การเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด
(Preterm labor: PTL)

ความหมาย

ปัจจัยเสียง

1.ปัจจัยทางสังคมและพฤติกรรมสุขภาพ

อายุน้อยกว่า19ปี
อายุมากกว่า 40 ปี
ได้รับการดูแลไม่ดีพอในขณะตั้งครรรภ์
ฐานะทางเศรษฐกิจ ภาวะทางสังคม
การสูบบุหรี่ การดื่มสุรา
ความเครีด การทำงานหนัก

2.ปัจจัยที่ทำให้เลือดไปเลี้ยงมดลูกลดลง

รกเกาะต่ำ รกลอกตัวก่อนกำหนด เคยคลอดก่อนกำหนด
ปากมดลูกปิดไม่สนิท ผ่าตัดคลอดมาก่อน แท้งในไตราสที่2 ภาวะความดันโลหิตสูงขณะตั้งครรภ์ เบาหวานขณะตั้งครรภ์

3.ปัจจัยด้านการติดเชื้อ

การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ ติดเชื้อในระบบสืบพันธุ์

4.ปัจจัยที่ทำให้มดลูกขยายมากเกินไป

ครรภ์แฝด ครรภ์แฝดน้ำ

การวินิจฉัย

1.การซักประวัติอาการและอาการแสดง เช่น ตกขาวมีลักษณะผิดปกติ มีกลิ่นเหม็น คันในช่องคลอด อุจจาระร่วง ติดเชื้อในกรวยไต ปวดหลัง ปวดท้องเกร็ง ปัสสาวะลำบาก ปัสสาวะแสบขัด ปากมดลูกขยายและเกิดความสั้นบาง มดลูกหดรัดตัวแข็งอย่างน้อย 10 นาที แข็งสม่ำเสมอครั้งละ 30 นาที น้ำเดินก่อนครบกำหนดคลอด

2.ตรวจการหดรัดตัวของมดลูกอย่างน้อย 30 นาที พบมดลูกหดรัดตัวอย่างน้อย 1 ครั้งใน 10 นาที นานครั้งละ 30 วินาที
ปากมดลูกบางมากกว่า80%

3.ตรวจทางห้องปฏิบัติการ
3.1ตรวจสอบอายุครรภ์และน้ำหนักทารกโดยใช้คลืนถี่ความสูง
3.2ตรวจน้ำคร่ำ
3.3ตรวจเลือด
3.4ตรวจปัสสาวะ
3.5เพาะเชื้อในกรณีที่มีการติดเชื้อช่องคลอด
3.6เจาะน้ำคร่ำ

การป้องกัน

ผลกระทบ

มารดา

ด้านร่างกาย

จิตใจ

เมื่อได้รับการรักษาด้วยยายับยั้งการหดรัดตัวของมดลูกจะ
มีอาการข้างเคียง ทำให้เกิดอาการใจสั่น มือสั่น คลื่นไส้อาเจียน ปวดศีรษะ กระวนกระวาย แน่นหน้าอก หายใจไม่สุด และอาจรุนแรงมากจนเกิดภาวะน้ำคั่งในปอดการถูกรบกวนการพักผ่อนจากการเจ็บครรภ์ เนื่องจากมีอาการเจ็บจากการหดรัดตัวของมดลูก การตรวจ การรักษาและกิจกรรมทางการพยาบาลต่างๆ

หญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดมักจะมี อารมณ์ไม่มั่นคง การรับรู้ลดลง หงุดหงิดง่าย เกิดความรู้สึกไม่แน่นอน มีความเครียดและวิตกกังวล บางรายมีภาวะซึมเศร้า รู้สึกโดดเดี่ยวและเบื่อหน่าย รู้สึกขัดแย้งในบทบาทของตนเองที่ต้องพึ่งพาบุคคลอื่น รู้สึกด้อยคุณค่าในตนเอง

ทารก

ทารกมีน้ำหนักน้อยกว่ามาตรฐาน อวัยวะต่าง ๆ ในร่างกายเจริญไม่สมบูรณและไม่พร้อมที่จะทำงาน จึงเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงตามมา ได้แก่ทารกมีภาวะหายใจลำบากเนื่องจากขาดสาร surfactant ในถุงลมปอดภาวะเลือดออกในสมอง ภาวะติดเชื้อในทางเดินอาหาร ภาวะชัก

