Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Pathophysiology of Gastrointestinal system - Coggle Diagram
Pathophysiology of Gastrointestinal system
กลุ่มอาการผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร
และโรคที่เกี่ยวข้อง
Vomiting อาเจียน
กล้ามเนื้อหน้าท้องและกระบังลมหดตัว
หูรูดกระเพาะอาหารและกระเพาะอาหารส่วน Fundus คลายตัว
กระเพาะอาหารส่วน Pylorus บีบตัว
Soft plate หดตัวไม่ให้อาหารออกทางจมูก
Epiglottis ปิดกล่องเสียง
Pathway
Cortex and limbic system
กลิ่นเหม็น ภาพสยดสยอง มโนภาพอยากอาเจียน
Chemoreceptor trigger
การกระตุ้นจากการเปลี่ยนแปลงของสารเคมีในเลือดและไขสันหลัง
Vestibular system
เมารถ เมาเรือ
Peripheral pathway
กระตุ้นจากโรคระบบทางเดินอาหาร
Constipation ท้องผูก
อุจจาระ <3 ครั้ง/สัปดาห์
อุจจาระต้องแข็งแห้ง ใช้แรงเบ่งมาก
หลังอุจจาระรู้สึกว่ายังไม่สุด หรือมีความอึดอัด ไม่สบายท้อง
Pathophysiology
การขนส่งลำไส้ล่าช้า
เพิ่มการดูด Na/H2O ของลำไส้
ไฟเบอร์ไม่เพียงพอ
กรดน้ำดีไม่เพียงพอ
ปัญหาการถ่ายอุจจาระ
จิตเวชศาสตร์
Diarrhea อุจจาระร่วง
อจจาระเหลว ≥ 3 ครั้ง/วัน
อุจจาระมีมูกปนเลือด ≥ 1 ครั้ง/วัน
การจำแนกอาการท้องร่วง
Acute < 2 สัปดาห์
Persistent 2-4 สัปดาห์
Chronic > 4 สัปดาห์
กลไก
ท้องเสียหลั่ง
กระตุ้น cAMP ด้วยสาเหตุใด ๆ ก็ตามที่เยื่อบุล้าไส้เล็ก
ขับ Cl ออกมาในล้าไส้ ส่งผลให้ Na และ H2O ถูกดึง
ตามมาในล้าไส้ (Electrolyte transportation)
มักจะถ่ายเหลวออกมาปริมาณมากๆ และต่อเนื่อง ตลอดเวลา
สาเหตุ
E. coli
C. difficile
V. cholera
ท้องเสียออสโมติก
เกิดจากความผิดปกติของการย่อย ซึ่งไม่สามารถ ย่อยสารใด ๆ ก็ตามที่สามารถดึงน้าเข้าหาตัวได้
ถ่ายเหลวปริมาณปานกลาง
กินก็จะถ่ายเหลว ไม่กินก็จะหยุดถ่าย
สาเหตุ
Lactase deficiency -> ย่อย Lactose ไม่ได้ท้า ให้ Lactose
ดึงน้าเข้ามาในล้าไส้
ลดการเคลื่อนไหว
ล้าไส้เคลื่อนตัวขับอุจจาระช้าเกินไป
ท้าให้เกิดแบคทีเรียเจริญเติบโตในส้าไส้มากเกินไป และมีอาการถ่ายเหลวได้
สาเหตุ เช่น Neuromuscular defect of bowel
เพิ่มการเคลื่อนไหว
ล้าไส้เคลื่อนตัวมากเกินไป อาหารเคลื่อนผ่านล้าไส้อย่างรวดเร็ว
อุจจาระถูกดูดซับน้าได้ไม่ทัน เกิดอาการถ่ายเหลว
สาเหตุ เช่น Irritable bowel syndrome, Thyrotoxicosis
พื้นที่ผิวลดลง
เกิดจากกลไก Osmotic + Motility ร่วมกัน
ชือที่พบบ่อยคือ Rotavirus ที่เป็นสาเหตุของอาการ
ท้องเสียงในเด็ก
ชือที่พบบ่อยคือ Rotavirus ที่เป็นสาเหตุของอาการ
ท้องเสียงในเด็ก
ชือที่พบบ่อยคือ Rotavirus ที่เป็นสาเหตุของอาการ
ท้องเสียงในเด็ก
ล้าไส้ส่วน ilium มีการสร้างสาร encephalin ลดลง ล้าไส้เคลื่อนตัวมากขึน (Motility diarrhea)
การบุกรุกของเยื่อเมือก
มีการลุกล้ำ(Invasion)ของเชือแบคทีเรีย
เข้าสู่ผนังล้ำไส้ส่วนใน
Macrophage มาเก็บกินเชือโรค
และสลายตัวเองไป
Neutrophil เข้ามาท้าให้เกิดกระบวนการอักเสบ
