Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
(Drugs acting on endocrine system) ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ - Coggle…
(Drugs acting on endocrine system) ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ
(Diabetes mellitus, DM) เบาหวาน
บทบาทของ insulin และ glucagon ต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด
ความผิดปกติทาง เมตะบอลิซึม คือ ระดับน้ำตาล กลูโคสในเลือดสูง (hyperglycemia)
ผลจากความบกพร่องของ การหลั่ง insulin/cell ของร่างกาย ไม่สามารถนำอินซูลินไปใช้อย่างมีประสิทธิภาพ (insulin resistance) /ทั้งสองอย่างร่วมกัน
ภาวะดื้อต่ออินซูลิน (insulin resistance) คือ ภาวะที่เซลล์มีการตอบสนองต่อ insulin ลดลง
โรคที่เกิดจากภาวะแทรกซ้อนจาก โรคเบาหวาน
เส้นประสาทเสื่อม
เบาหวานขึ้นไปที่จอประสาทตา
ไตวายจากเบาหวาน
โรคหลอดเลือดหัวใจ
โรคหลอดเลือดสมอง
สูญเสียประสาทรับความรู้สึกที่เท้า
เบาแบ่งได้เป็น 4 ประเภท
type 2 มี insulin หลั่งออกมาจากตับอ่อน น้อย/เกิดการดื้อต่อ insulin
type 3เบาหวานจากสาเหตุอื่น
โรคตับอ่อน
ยาบางชนิด เช่น กลุ่มเสรียรอยด์
พันธุกรรม
type 1 ไม่มี insulin หลั่งออกมาจากตับอ่อน ต้องการ insulin จากภายนอกร่างกาย
type 4 (gestational diabetes) เบาหวานเกิดขณะตั้งครรภ์
การรักษา
**ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในระดับปกติ
การรักษา โดยการไม่ใช้ยา
ควบคุมอาหาร
ออกกำลังกาย
การรักษาโดยการใช้ยา
ยาฉีด insulin(sc)
กลไกลการออกฤทธิ์
เปลี่ยน กลูโคสเป็นไกลโคเจน (glycogen
)
นำโปตัสเซียมเข้า cell (พร้อมกับการนำเข้ากลูโคส)
นำกลูโคสจากเลือดเข้า cell
ผลข้างเคียง
ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ(hypoglycemia)
หัวใจเต้นเร็ว
หิวออกมามาก
ปวดหัว สั่น อ่อนเพลีย ซึม หมดสติ
**ต้องเพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
ตุ่มนูนแข็งจากไขมันใต้ผิวหนังตรงตำแหน่งที่ฉีก(lipohypertrophy)
ให้ความรู้เรื่องการฉีดอินซูลิน
ข้อบ่งใช้
ลดระดับน้ำตาลในเลือดผู้ป่วยเบาหวานทุกประเภท
เบาหวาน type 1/(gestational diabetes)**.ให้ insulin เท่านั้น
type 2 ใช้ในกรณี
โรคตับ/ไตระดับรุนแรง
รักษาภาวะโปตัสเซียมในเลือดสูง ( hyperkalemia)
ใช้ยาลดน้ำตาลในเลือดชนิดอื่นไม่ได้ผล
ผ่าตัด/ติดเชื้อ diabetes ketoacidosis
อาการระดับ insulin ต่ำ
Dizzy or shaky
Anxious
sweaty
Hungry
Blurry vision
Weak or tired
fast heartbeat
Headche
shaky
Nervous or upset
ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา
ใช้ร่วมกับยาสารมีฤทธิ์เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
เพิ่มระดับน้ำตาลในเลือด
glucocorticoids,thiazide diuretics
ใช้ร่วมกับยาที่มีฤทธิ์ลดระดับน้ำตาลในเลือด
เพิ่มความเสี่ยงภาวะระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ
sulfonylureas,beta-blockers,alcohol
beta-blockers
บดบังอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ
ชนิดของ insulin แบ่งตามระยะการออกฤทธิ์
short-acting
Humalin R
Novolin R
Intermediate-acting
Humalin N
Rapid-acting
aspart
glulisine
Lispro
Long-acting
glargine(Lantus)
detemir (Levemin)
Premixed insulind
Humalin 70/30
lispro
ยาลดระดับน้ำตาลในเลือด (hypoglycemic drugs)
ข้อบ่งใช้ ผู้ป่วยเบาหวาน type 2
กระตุ้นการหลั่งหลั่ง insulin จาก bata cell
กลุ่ม Meglitinides
กลุ่ม Sulfonylureas
กลไกลการออกฤทธ์
กระตุ้นการหลั่ง insulin จาก data cell ที่ตับอ่อน
ผลข้างเคียง
น้ำหนักเพิ่ม
ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ
คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง
ตัวอย่างยา
Glipizide
Glimepiride
Gliclazide MR
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่แพ้ยาปฎิชีวนะกลุ่ม sulfonamide
ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา
NSAIDs
beta-blockers
• alcohol
กลุ่ม Biguanides
ตัวอย่างยา
Metformin
กลไกลการออกฤทธิ์
เพิ่มการนำกลูโคสเข้าเซลล์กล้ามเนื้อ
เพิ่มความไวของเนื้อเยื่อต่อ insulin
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้กับผู้ป่วยมีการทำงานของไตบกพร่อง หัวใจวาย อาจเกิดภาวะกรดแลกติคคั่งในเลือด(lactic acidosis)
ผลข้างเคียง
ลดการดูดซึมB12 และ folic acid
การคั่งของกรดแลคติก (lactic acidosis)หายใจหอบ
เบื่ออาหาร/น้ำหนักลด
ปฏิกิริยาต่อกันระหว่างยา
alcohol
กลุ่ม Thiazolidinediones
ตัวอย่างยา
Pioglitazone
กลไกลการออกฤทธิ์
เพิ่มความไวต่อเนื้อเยื่อ insulin
เพิ่มการนำกลูโคสเข้า cell
ผลข้างเคียง
เพิ่ม LDL cholesterol
พิษต่อตับ/อาการบ่งชี้ ตัวเหลือง
บวมน้ำ (fluid retention)
กลุ่ม Alpha - glucosidase inhibitors
ตัวอย่างยา
Voglibose
Miglitol
Acarbose
กลไกลการออกฤทธิ์
ยับยั้ง Enzyme alpha-glucosidase และ Enzyme amylase
ลดการย่อยและการดูดซึมคาร์โบไฮเดรตเข้าสู่ร่างกาย
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีปัญหาระบบทางเดินอาหาร/ตับ/ไต
ผลข้างเคียง
ลดการดูดซึมธาตุเหล็ก
พิษต่อตับ เมื่อใช้ระยะยาว
ปวดท้อง ท้องเสีย ท้องอืด
ข้อแนะนำ
ทานยาพร้อมอาหาร
กลุ่ม Incretin-based drugs (oral/ injection)
ตัวอย่างยา
Liraglutide
Albiglutide
Exenatide
Vildagliptin
Sitagliptin
กลไกลการออกฤทธิ์
กระตุ้นตัวรับGLP-1
กระตุ้นการหลั่ง insulin
ยับยั้ง enzymeDPP-4 (DPP-4 inhibitors
ผลข้างเคียง
น้ำหนักลด ท้องเสีย
เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
การติดเชื้อทางเดินอาหารส่วนบน
ข้อห้ามใช้
ulcerative colitis
ผู้ป่วยไตไว
กลุ่ม SGLT-2 inhibitors
ตัวอย่างยา
Empagliflozin
Dapagliflozin
Canagliflozin
กลไกลการออกฤทธิ์
ยับยั้งการดูดกลับของกลูโคสที่หน่อยไต
ผลข้างเคียง
ไม่เกิดภาวะทำให้น้ำตาลในเลือดต่ำ
การติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ
Amylin analog: Pramlintide
(glucagon
ข้อบ่งใช้
ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำขั้นวิกฤตจากภาวะต่างๆ
กลไกลการออกฤทธิ์
ลดการสังเคราะห์ไกลโคเจน
เพิ่มการสลายไกลโคเจนเป็นกลูโคส
ผลข้างเคียง
คลื่นไส้/อาเจียน
ข้อควรระวัง
ระวังการใช้กับผู้ป่วยโรคหัวใจ/หลอดเลือด
(Thyroid disorders) ความผิดปกติของต่อมไทรอยด์
Thyroid hormone ในเลือดสูง (hyperthyroidism)
เป้าหมายลดระดับ Thyroid hormone ให้ปกติ
กลุ่มยาที่ใช้
Iodides
นิยมใช้ลดขนาดต่อมและปริมาณเลือด
กลไกลการออกฤทธิ์
ยับยั้งการสังเคราะห์ Thyroid hormone
ผลข้างเคียง
พิษ (iodism) ต่อมน้ำลายอักเสบ
ปฎิกิริยาระหว่างยา
อาหารที่มีไอโอดีนสูง
Radioactive iodine
การกินแร่
กลไกลการออกฤทธิ์
ปล่อยรังสีเบต้าทำลายต่อม Thyroid
ราคาถูก ให้ผลดี ไม่เจ็บ สะดวก
อาการไม่พึงประสงค์
ระดับThyroid hormone ต่ำ
กดไขกระดูก เลือดจาง
ห้ามใช้ในผู้หญิงตั้งครรภ์/ให้นมบุตร
ผู้ป่วยที่ได้รับยาต้าน thyroid (PTU, MMI) ให้งดยา 3-7 วัน
thioamides
ยาPropylthiouracil (PTU)/Methimazole (MMI)
กลไกลการออกฤทธิ์
ยับยั้ง Enzyme ที่ใช้สังเคาระห์ Thyroid hormone
ผลข้างเคียง
hypothyroidism
ตับอักเสบ ตัวเหลือง ผื่นคัน
กดไขกระดูก
Thyroid hormone ในเลือดต่ำ(hypothyroidism)
เป้าหมายเพิ่มระดับ Thyroid hormone ให้อยู่ในระดับปกติ
ยาที่ใช้
Thyroxine (T4)
ได้จากการสังเคราะห์
รูปแบบย่ฉีดรักษา ระดับ Thyroid รุนแรง (myxedema coma)
รูปแบบยากิน/ยาฉีด
ผลข้างเคียง
หากได้รับยามากเลือดสูง อาการหัวใจเต้นเร็ว
ปฎิกิริยาระหว่างยา
ห้ามกินร่วมกับยาลดกรดกระเพราะ (antacid)
ยาลดไขมัน cholestyramine
Liothyronine (T3)
รูปแบบยากิน/ยาฉีด
รูปแบบย่ฉีดรักษา ระดับ Thyroid รุนแรง (myxedema coma)
ได้จากการสังเคราะห์
ผลข้างเคียง
ปฎิกิริยาต่อกันระหว่างยา เช่นเดียวกับ levothyroxine (T4)