Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ยาคุมกำเนิดและยาต้านการติดเชื้อไวรัส, แหล่งที่มา - Coggle Diagram

- - - - Active immunization (ภูมิคุ้มกันก่อเอง)
        
        เป็นภูมิคุ้มกันที่เกิดขึ้นเมื่อร่างกายถูกกระตุ้นจากแอนติเจนหรือสิ่ง
        แปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย คือ การให้ Vaccine/Toxoid
        
        Vaccine : เชื้อโรคที่ถูกทําให้อ่อนฤทธิ์หรือตายจนไม่สามารถทําให้เกิดโรคได้
        
        Toxoid : สารพิษของแบคทีเรีย ถูกทําให้หมดฤทธิ์ก่อน แล้วฉีดเข้าร่างกายกระตุ้นให้สร้างภูมิคุ้มกันได้
      - Passive immunization (ภูมิคุ้มกันรับมา)
        
        เป็นภูมิคุ้มกันของร่างกายโดยได้รับสารที่มีคุณสมบัติป้องกันโรค อยู่แล้ว ซึ่งมีภูมิคุ้มกันโรคสูง เพื่อย่นระยะเวลาที่ร่างกายจะต้อง ค่อยๆ สร้างภูมิคุ้มกัน เช่น การฉีดเซรุ่ม (Serum)
    - - Non-antiretroviral agents
        
        Antiherpesvirus agents
        
        ไวรัสเริมชนิดที่1
        
        ปาก ใบหน้า ผิวหนัง หลอดอาหาร สมอง
        
        ไวรัสเริมชนิดที่2
        
        อวัยวะเพศ ทวารหนัก ผิวหนัง มือ เยื่อหุ้มสมอง
        
        Pyrimidine analog
        
        Name : Idoxuridine (IDU), Trifluorothymidine (TFT,F3T)
        
        ตัวที่ไปออกฤทธิ์ คือ active form Triphosphate
        
        กลไก
        
        1.Competition กับ thymidine ในการเป็น substrate ของเอนไซม์ thymidine kinase ทําให้มี thymidine triphosphate การสังเคราะห์ DNA ของไวรัสน้อยลง
        
        Incorporated into viral DNA ทําให้ DNA ที่สังเคราะห์มีคุณสมบัติผิดปกติ เช่น แตกหักง่าย
        
        การใช้รักษา
        
        Idoxuridine (IDU), Trifluorothymidine (TFT,F3T)
        
        Hepes simplex labialis (เริมที่ปาก) genitalis (เริมที่อวัยวะสืบพันธุ์ และงูสวัด (zoster) > ขี้ผึ้ง,ยาเหน็บ
        
        Therapy of ocular herpes รักษาการอักเสบที่บริเวณกระจกตาที่เกิดจากเชื้อherpes (HSV keratitis) > ยาหยอดตา
        
        ไม่มีรูปแบบยากิน
        
        ผลเสีย
        
        ปวดแสบ, ร้อน, บวม, แดง ที่บริเวณที่ใช้
        
        ไม่ควรใช้ในหญิงมีครรภ์และในผู้ป่วยที่เป็นแผลลึกในกระจกตา
        
        Purine analog
        
        Name : Vidarabine (Ara-A)
        
        ตัวที่ไปออกฤทธิ์ คือ active form > Triphosphate
        
        กลไก
        
        ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ DNA Polymerase ของไวรัส
        
        รักษา
        
        HSV keratitis, ติดเชื้อทั้งตัวที่ีมีอาการรุนแรง โดยเฉพาะในทารกแรกเกิด และในผู้ป่วยที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง
        
        ผลเสีย
        
        เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
        
        IV infusion (การหยดเข้าทางหลอดเลือดดํา) (Oral หรือ IM จะให้ผลน้อยมาก)
        
        กลไก
        
        ยับยั้งการสังเคราะห์ DNA ของไวรัส
        ยับยั้ง DNA polymerase
        
        รักษา
        
        HSV keratoconjunctivitis, HSV encephalitis,เริมในทารกแรกเกิด
        
        ผลเสีย
        
        1 more item...
        
