Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
หน่วยที่ 8 การใช้ยาในผู้สูงอายุ, นางสาวจริยาดา คำวงษ์ ชั้นปี 3 รหัส…
หน่วยที่ 8 การใช้ยาในผู้สูงอายุ
ปัจจัยที่มีผลทาให้เกิดปัญหาการใช้ยา
1) ปัจจัยที่เกี่ยวกับตัวผู้สูงอายุ
2) ปัจจัยด้านพฤติกรรมการใช้ยาของผู้สูงอายุประกอบด้วย
2.1) การใช้ยาด้วยตนเอง (self-medication
)
ซื้อยาตามร้านยา (over the counter)
ยาทางเลือกและสมุนไพร (complementary and alternative medicines)
2.2) ความร่วมมือในการใช้ยา (medication adherence)
สิ่งที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมการใช้ยา
อายุ เพศ รายได้ สถานภาพสมรส ระดับการศึกษา
ผู้ดูแล ครอบครัว และบุคลากรทางการแพทย์
ความเจ็บป่วยความครอบคลุมของระบบประกันสุขภาพ
การเปลี่ยนแปลงทางเภสัชจลวิทยาในผู้สูงอายุ (Phamacologicalchang in elderly)
1) เภสัชจลศาสตร์ (Pharmacokinetic)
การดูดซึมยา (drug absorption) : การดูดซึมยาลดลง โดยเฉพาะยากลุ่ม active transport เช่น calcium , organic iron, thiamine
การกระจายตัวของยา (drug distribution) : ออกฤทธิ์นาน โปรตีนลด เช่น acetazolamide , warfarin , naproxen
เมตะบอลิสมของยา (drug metabolism) : การทางานของเอ็นไซม์ตับลดลงbenzodiazepines, propranolol
การขับถ่ายยาทางไต (renal excretion) : ปริมาณเลือดที่ไหลผ่านไตลดลง benzodiazepines , warfarin , opioids , verapamil
2) เภสัชพลศาสตร์ (Phamacodynamic change)
- ศึกษาการออกฤทธิ์ กลไกที่ทาให้เกิดผล การจับของยาเข้ากับโมเลกุลของร่างกาย
กลุ่มยาที่ใช้บ่อยและอาจทาให้เกิดผลข้างเคียงหรืออันตราย
ยานอนหลับ
(hypnotic drugs)
กลุ่ม benzodiazepines barbiturates
S/E : สับสน กดประสาทส่วนกลาง กดศูนย์การหายใจ
การพยาบาล : ผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมควรหลีกเลี่ยงยากลุ่มนี้ เช่น lorazepam, temazepam
ยาลดระดับน้าตาลในเลือด (hypoglycemic agent)
- กลุ่ม chlorpropamide
S/E : ภาวะน้ำตาลต่ำ ภาวะโซเดียมต่ำ ขาดสารอาหารและแร่ธาตุ
การพยาบาล : ควรสังเกตอาการของภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ เช่นเหงื่อออก ตัวเย็น ชีพจรเบาเร็ว ช๊อคหมดสติ สังเกตอาการแสดงโซเดียมในเลือดต่ำ ได้แก่ อ่อนเพลีย กล้ามเนื้ออ่อนแรง ซึมสับสน หมดสติ
ยาที่มีผลต่อหัวใจและหลอดเลือด (cardiovascular drugs)
- กลุ่ม thaiazides
S/E : โปแตสเซียมต่ำ น้ำตาลในเลือดและกรดยูริคสูง
การพยาบาล : สังเกต K ต่ำ ท้องผูก อ่อนเพลีย กล้ามเนื้ออ่อนแรง ลำไส้อืด หัวใจหยุดเต้น ภาวะน้ำตาลในเลือด เช่น ปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำ เหนื่อย และกรดยูริคสูง เช่น ปวด บวม
-
กลุ่ม calcium chanel blocker
S/E : ไม่มี จึงควรแนะนาให้ใช้ยากลุ่มนี้
การพยาบาล : ดื่มน้ำมาก ป้องกันท้องผูก
-
กลุ่ม digoxin
S/E : หัวใจเต้นผิดจังหวะทาให้เสียชีวิต
การพยาบาล : หัวใจเต้นช้า เช็ค V/S โดยเฉพาะ PR ถ้า< 60 /min iรีบรายงานแพทย์
ยาต้านโรคจิตและโรคซึมเศร้า (antipsychotic and antidepressant drugs)
- กลุ่ม lithium
S/E : สับสน เพ้อคลั่ง ชัก
การพยาบาล : ห้ามใช้ในผู้ป่วยกล้ามเนื้อหัวใจตายจากหลอดเลือดอุดตัน
- กลุ่ม amitriptylline
S/E : postural hypotension ความจำเสื่อมเฉียบพลัน
การพยาบาล : ระวังอาการ postural hypotension หลงลืม