ครอบครัวและสังคม

หญิงตั้งครรภ์จะรู้สึกเครียดเนื่องจากต้องปรับตัวกับการเข้ารับการรักษา
ในโรงพยาบาลและไม่สามารถทำหน้าที่ต่างๆ ในบ้านได้เหมือนเดิม
รวมทั้งสามีจะเกิดความรู้สึกวิตกกังวลและความเครียดจากการดูแลภรรยาซึ่งไม่สามารถทำกิจกรรมต่างๆได้เหมือนเดิม ทำให้สัมพันธภาพระหว่างภรรยาและสามีลดลง ในรายที่ต้องนอนโรงพยาบาลนาน หญิงตั้งครรภ์ต้องหยุดงานหรือออกจากงาน ทำให้รายได้ลดลง ค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้น

1.การประเมินความเสี่ยง ตามวิธีของ Creasycและคณะ
หญิงตั้งครภ์ที่มีความเสี่ยงสูง ควรได้รับการสอนเพื่อวินิจฉัยการเจ็บครรภ์ด้วยตนเอง โดยการบันทึกการหดรัดตัวของมดลูกด้วยตนเอง
ที่บ้าน

2.ในหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเสียงสูงควรได้รับคำแนะนำดูแลตนเอง ได้แก่ รับประทานให้ครบ 5 หมู่ พักพ่อนอย่างเพียงพอ
ในรายที่มีอาการถุงน้ำคร่ำแตก แนะนำให้ใส่ผ้าอนามัยไว้และรีบมาโรงพยาบาล

1.การประคับประคองให้การตั้งครรภ์ดำเนินต่อไป

1.1การนอนพักอย่างเต็มที่
1.2การให้ยาระงับการเจ็บครรภ์คลอด
1.3ส่่งเสริมความสมบูรณ์ของปอด โดยการให้ยากลุ่มสเตียรอยด์

2.กรณีที่ไม่สามารถระงับ
การเจ็บครรภ์คลอดได้
จำเป็นต้องให้การ
ตั้งครรภ์สิ้นสุดลง

2.1ทารกส่วนนำผิดปกติ ขนาดเล็กหรือใหญ่เกินไป มีภาวะ Fetal distress อาจต้องใช้สูติศาสตร์หัตถการช่วยคลอด

2.2เตรียมอุปกรณ์และทีมช่วยฟื้นคืนชีพทารก ในกรณีคลอดยากและทารกเสี่ยงเกิดภาวะ RDS (Respiratory Distress Syndrome)

การรักษา

การเจ็บครรภ์ระหว่าง 24 ถึง 37 สัปดาห์ โดยมีการหดรัดตัวของมดลูกอย่างสม่ำเสมอ 4ครั้งใน 20 นาที หรือ 8 ครั้งใน 1 ชั่วโมง ร่วมกับมีการเปลี่ยนแปลงปากมดลูก โดยมีการเพิ่มขยายปากมดลูกมากกว่า 1 เซนติเมตร และมีความบางตัวตั้งแต่ร้อยละ 80 ขึ้นไป

1.ซักประวัติ และตรวจร่างกาย เพื่อรักษาตามสาเหตุที่พบ

2.ซักประวัติ ตรวจร่างกาย และดูข้อมูลจากใบฝากครรภ์ เพื่อยืนยันอายุครรภ์ที่แน่นอน

3.อายุครรภ์น้อยกว่า 34 สัปดาห์ พิจารณายับยังการคลอด
หากไม่มีข้อบ่งห้าม ให้ Steroid เร่งความสมบูรณ์ของปอดทารก ระหว่างอายุครรภ์ 24-34สัปดาห์

4.อายุครรภ์ครบ 34 สัปดาห์ พิจารณาให้คลอด ชลอการเจาะถุงน้ำคร่ำ ให้ .GBS prophylaxis ใน preterm ทุกรายที่ให้คลอดทางช่องคลอด เริ่มให้ยาเมื่อเข้าสู่ระยะ active phase จนกระทั่งคลอดเมื่อ
เข้าสู่ระยะ active phase เฉพาะรายที่ พิจารณาให้คลอดทางช่องคลอด

click to edit

5.GBS prophylaxis ใน preterm ในทุกรายที่ให้คลอดทางช่องคลอด เริ่มให้ยาเมื่อเข้าสู่ระยะ active phase จนกระทั่งคลอด