        Open chain analog
        
        Name :Acyclovir, Valacyclovir, Ganciclovir, Penciclovir
        
        ตัวที่ไปออกฤทธิ์ คือ active form
        
        กลไก
        
        Inhibited DNA polymerase & หยุดยั้งการเรียงต่อของลำดับเบสของ DNA (chain terminator) > กระบวนการสร้าง DNA หยุดชะงัก
        
        ยาจะ specific ต่อเซลล์ที่ติดเชื้อไวรัสเท่านั้น ไม่มีปัญหากับ host cell
        
        การใช้รักษา
        
        การติดเชื้อ HSV ครั้งแรก
        
        ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน, Pt.DM : treatment & prophylaxis
        
        Varicella zoster
        
        HSV keratoconjunctivitis
        
        HSV type 2
        
        ผลเสีย
        
        คลื่นไส้, ท้องร่วง, ผื่น, ปวดหัว
        
        ระคายเคืองต่อเยื่อเมือก
        
        Antiinfluenza agents
        
        Name : Amantadine & Rimantadine
        
        กลไก
        
        ยับยั้งการเคลือบผิว (ขั้นตอนแรก)
        
        ยับยั้งขั้นตอนการประกอบ (ขั้นตอนสุดท้าย)
        
        การใช้รักษา
        
        รักษา influenza A virus infection ได้ดีที่สุด (ทั้งการรักษาและป้องกัน)
        
        มีประโยชน์ในการรักษาโรคพาร์กินสัน (เฉพาะประเทศไทย)
        
        ผลเสีย
        
        ผล GI: คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
        
        ผลกระทบของระบบประสาทส่วนกลาง: เวียนศีรษะ, ปวดหัว, สับสน, นอนไม่หลับ
        
        หากได้ยาในปริมาณสูง > ปฏิกิริยาต่อระบบประสาท
        
        เพ้อ, หลอน, ชัก, โคม่า * ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
        
        Name : Oseltamivir (Tamiflu R )
        
        ตัวที่ไปออกฤทธิ์ คือ active form > Oseltamivir carboxylate
        
        กลไก
        
        กลไกล Oseltamivir carboxylate จับกับ neuraminidase > change enzyme’s activity site & inhibits activity
        
        การใช้รักษา
        
        ป้องกันและรักษา influenza A & B virus infection
        
        Reduced illness duration(ในรายที่มีอาการ)
        
        ผลเสีย
        
        คลื่นไส้, อาเจียน, ไม่สบายท้อง
        
        *Treatment ไข้หวัดสายพันธ์ใหม
        
        Tamiflu R dosing ผู้ใหญ่และเด็กที่มีอายุ
        13 ปี
        
        Treatment > 75 มิลลิกรัม, วันละ 2 ครั้ง, เป็นเวลา 5วัน
        
        Prevention > 75 มิลลิกรัม, วันละ 1 ครั้ง, เป็นเวลา 10 วัน
        
        Antihepatitisvirus agents
        
        Name : Interferon (IFNs)
        
        ฤทธิ์ต้านไวรัสของอินเตอร์เฟี ยรอน (antiviral action of IFNs)
        
        IFNs ไม่ได้ออกฤทธิ์โดยตรงต่อ virus แต่มีผลทําให้เซลล์ที่ถูกกระตุ้นด้วย IFNs อยูในสภาพต้านไวรัส (antiviral state) โดยจะยอมให้มรการติดเชื้อ แต่จะยับยั้งการติดเชื้อ ในกระบวนการของการเพิ่มจํานวนไวรัส
        
        การใช้รักษา
        
        โรคตับอักเสบเรื้อรัง C & B
        
        Condyloma acuminatum
        
        Kaposi's sarcoma ในผู้ป่วยที่ติดเชื้อ HIV
        
        ผลเสีย
        
        ลุ่มอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่เฉียบพลัน (ไข้ หนาวสั่น ปวดศีรษะ N/V)
        
        พิษต่อตับ (โปรตีนในปัสสาวะ อะโซทีเมีย ผมร่วง)
        
        Ribavirin(Rebetol®)
        
