốt (dụng cụ, sân bãi, trang thiết bị, thời tiết, khí hậu…) – cố gắng tới mức tối đa để hạn chế khó khăn trong quá trình tập luyện.
  - - - Mục đích: Dạy học ở giai đoạn này là đưa trình độ tiếp thu ban đầu, còn “thô thiển” đối với kỹ thuật động tác lên mức hoàn thiện. Nếu ban đầu chủ yếu tiếp thu cơ sở kĩ thuật thì lúc này phải tiếp thu chi tiết kĩ thuật đó.
      - Các nhiệm vụ cơ bản:
        
        Hiểu sâu quy luật vận động của động tác.
        
        Chính xác hóa kĩ thuật động tác theo đặc tính không gian, thời gian và mức độ dùng sức cho phù hợp với đặc điểm cá nhân.
        
        Hoàn thiện nhịp điệu động tác, thực hiện động tác tự nhiên, liên tục.
        
        Tạo tiền đề để thực hiện động tác biến dạng.
    - - Phương pháp sử dụng lời nói: Nhằm cung cấp kiến thức chi tiết về các cơ chế kỹ thuật động tác để phân tích tiến trình tiếp thu kỹ thuật đó; để phát hiện sai sót, các nguyên nhân nảy sinh và sửa chữa, đặc biệt để huấn luyện hình thức tập luyện tư duy – học bằng thơ.
      - Phương pháp trò chơi, phương pháp thi đấu: Sử dụng khi kĩ năng đã tương đối vững nhằm thực hiện kỹ thuật động tác vững hơn.
    - - Có thể sử dụng phim ảnh (quay phim để kiểm tra – nếu cần).
      - Trong giai đoạn này, cần có cách đánh giá thích hợp: Kiểm tra, khen, chê…nhưng nên thiên về động viên, khích lệ kịp thời để loại trừ bi quan không đúng mức.
  - - - Mục đích của giai đoạn này là hoàn thiện động tác và vận dụng động tác trong điều kiện thực tế. Nhiệm vụ:
        - Củng cố kỹ xảo đã có về kỹ thuật động tác. - Mở rộng tính biến dạng của động tác để sử dụng động tác trong các tình huống. - Hoàn thiện sự cá biệt hóa kỹ thuật động tác tương ứng với mức phát triển năng lực của cá nhân. - Sẵn sàng cấu tạo lại kỹ thuật và phát triển cao hơn (hoàn thiện) trên cơ sở phát triển các tố chất thể lực.
    - - Lặp lại ổn định: Củng cố những kỹ năng đã được hình thành (trong các môn có kỹ thuật ổn định: Thể dục, điền kinh…).
        
        Lặp lại thay đổi: Các môn có tính biến dạng. Mặt khác, sử dụng các phương pháp ở giai đoạn trước, củng cố chi tiết.
    - - Khi các hình thức động tác vừa tiếp thu được không hoàn toàn tương ứng với khả năng chức phận đang tăng lên của cơ thể.
        
        Khi kỹ xảo được hình thành bị sai sót do dạy học sai lệch.
    - - Mức độ tự động hóa đối với động tác (so sánh chất lượng kỹ thuật khi tập trung chú ý vào thực hiện động tác).
        
        Tính bền vững của kỹ xảo khi mệt mỏi (số lần lặp lại hoặc số thời gian lặp lại động tác mà không có sai lệch động tác).
        
        Tính bền vững của kỹ xảo khi cảm xúc thay đổi (so sánh trong học tập và thi đấu).
        
        Tính biến dạng của động tác (đánh giá năng lực thực hiện động tác trong các điều kiện khác nhau…).
        
        Tính hiệu quả của kỹ thuật động tác.

Tính chất của các nhiệm vụ và đặc điểm của các động tác cần học đã chi phối đặc điểm quá trình dạy học

Phụ thuộc vào độ phức tạp về cấu trúc của động tác cần học. Độ phức tạp được xác định bởi:

        + Số lượng các cử động và giai đoạn tạo nên động tác đó.                                                                        
        + Các yêu cầu về độ chính xác của động tác trong không gian, theo thời gian và mức độ dùng sức.                                                                   
        + Năng lực phối hợp vận động ở mỗi giai đoạn hay toàn bộ động tác…bởi tính đơn giản hay phức tạp trong cấu trúc nhịp điệu của động tác.                       
        + Mức tham gia của các cơ chế tự động bẩm sinh hay vừa tiếp thu được.

Phụ thuộc vào điều kiện động tác cần tiếp thu:

          Có những động tác đòi hỏi phải có tính biến dạng cao trong dạy học như các môn theo tình huống, việc dạy học nhằm đảm bảo được những mối liên hệ tối ưu giữa các yếu tố làm củng cố các kỹ xảo vận động và làm tăng tính biến đổi hợp lí trong các điều kiện, tình huống thay đổi không ngừng.