Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะขาดออกซิเจนในทารก (Birth asphyxia), image, image - Coggle Diagram
ภาวะขาดออกซิเจนในทารก
(Birth asphyxia)
หมายถึง
ภาวะที่สมองและส่วนต่างๆของร่างกายขาดออกซิเจน คาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดสูง และมีภาวะเป็นกรดจากเมตาบอลิซึม (acidosis) หรือเกิดจากการที่ไม่มีอากาศระบายที่ปอด ร่วมกับปริมาตรเลือดที่ไหลผ่านปอดมีน้อย หรือไม่เพียงพอหลังจากการคลอด ส่งผลให้อวัยวะที่สำคัญขาดออกซิเจนไปเลี้ยง ทำให้สูญเสียหน้าที่และเสื่อมประสิทธิภาพของอวัยวะนั้นๆ (สุนิดา พรรณะ, 2562)
ทารกที่มีคะแนน Apgar score ในนาทีที่ 1 น้อยกว่าหรือเท่ากับ 7 คะแนน โดยแบ่งความรุนแรงเป็น 2 ระดับ (วณิชยา วันไชยธนวงศ์, 2560)
ระดับน้อยถึงปานกลาง
ทารกที่มีคะแนน Apgar score นาที่ที่ 1 เท่ากับ 4-7 คะแนน
ระดับรุนแรง
ทารกที่มีคะแนน Apgar score นาที่ที่ 1 เท่ากับ 0-3 คะแนน
สาเหตุ/ปัจจัยเสี่ยง
ด้านมารดา
(โรงพยาบาลชัยนาทนเรนทร, 2557)
ภาวะซีด (Anemia)
มารดาเป็นความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์ โดยเกิดภาวะครรภ์เป็นพิษ (PIH) (วณิชยา วันไชยธนวงศ์, 2560)
รกลอกตัวก่อนกำหนด (Placenta abruption)
ภาวะน้ำเดินก่อนเจ็บครรภ์คลอด (PROM)
หญิงตั้งครรภ์ไม่ได้รับการฝากครรภ์
หญิงตั้งครรภ์มีอายุมาก
เป็นเบาหวาน
รกเกาะต่ำ (Placenta previa)
ผ่านการคลอดมาแล้วหลายครั้ง
ได้รับยาแก้ปวดและยาดมสลบเป็นจำนวนมาก
การหดรัดตัวของมดลูกผิดปกติ
ภาวะรกเลื่อม (placenta insufficiency)
ด้านทารก
ทารกที่คลอดก่อนกำหนด
ทารกที่เจริญเติบโตช้าในครรภ์
ภาวะติดเชื้อในครรภ์
ทารกมีความพิการโดยกำเนิด
ทารกได้รับการกระทบกระเทือน
ทารกน้ำหนักแรกเกิดน้อยกว่า 2,500 กรัม และมากกว่า 4,000 กรัม
ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการคลอด
การคลอดยาวนาน
น้ำคร่ำเขียวข้น
ทารกอยู่ในภาวะคับขัน
มารดาได้รับยาขณะรอคลอด
ศีรษะของทารกไม่ได้สัดส่วนกับช่องเชิงกรานของมารดา
การคลอดติดไหล่
การตั้งครรภ์แฝด
ทารกอยู่ในท่าที่ผิดปกติ
ส่วนนำของทารกเป็นท่าก้น (Breech precentation) (กรรณิการ์ บูรณวนิช และกฤษณ์ เชียวชาญประพันธ์, 2563)
การใช้หัตถการในการช่วยคลอด เช่น F/E , V/E, C/S
อาการ/อาการแสดง
หายใจไม่สม่ำเสมอ / ไม่มีแรงในการหายใจ
หายใจเร็ว / หยุดหายใจ
หายใจช้า (Bradicardia)
หายใจเร็ว (Tachycardia)
ความตึงตัวของกล้ามเนื้อลดลง
ค่าความอิ่มตัวของออกซิเจนในเลือดแดงต่ำ
ความดันโลหิตต่ำ
ระยะแรกคลอด
ทารกมีลักษณะเขียว
ไม่หายใจเอง
ตัวนิ่ม / ตัวอ่อนปวกเปียก
reflex ลดลง
ขณะอยู่ในครรภ์
ทารกมีการเคลื่อนไหวมากผิดปกติ
และต่อมาจะมีการเคลื่อนไหวน้อยลงกว่าปกติ
พยาธิสรีรวิทยาเมื่อทารกมีภาวะ Asphyxia
ขาดออกซิเจน
หายใจเร็ว
การหยุดหายใจ เรียกว่า Primary apnea
ส่งผลกระตุ้นการหายใจ
การเต้นของหัวใจจะลดลง
การหายใจเป็นเฮือกๆ ไม่สม่ำเสมอ ประมาณ 4-5 นาที
หายใจเบาลงและหายใจครั้งสุดท้าย (Last gasp)
หยุดหายใจ + หัวใจเต้นช้าลง + ความดันโลหิตต่ำลง
ระยะนี้ เรียกว่า Secondary apnea
ส่งผลให้ต้องช่วยหายใจด้วยแรงดันบวก (Positive pressure ventilation ; PPV)
ข้อบ่งชี้
หยุดหาย / หายใจ gasping
กระตุ้นด้วยการสัมผัสแล้วทารกไม่หายใจ