        Ribavirin ให้โดยการรับประทานให้ร่วมกับ
        Interferon (IFNs) เป็ น Standard treatment ในการรักษา Chronic hepatitis C infection
        
        อาการที่ไม่พึงประสงที่พบ
        
        Anemia
        
        ผลข้างเคียงทางจิตเวช (ภาวะซึมเศร้า พฤติกรรมฆ่าตัวตาย)
      - Antiretroviral agents
        
        Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NRTIs)
        
        Mechanism ยับยั้งเอนไซม์ reverse transcriptase : RNA / DNA
        
        Zidovudine (AZT)
        
        ดูดซึมได้ดีจากทางเดินอาหาร
        
        การให้ยาแก่มารดาที่ติดเชื้อก่อนคลอดและให้ยาแก่เด็กแรกเกิดจะช่วยลดการติดเชื้อเอดส์จากแม่สู่ลูกได้
        
        ผลเสีย
        
        CNS: ปวดหัว อ่อนเพลีย
        
        GI: คลื่นไส้, เบื่ออาหาร, อาเจียน
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยา
        
        Phenytoin, methadone > AZT เพิ่มขึ้น
        
        Lamivudine (3TC) Emtricitabine (FTC)
        
        ดูดซึมได้ดีจากทางเดินอาหาร
        
        โรคตับอักเสบบีเรื้อรัง B
        
        ผลข้างเคียง
        
        ปวดหัว นอนไม่หลับ อ่อนเพลีย
        
        Tenofovir (TDF)
        
        โรคตับอักเสบบีเรื้อรัง B
        
        ผลข้างเคียง
        
        เวียนศีรษะ ปวดหัว
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยา
        
        aceclofenac ยับยั้งการขับออกของ TDF > Kidney injury
        
        Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NNRTIs)
        
        Efavirenz (EFV)
        
        ยาดูดซึมได้ดีและการดูดซึมจะเพิ่มขึ้นเมื่อให้ร่วมกับอาหารที่มีไขมัน
        
        Preferred drug in naïve case (EFV + TDF + FTC)
        
        อาการข้างเคียง
        
        นอนไม่หลับ ฝันไม่ปกติ และมีผื่น (พบน้อย)
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยา
        
        การเหนี่ยวนำเอนไซม์ Methadone, Ketoconazole
        
        ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์
        
        Nevirapine (NEV)
        
        ดูดซึมได้ดีจากทางเดินอาหาร
        
        single dose ป้องกันการ transmission ของ HIV จากแม่สู่ลูก
        
        ผลข้างเคียง
        
        ผื่นที่ผิวหนัง (Steven Johnson syndrome), เป็นพิษต่อตับ มีไข้ คลื่นไส้ ปวดหัว
        
        Fusion Inhibitors
        
        Enfuvirtide
        
        กลไก
        
        ยับยั้งการหลอมตัวของเชื้อเข้ากับcell membrane ของเซลล์
        เจ้าบ้าน (Inhibited fusion) จึงสามารถยับยั้งกระบวนการเข้าเซลล์ของไวรัสได้
        
        ให้ทาง SC
        
        Hypersensitivity บริเวณที่ฉีดยา
        
        Protease Inhibitors ( PIs )
        
        Ritonavir
        
        ยาดูดซึมได้ดีเมื่อให้ร่สมกับอาหาร
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยา
        
        Enzyme induction > Phenobarbital, Nevirapine (ระดับยาเหล่านี้ลดลง)
        
        Enzyme inhibition > Clarithromycin, Fluconazole (ระดับยาเหล่านี้เพิ่มขึ้น)
        
        Indinavir
        
        ดูดซึมได้ดีขณะท้องว่าง
        
        มีระดับยาสูงใน Cerebrospinal fluid (CSF)
        
        ผลข้างเคียง
        
        Nephrolithiasis (ภาวะมีนิ่วในไต) ผ้ป่ วยต้องดื่มนํ้าตามมากๆ
        
        คลื่นไส้
        
        ท้องเสีย
        
        ปฏิกิริยาระหว่างยา
        
        Enzyme inhibition
        
        Atazanavir
        
        การดูดซึม ถูกดูดซึมได้เร็ว ระดับยาในเลือดขึ้นถึงระดับสูงสุดภายในเวลา 2.5 ชั ่วโมง
        