ยาระงับปวดและลดการอักเสบ (analgesic and anti-inflammatorydrugs)
กลุ่ม : analgesic and antiinflamma tory
S/E : กดศูนย์การหายใจ แผลในระบบทางเดินอาหาร พิษต่อไตและตับ กระดูกพรุน/หัก สับสน ความจำเสื่อม
การพยาบาล : เช็ค V/S โดยเฉพาะ RR อาการเกิดแผลในทางเดินอาหาร ได้แก่ ปวดท้อง อาเจียนเป็นเลือด ติดตามผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการเกี่ยวกับตับ (SGOT, SGPT, alkaline phosphatase) ไต (eGFR, creatinine)
ยาต้านจุลชีพ (antimicrobial drugs)
กลุ่ม aminoglycoside group (gentamicin, kanamicin)
S/E : ค่าครึ่งชีวิตนานเป็น 2 เท่า จึงมีพิษต่อไตมาก
การพยาบาล:เฝ้าระวังอาการแสดงของไตวาย
ยาลดความดันโลหิตสูง (antihypertensive agent)
กลุ่ม ACE-inhibitors
S/E : BP ต่ำขณะเปลี่ยนท่า
การพยาบาล : ติดตามระดับความดันโลหิตอย่างสม่ำเสมอ เฝ้าระวังพลัดตกหกล้ม
ยากันชัก (anti convulsant)
กลุ่ม Phenobarbital
S/E : ภาวะพร่องวิตามินดี เกิดกระดูกเปราะ
ชนิดยาและสารอาหารที่บกพร่อง
Aluminium hydroxide - ฟอสเฟต - ระดับฟอสเฟตในเลือดต่ำ
colchicine - วิตามินบี 12 - โรคโลหิตจาง
Cholestyramine - วิตามินเอ - การรับรสและได้กลิ่นผิดปกติ
isonizid - วิตามินบี 6 - เกิดพยาธิสภาพของระบบประสาทส่วนปลาย
Phenobarbital - วิตามินดี - กระดูกเปราะ
Methotrexate - โฟเลท - Mucositis, stomatitis
Thiazides - โปแตสเซียม - การทำงานของกล้ามเนื้ออ่อนแรง
ปัญหาการใช้ยาในผู้สูงอายุ
กระบวนการเปลี่ยนแปลงของร่างกายจากกระบวนการชราที่ส่งผลต่อเภสัชจลศาสตร์และเภสัชพลศาสตร์ ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงจากยา (adverse drug reaction : ADR)
การใช้ยาหลายชนิดร่วมกันหลายขนาน (polypharmacy)
ความผิดพลาดจากตัวผู้ใช้ยา (human error)
แนวปฏิบัติของพยาบาลในการส่งเสริมการใช้ยาอย่างถูกต้องในผู้สูงอายุ
ประเมินเกี่ยวกับประวัติการใช้ยาของผู้สูงอายุอย่างครอบคลุม
ประเมินความเข้าใจของผู้สูงอายุเกี่ยวกับการใช้ยา
ให้ความรู้เกี่ยวกับผลกระทบการใช้ยาหลายชนิด
ให้ความรู้เกี่ยวกับกระบวนการเปลี่ยนแปลงของร่างกายในวัยสูงอายุ (aging process)
ให้ความรู้เกี่ยวกับจุดประสงค์ในการให้ยาแต่ละชนิด การออกฤทธิ์ของยา อาการข้างเคียง
อธิบายความหมายของคาที่เกี่ยวข้องกับการให้ยา
อธิบายเกี่ยวกับการเสื่อมสภาพและการหมดอายุของยา
จัดเตรียมอุปกรณ์ต่างๆ ที่ช่วยส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถใช้ยาได้อย่างถูกต้อง ปลอดภัย
ประเมินครอบครัว ผู้ดูแลที่ใกล้ชิดผู้สูงอายุเกี่ยวกับความรู้ของการใช้ยาแก่ผู้ดูแล
แนะนำผู้สูงอายุ และญาติให้ปรึกษาแพทย์และเภสัชกรทุกครั้ง
หากพยาบาลประเมินพบว่าผู้สูงอายุมีอาการแสดงจากผลข้างเคียงของการใช้ยา หรือการเกิดปฏิกิริยาต่อกันของยา ควรดาเนินการส่งต่อข้อมูลให้แก่ แพทย์และเภสัชกร
ส่งเสริมการรักษาจากการไม่ใช้ยาผู้สูงอายุบางรายโดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม (Dementia)
ประเมินและทบทวนการบริหารยาของผู้สูงอายุ ของพยาบาลที่อยู่หอผู้ป่วยถูกต้องแม่นยำ
ส่งเสริมการรับประทานอาหารที่มีส่วนสนับสนุนการดูดซึมยา การกระจายตัวของยา หรือป้องกันการเกิดผลข้างเคียงจากยา
จัดโปรแกรมการสอนเพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับการใช้ยาอย่างถูกต้องสมเหตุสมผล
นางสาวจริยาดา คำวงษ์
ชั้นปี 3 รหัส 621201110