ผนังลำไส้ถูกทำลาย เกิดการหลุดลอกของผนังล้าไส้
เกิดถ่ายเหลวออกมาเป็นมูกเลือด
ตรวจอุจจาระมักพบ WBC
สาเหตุ
Shigella
• Salmanella
• EHEC (Enterohemorrhagic Escherechia coli)
Abdominal pain อาการปวดท้อง
มี 3 ประเภท
Visceral pain
เป็นลักษณะของอาการปวด
ของVisceral peritoneum ทุกอวัยวะในช่องท้อง
จะแสดงอาการปวดบริเวณ Midline บอกต้าแหน่ง ชัดเจนไม่ได้
กดเจ็บไม่ชัดเจน
เกิดจากการกระตุ้นอาการปวดของ C fiber Network of afferent ในแต่ละอวัยวะ
Fore gut -> Epigastrium pain
Hind gut -> Hypogastric pain
Mid gut -> Periumbilical pain
Parietal pain
เป็นอาการปวดของ Parietal peritoneum ที่หุ้มผนังช่องท้อง
สามารถระบุต้าแหน่งปวดได้ชัดเจน ลักษณะอาการปวดจะเป็นแบบ Sharp pain
เกิดจากการกระตุ้น Somatic nerve (A-delta fiber)
ตำแหน่งปวดจะแสดงได้ชัดเจนตามต้าแหน่งของ Parietal peritoneum ที่เกิด พยาธิสภาพ
Refer pain
เป็นอาการปวดตำแหน่งที่ไกลจากอวัยวะนั้นๆ
เกิดจากการที่มีการใช้ Central pathway ร่วมกันของ Afferent neuron
Afferent neuron ตอนเป็น Embryo มันจะอยู่ใกล้ ๆ กัน แต่พอมีการ Development ของอวัยวะต่างๆ ท้าให้ Afferent neuron บางส่วนไปอยู่อีกที่หนึ่ง
สาเหตุ
สาเหตุทางด้านศัลยกรรม(Surgical condition)
รักษาด้วยการผ่าตัดฉุกเฉิน หรือรักษาด้วยยาและแก้ไขสาเหตุด้วยการผ่าตัดหรือหัตถการทางศัลยกรรม
สาเหตุทางด้านอายุรกรรม(Medical condition)
รักษาด้วยยาเพียงอย่างเดียว
สาเหตุทางด้านนรีเวชกรรม(Gynecologic condition)
เป็นการปวดที่เกิดจากอวัยวะสืบพันธุ์เพศหญิงรักษาด้วยยาและการผ่าตัด
GI bleeding เลือดออกในทางเดินอาหาร
ภาวะตกเลือดในระบบทางเดินอาหาร
ประกอบด้วย 2 แบบ
Upper gastrointestinal bleeding (UGIH)
อาเจียนเป็นเลือดสด (Hematemesis)
อาเจียนเป็นสีน้าตาล (Coffee ground)
ถ่ายดำ (Melena) หรือถ้าเลือดออกมากๆ ก็จะถ่ายเป็นเลือดสด (Hematemesis)
สาเหตุ
Peptic ulcer bleeding
คือภาวะเลือดออกจากการมีแผล(Erosion)
ที่บริเวณ Stomach หรือ Duodenum
มื่อแผลลึกถึงเส้นเลือดก็แตกและเลือดออกได้
เชือแบคทีเรีย H. pylori ซึ่งทำให้เกิด Ulcer และ Bleeding ได้บ่อย ๆ
จะมีการรักษาพิเศษกว่า Ulcer ชนิดอื่น โดยจะ
มีการให้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วย เรียกว่า “H. pylori eradication”
Gastritis
คือการอักเสบของกระเพาะอาหารที่เกิดจาก สาเหตตุ่างๆ
เมื่ออักเสบมาก ๆ ก็ท้าให้เกิดจุดเลือดออกเล็ก ๆ กระจายทั่วทั้งกระเพาะอาหาร
สาเหตุ : NSAID used, Alcohol, Steroid, Chemical burn
Esophageal varices bleeding
พบในผู้ป่วยที่มีภาวะ Portal hypertension จากสาเหตต่างๆ
โดยเฉพาะ ตับแข็ง(Liver cirrhosis)
เมื่อมี Portal hypertension ก็จะเกิดเส้นดำที่
หลอดอาหารโป่งพอง(Esophageal varices)
เมื่อแรงดัน Portal system สูงมาก ก็จะเกิดเส้นเลือดแตกได้
Esophageal varices bleeding มักทำให้เลือดออกปริมาณมากและเสียชีวิตได้