        ข้อควรระวัง
        
        อาจมีระดับของบิลิรูบินโดยเฉพาะ indirect bilirubin สูงขึ้นโดยไม่มีอาการแสดง
        
        Chemokine coreceptorantagonists
        
        Name : Maraviroc, Vicriviroc
        
        กลไก
        
        ยาในกลุ่ม
        CCR5 antagonist ที่ใช้ในผ้ป่วยติดเชื้อ HIV โดยมีกลไกการออกฤทธิ์ คือ จับกับ CCR5 receptor บน CD+
        4 cell ทําให้เชื้อ HIV ไมสามารถเข้าส่เซลส์เป้าหมายได
        
        ขนาดยาที่แนะนําในการรักษผู้ป่วย วันละ 2 ครั้ง ให้รับประทานขณะท้องว่าง
        
        Integrase inhibitors
        
        Name : Raltegravir, Elvitegravir
        
        กลไก
        
        ออกฤทธิ์ต้านเอนไซม์ integrase ซึ่งพบเฉพาะในเชื้อ HIV และเป็นเอนไซม์ สําคัญในการเชื่อมต่อ DNA ของไวรัสเข้ากับยีนของคน ดังนั้น integrase inhibitor จึงยับยั้งการเพิ่มจํานวนไวรัสและการเข้าส่เซลล์ที่ดีในร่างกาย
- - - - Synthetic Estrogen: Ethinyl estradiol (EE) 20-50 mg
      - 2.Progestin: มี 3 generation
        
        1st : Cyproterone acetate (antiandrogen & antiestrogen รักษาขนดก หน้ามัน สิว)
        
        2nd : Norgestrel Levonorgestral (antiandrogen & antiestrogen แต่มีฤทธิ์ anabolic คือ
        ทําให้มีกล้ามเนื้อ-->อ้วน) รักษาหน้ามัน สิวได้ แต่น้ําหนักขึ้น
        
        3nd : Norgestimate, Drospirenone (ต้านการคั่งน้ําและเกลือ ลดบวม) รักษาหน้ามัน สิวได้ แต่น้ําหนักขึ้น
    - - Monophasic: มีฮอร์โมนเท่ากันทุกเม็ด
        
        21 เม็ด มีฮอร์โมนทุกเม็ด
        
        28 เม็ด มีฮอร์โมน 21 เม็ด อีก 7 เม็ด ไม่มีฮอร์โมน
      - Biphasic: มีฮอร์โมน 2 ระดับ (Eรวม > Pรวม)
        
        22 เม็ด
      - Triphasic: มีปริมาณฮอร์โมนที่แตกต่างกัน 3 ระดับ ซึ่ง
        เลียนแบบปริมาณฮอร์โมนตามธรรมชาติ
    - - กินในภาวะปกติ: ก่อนเริ่มยาให้แน่ใจว่าไม่ตั้งครรภ์ เริ่มกิน 1-5 วันแรกที่มีประจําเดือน
      - กินหลังคลอดบุตร
        
        ให้นมบุตร: หลังคลอด 6 weeks หรือหลังหยุดให้นมบุตร
        
        ไม่ให้นมบุตร: หลังคลอด 3 weeks
      - กินหลังแท้ง
        
        แท้งในไตรมาสแรก: เริ่มกินได้ทันที
        
        แท้งในไตรมาสสอง: 2-3 weeks หลังแท้ง
      - กินเมื่อจะเปลี่ยนชนิดยา (เฉพาะยาเม็ด) เริ่มกินต่อได้ทันทีโดยไม่ต้องเว้นระยะ
      - กินเมื่อมีอาการอาเจียน ท้องเสีย
        
        กินตามปกติ แต่งดเพศสัมพันธ์หรือคุมวิธีอื่นร่วมด้วยและต่อไปอีก 7 วันหลังหายจากอาการดังกล่าว
      - กินเมื่อจะมีการผ่าตัด
        
