มดลูกปลิ้น
ความหมาย
ภาวะที่ผนังมดลูกด้านเยื่อบุมดลูกปลิ้นกลับเป็นด้านนอกเกิดขึ้นภายหลังจากทารกคลอด อาจเกิดขึ้นอย่างปัจจุบันในระยะที่ 3 ของการคลอดหรือทันทีหลังจากรกคลอด
สาเหตุ
- ทำคลอดรกผิดวิธีโดยดึงสะดืออย่างแรง ในรายที่รกเกาะที่บริเวณก้นมดลูก รกยังไม่ลอกตัวและมดลูกหย่อนตัว หรือในรายรกติด
- อาจเกิดขึ้นเอง เนื่องจากผนังมดลูกหย่อนตัวมาก เมื่อมีความดันในช่องท้อง เช่น การไอ การจาม ทำให้ผนังมดลูกด้านในปลิ้นออกมาได้ง่าย พบได้ในหญิงที่เคยผ่านการคลอดมาหลายครั้งหรือในการคลอดเฉียบพลัน
การวินิจฉัย
- เลือดออกมากทางช่องคลอดภายหลังเด็กคลอดแล้ว ยกเว้นในรายที่รกเกาะติดแน่นที่ผนังมดลูก
- เจ็บปวดมาก มีอาการปวดที่บริเวณท้องน้อยอย่างรุนแรง
- ช็อคเนื่องจากรังไข่ ปีกมดลูก broad ligament ถูกดึงรั้ง ถูกกดและเนื่องจากเสียเลือดจะพบชีพจรเร็ว ความดันโลหิตต่ำ ซีด
- คลำทางหน้าท้องจะไม่พบยอดมดลูก ในรายที่มดลูกปลิ้นบางส่วนจะพบรอยบุ๋ม
- พบผนังมดลูกด้านเยื่อบุมดลูกด้านในโผล่พ้นปากมดลูกออกมาอยู่ในช่องคลอด หรือโผล่พ้นปากช่องคลอดออกมา ในราย
ที่มดลูกปลิ้นบางส่วน จะคลำผนังมดลูก เยื่อบุมดลูกด้านในที่บริเวณปากมดลูก
หลักการรักษา
- การป้องกัน การทำคลอดรกต้องทำอย่างถูกวิธี ควรรอให้รกลอกตัวก่อนแล้วจึงคลึงมดลูกให้แข็งตัวก่อนแล้วจึงดันที่บริเวณก้นมดลูกเพื่อทำคลอดรก หลีกเลี่ยงการทำคลอดรกโดยวิธีดึงสายสะดือ เมื่อมดลูกหย่อนตัวและรกลอกตัวไม่หมด
- ให้ยาระงับปวด เช่น มอร์ฟีน และแก้ไขภาวะช็อค ให้เลือด ทดแทน
- ดันมดลูกที่ปลิ้นกลับเข้าที่ หลังจากแก้ไขภาวะช็อค และให้ผู้ป่วยดมยาสลบ ล้วงรกออกแล้วฉีดยากระตุ้นการให้มดลูกหดรัดตัว ในรายที่ไม่สามารถดันมดลูกกลับได้ จะต้องผ่าตัดเพื่อดึงก้นมดลูกกลับที่เดิม
- ระวังการตกเลือดหลังคลอด และการปลิ้นซ้ำ
- ให้ยาป้องกันการติดเชื้อ และยาพวกเหล็ก รักษาภาวะโลหิตจาง
- ในรายที่เลือดออกมาก ควบคุมไม่ได้ จำเป็นต้องตัดมดลูกทิ้ง
ชนิด
- มดลูกปลิ้นบางส่วน (incomplete inversion) ได้แก่ ภาวะที่ผนังมดลูกด้านเยื่อบุมดลูกปลิ้นกลับเป็นด้านนอก แต่ยังไม่พ้นปากมดลูก
- มดลูกปลิ้นทั้งหมด (complete inversion) ได้แก่ ภาวะที่ผนังมดลูกด้านเยื่อบุมดลูกปลิ้นกลับเป็นด้านนอกและโผล่พ้นปากมดลูกออกมา ในบางรายอาจออกมาพ้นปากช่องคลอด
พยาธิสภาพ
- เมื่อเกิดการปลิ้นของมดลูกภายหลังทารกคลอดหรือภายหลังรกคลอดแล้ว ปากมดลูกและมดลูกส่วนล่างจะมีการหดรัดตัว เป็นวงแหวนล้อมรอบส่วนของมดลูกที่หย่อนตัวลงมา ทำให้บริเวณที่ถูกรัดไว้นั้นขาดเลือดไปเลี้ยง เกิดการบวมและมีเนื้อตายในที่สุดเนื้อตายนั้นจะหลุดออกมา