Agar score น้อยกว่าหรือเท่ากับ 4 คะแนน
HR < 100 ครั้ง/นาที
มี Central cyanosis
แม้ให้ Oxygen 100% ทาง Mask with bag
การวินิจฉัยภาวะ Asphyxia
Fetal heart sound (FHS) มากกว่า 160 ครั้ง/นาที หรือ ต่ำกว่า 110 ครั้ง/นาที
PH umbilical artery (UA,pH) ในทารกแรกเกิดที่ < 7.102 เป็นสิ่งที่บ่งบอกว่าทารกมีภาวะ Asphyxia
Apgar score น้อยกว่าหรือเท่ากับ 7 คะแนน
ภาวะที่มีขี้เทา (maconium ในน้ำคร่ำ)
การวินิจฉัยภาวะ Perinatal asphyxia
Electronic Fetal Monitoring : EFM
การประเมินลักษณะของน้ำคร่ำจากการเจาะถุงน้ำคร่ำ
Agar score น้อยกว่า 6 คะแนน
ตรวจเลือดจากสายสะดือ
ภาวะพร่องออกซิเจน (hypoxemia)
ภาวะคาร์บอนไดออกไซด์ในเลือดสูง (hypercapnia)
ภาวะเลือดเป็นกรด (acidosis)
การดูแลตามระดับของ Asphyxia
No asphyxia
ทารกอยู่ในสภาพดี
ปลายมือปลายเท้าเขียว
การช่วยเหลือ
เปิดทางเดินหายใจให้โล่ง
ดูดเสมหะที่ปากและจมูก
จัดท่าโดยให้ศีรษะแหงนเล็กน้อย
ห่อตัวทารก / ส่องไฟ
เพื่อเพิ่มความอบอุ่นให้ร่างกาย
ร้องเบา
Apgar score 7-10 คะแนน
Mild asphyxia
ทารกมีอาการเขียวเล็กน้อย
หายใจตื้นๆ หรือไม่สม่ำเสมอ
กล้ามเนื้ออ่อนแรง
การช่วยเหลือ
กระตุ้น
โดยการตบหรือดีดที่ฝ่าเท้า
ใช้ผ้าถูหน้าอกบริเวณ sternum หรือด้านหลัง
ลูบเบาๆที่บริเวณหลัง ลำตัว หรือแขน ขา
เพิ่มการให้ออกซิเจนทางหน้ากาก (mask)
HR > 100 ครั้ง/นาที
Apgar score 6-7 คะแนน
Reflex ยังดีอยู่
Moderate asphyxia
เขียวทั้งตัว HR >100 ครั้ง/นาที reflex น้อย กล้ามเนื้ออ่อนปวกเปียก HR >100 ครั้ง/นาที หายใจเบามาก
การช่วยเหลือ
ทารกต้องได้รับการช่วยหายใจ
ให้ออกซิเจนทาง Mask with bag 100%
Apgar score 4-5 คะแนน
Severe asphyxia
ทารกขาดออกซิเจนอย่างรุนแรง
เขียวคล้ำทั้งตัว
การช่วยเหลือ
ถ้ามูกเหนียวมาก พิจารณาใส่ท่อช่วยหายใจ ให้ออกซิเจนทาง endotracheal tube
เพื่อแก้ไขภาวะเลือดเป็นกรด
ให้ยากระตุ้นหัวใจ
กดนวดหัวใจแบบ two thumb ด้วยอัตราส่วน 3:1
กรณี HR < 60 ครั้ง/นาที
ให้ยา epinephrine 1 : 10,000 ทางหลอดเลือดดำ
ให้ 0.1-0.3 ml/kg IV หรือ 0.5-1 ml/kg
ทำ Chest compression ต่อไปเรื่อยๆ จนกว่า HR > 60/min
ร่วมกับ Ventilation (ETT) ด้วย 100% Oxygen
ถ้าทารกมีอาการตัวอ่อนปวกเปียก ซีดไม่รู้สึกตัว รีบดูเพื่อเอาขี้เทามูกขั้นๆออกจากหลอดลม
ไม่สามารถหายใจได้
Apgar score 0-3 คะแนน
HR < 100 ครั้ง/นาที หรือไม่มีเลย
Reflex หายไป
ตัวอ่อนปวกเปียก
การป้องกัน
หลักเลี่ยงการใช้ยาแก้ปวดในผู้คลอด โดยเฉพาะ 1 ชั่วโมง ก่อนคลอด
ประเมินการหดรัดตัวของมดลูก หากแรงเกินผิดปกติ หรือ น้อยกว่าปกติต้องทำการช่วยเหลือ
ประเมินความก้าวหน้าของการคลอด
โดยการบันทึก parthograph
ประเมินการเปิดของปากมดลูก
คัดกรองความเสี่ยงของหญิงตั้งครรภ์ที่มาคลอดทุกราย โดยดูจากสมุดฝากครรภ์ การซักประวัติ ตรวจร่างกาย
หากพบความผิดปกให้ส่งต่อพบแพทย์
ใช้เครื่องตรวจสภาวะทารกในครรภ์ในหญิงตั้งครรภ์ที่มาคลอดทุกราย
เพื่อประเมินสภาะของทารก ทั้งแรกรับและขณะคลอด
ประเมินการคลอดไหลยาก ตรวจครรภ์ดูท่าทารก
ติดตามและบรรทึกอาการเปลี่ยนแปลงของหญิงตั้งครรภ์
แนะนำและสาธิตเรื่องการหายใจให้เต็มปอด เเละเป่าออกทางปากช้าๆ
เพื่อให้ได้รับออกซินเจนเต็มที่
ดูแลให้ได้รับสารน้ำทดแทนทางหลอดเลือดดำ