Mallory-Weiss syndrome
เกิดจากภาวะหลอดอาหารฉีกขาดและเลือดออก
มักเกิดตามหลังการอาเจียนที่รุนแรงหลายครัง
ประวัติที่พบบ่อยคือ อาเจียนมาก จากนั้นมี อาเจียนเป็นเลือดตามมา
มักมีอาการเจ็บอกร่วมด้วย
หากหลอดอาหารฉีกทะลุถึง Mediastinum
จะเรียกว่า Boerhaave’s syndrome
Gastric cancer
ภาวการณ์เจริญเติบโตของเซลล์เยื่อบุผิว กระเพาะอาหาร (Dysplasia)
สาเหตุมักเริ่มมาจากการเป็นๆหายของแผลที่เกิด
กระบวนการรักษาตัวซ้า ๆ ร่วมกับ Carcinogen
Lower gastrointestinal bleeding (LGIH)
ภาวะเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนที่อยู่ Distal ต่อ Ligament of Treitz (ส่วนมากมัก เกิดจาก lesion บริเวณ Colon)
อาการวิทยาที่พบได้บ่อยคือ ถ่ายเป็นเลือด (Hematochezia)
ลักษณะอุจจาระเป็นเลือดในแบบต่าง ๆ สามารถอธิบายต้าแหน่งของเลือดที่ออกได้
สาเหตุ
Diverticular disease
มักพบในผู้ป่วยสูงอายุ โดยเฉพาะมากกว่า 70ปี
มักพบบริเวณตำแหน่ง Sigmoid colon ที่มีการใช้แรงบีบอุจจาระมาเป็นเวลานาน
ท้าให้กล้ามเนือผนังลำไส้อ่อนแอ เกิดเป็นกระเปาะ (Diverticulosis)
ซึ่งแตกและมีอาการถ่ายเป็นเลือดได้
Inflammatory bowel disease
คือกลุ่มอาการอักเสบของระบบทางเดินอาหาร
Ulcerative colitis -> เกิดเฉพาะ Colon เท่านัน
Crohn’s disease -> เกิดได้ทั่วทั้งทางเดินอาหาร
ผู้ป่วยมักมาด้วยอาการถ่ายเป็นมูกเลือด มีไข้ ปวดท้องร่วมด้วย
Colon cancer
คือโรคที่เซลล์เยื่อบุผิวล้าไส้ใหญ่เจริญเติบโต อย่างผิดปกติ
เกิดเป็นเนือร้ายลุกลามอวัยวะข้างเคียง
ผู้ป่วยมักมาด้วยอาการอุจจาระล้าเล็กลง หรือ ถ่ายเป็นเลือดในลักษณะต่างๆ ได้
Hemorrhoid and Anal fissure
Hemorrhoid เป็นการโป่งพองของเส้นเลือดที่ทวาร ท้าให้เกิดก้อนภายในและภายนอกทวาร ซึ่งสามารถ แตกและเกิดอาการถ่ายเป็นเลือดได้
ผู้ป่วยจะมีอาการถ่ายเป็นเลือด และปวดทวาร
ลักษณะเหมือนมีดบาด อุจจาระเคลื่อนผ่านแผล
กลุ่มโรคที่เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวผิดปกติของทางเดินอาหาร
Dysphagia กลืนลำบาก
คือภาวะกลืนติดกลืนลำบาก
Oropharyngeal dysphagia
ภาวะกลืนล้าบากที่พยาธิสภาพอยู่บริเวณช่องคอ
และกล้ามเนือการกลืน จนถึงหูรูดหลอดอาหารส่วนบน
สาเหตุที่พบบ่อยได้แก่ Stroke ที่ส่งผลต่อการอ่อน
แรงของกล้ามเนือการกลืน โรคกล้ามเนืออ่อนแรง
ชนิดต่างๆ และยาบางชนิด
Esophageal dysphagia
ภาวะกลืนล้าบากที่พยาธิสภาพอยู่บริเวณหลอดอาหารตั้งแต่หูรูดหลอดอาหารส่วนบนจนไปถึง กระเพาะอาหารส่วน Cardia
โรคที่พบบ่อยคือ CA esophagus พบในผู้ป่วย สูงอายุ มาด้วยอาการกลืนล้าบากแบบค่อยเป็นค่อยๆ เป็นค่อยไป ตังแต่อาหารแข็ง อาหารอ่อน อาหาร เหลว สุดท้ายก็กลืนน้ำลำบาก
ผู้ป่วย CA esophagus มักมีน้ำหนักลดลงมาก
Functional dysphagia
คือภาวะกลืนล้าบากที่เกิดจากกล้ามเนือหูรูดทางเดิน อาหารส่วนปลาย (Lower esophageal sphincter) ไม่สามารถคลายตัวได้ ทำให้อาหารและน้ำไม่สามารถไหลลงสู่กระเพาะอาหารได้เลย
อาการมักจะไม่สามารถกลืนอาหารและน้าได้เลยอย่างเฉียบพลัน
Gastroesophageal reflux disease
ภาวะที่กรดจากกระเพาะอาหารสามารถไหลย้อน เข้าสู่หลอดอาหาร
และเกิดการระคายเคืองหลอดอาหารได้
พยาธิสภาพเกิดจาก ภาวะใดก็ตามที่ท้าให้Lower esophageal sphincter เกิดการคลายตัว
อาการคือ จุกเสียดแน่นลินปี่ หรือมีอาการเรอ เปรี้ยว ขมคอ
ภาวะแทรกซ้อนคือ หลอดอาหารอักเสบ (Esophagitis)
มะเร็งหลอดอาหาร (CA esophagus)
Pyloric and intestinal obstruction
ภาวะอุดตันของทางเดินอาหารส่วนใดก็ตาม
Pyloric stenosis
ภาวะอุดตันของทางเดินอาหารบริเวณกระเพาะ อาหารส่วน Pylorus
สาเหตุมักเกิดจาก Peptic ulcer disease เรือรังที่ ก่อให้เกิดแผลเป็นและพังผืด(Scar and fibrosis)
ท้าให้กระเพาะอาหารส่วน Pylorus เริ่มเกิดการอุดตันช้า ๆ
ผู้ป่วยมักมีอาการ อาเจียนหลังทานอาหารภายใน 1 ชั่วโมง
Small bowel obstruction
ภาวะอุดตันของทางเดินอาหารส่วนล้าไส้เล็ก
อาการ
คลื่นไส้อาเจียน
ไม่ถ่ายไม่ผายลม
ปวดบิดท้อง
มีไข้ในกรณีที่เกิดภาวะแทรกซ้อน
Large bowel obstruction
เป็นภาวะอุดตันของทางเดินอาหารส่วนลำไส้ใหญ่
มักพบในคนสูงอายุ สาเหตุที่พบบ่อยคือ Colon cancer
ส่วนในเด็กมักเกิดจาก Sigmoid volvulus
อาการมักจะมาด้วย ไม่ถ่ายไม่ผายลม ท้องบวมโต อาเจียน
บางครั้งจะอาเจียนเป็นอุจจาระ
กลุ่มอาการและโรคระบบทางเดินน้ำดี
Jaundice ภาวะตัวเหลือง ตาเหลือง
ภาวะดีซ่านที่เกิดจากสารเหลือง(Bilirubin) ไปสะสมที่ผิวหนัง
Prehepatic jaundice
มักเป็นโรคที่เกิดจากการสลายของRBCมากเกินไป
Indirect bilirubin สูง, Liver enzyme ปกติ
Hepatocellular jaundice
กิดจากสาเหตุที่ตัวตับเอง มักมีค่า Direct bilirubin สูง, AST และ ALT สูง
Cholestasis jaundice
เกิดจากการอุดตันของทางเดินน้าดีจากสาเหตต่างๆ
เช่น Common bile duct stone, CA pancreas
หรือ Cholangiocarcinoma เป็นต้น
มักมีค่า Direct bilirubin สูง ALP สูง
Portal hypertention ความดันโลหิตสูงในตับ
ภาวะที่เลือดในระบบ Hepatic portal system
มีแรงดันที่สูงขึนจากสาเหตุต่าง ๆ ที่ขวางกันทางเดิน
ของ Portal system เช่น Portal vein thrombosis หรือ Liver cirrhosis
ผลลัพธ์ของ Portal hypertension ส่งผลหลายอย่าง
Portosystemic venous shunt เกิดเส้นเลือดดำที่
ท้องขยายตัว(Caput medusae)
เกิดเส้นเลือดที่หลอดอาหารโป่ง Esophageal varices
ตับโตม้ามโต (Hepatosplenomegaly)
ท้องมานน้ำ (Ascites)
Liver cirrhosis ตับแข็ง
ภาวะเนือตับได้รับความเสียหายอย่างถาวร
มีความแข็งตัวขึนจากพังผืดที่เกิดขึนภายในเนือตับ จากสาเหตุต่างๆ
ผลของตับแข็ง
กำจัดสารพิษจากทางเดินอาหารได้น้อยลง
สร้างอาหารสะสม และโปรตีน Albumin น้อยลง
สร้างน้าย่อยมาย่อยไขมันได้ลดลง
สร้าง Coagulation factor ได้ลดลง
อาการแสดงของภาวะตับแข็ง
Jaundice
Ascites
Spider navi
Gynecomastia and testis atrophy
Caput medusa
UGIH จาก Bleeding esophageal varices
Ecchymosis จาก Coagulopathy