        ก่อนผ่าตัด: หยุดกินยา 4 weeks ก่อนผ่าตัด
        
        หลังผ่าตัด: เริ่มกินใหม่หลังผ่าตัดไม่น้อยกว่า 2 weeks
    - - • Thromboembolism
      - • Cerebrovascular disease
      - • Coronary artery disease
      - • Hypertension ที่ยังคุมอาการไม่ได้ (> 160/100 mmHg)
      - • DM ที่มีอาการแทรกซ้อนทางหลอดเลือดหรือเป็น > 20 ปี
      - • อายุมากกว่า 35 ปีและสูบบุหรี่มากกว่า 15 มวนต่อวัน
      - • มีประวัติมะเร็งเต้านมหรืออวัยวะสืบพันธุ์
      - • เลือดออกทางช่องคลอดโดยไม่ทราบสาเหต
  - - - วันละ 1 เม็ด เริ่มกินวันแรกที่มีประจําเดือน กินในเวลาเดียวกันของทุกวัน (แนะนํากินก่อนนอน ลด SE) ไม่มีช่วงหยุดยา
  - - - ให้กินทันทีที่นึกได้และกินเม็ดต่อไปตามปกติ หรือ คุมด้วยวิธีอื่น 24 ชม. (Only minipills)
    - - ใหกินเพิ่มอีกวันละ 1 เม็ดเป็นเวลา 2 วันติดต่อกัน & คุมด้วยวิธีอื่น 1 weeks
    - - หยุดยาแผงเดิม+เริ่มแผงใหม่วันนั้นเลย & คุมด้วยวิธีอื่น 1 weeks
  - - - • Estrogen ขึ้น
        
        ▫ ฝ้า
        
        ▫ คลื่นไส้
        
        ▫ คัดตึงเต้านม
        
        ▫ ตัวบวมน้ํา (นน.เพิ่มชั่วคราว)
        
        ▫ ไมเกรน
      - • Progesterone ขึ้น
        
        ▫ สิว
        
        ▫ หน้ามัน
        
        ▫ ขนดก
        
        ▫ น้ําหนักเพิ่มอย่างถาวร
      - • Estrogen ลง
        
        ▫ เลือดออกกะปริดกะปรอย
        ▫ ประจําเดือนน้อยกว่าปกติ
      - • Progesterone ลง
        
        ▫ เลือดออกกะปริดกระปรอย
        
        ▫ ประจําเดือนมากกว่าปกติ/ไม่มีประจำเดือน
  - - - Levonorgestrel 750 mcg ต่อเม็ด 1 แผงมี 2 เม็ด
      - ชื่อทางการค้า คือ “Postinor” & “Madonna”
      - ประสิทธิภาพในการคุมกําเนิด 85-88%
      - วิธีการใช้ยา
        
        กิน 1 เม็ดแรกทันทีหรือภายใน 72 ชม.หลังมีเพศสัมพันธุ์ และเม็ดต่อมาภายใน 12 ชม.หลังจากกินเม็ดแรก
        
        กินทั้ง 2 เม็ด ในเวลาไม่เกิน 72 ชม.หลังมีเพศสัมพันธุ์
      - คําแนะนํา
        
        รอบเดือนอาจมาช้าหรือเร็วกว่าปกติ ถ้ามาช้ากว่า 2 Weeks ให้ preg.test
        
        7 วันแรกที่กินยาอาจมีเลือดออกกะปริดกะปรอยได้
        
        N/V ภายใน 2-3 ชม.แรกที่กิน
        
        ไม่ควรใช้เกิน 2 ครั้งต่อเดือน
        
        ยาคุมฉุกเฉินไม่ได้ทําให้แท้ง
- - - - หลังหยุดฉีด 3-18 เดือนจึงจะกลับมาตั้งครรภ์ได้ตามปกติ
    - - ประจําเดือนไม่มา น้ำหนักเพิ่ม
    - - •ป้องกันการตกไข่
        •เพิ่มการหลั่งมูกข้นหนืดที่ปากมดลูก (ป้องกันการปฏิสนธิ)
  - - - คุมกําเนิดได้ 3 ปีโดยการฝังใต้ท้องแขน
    - - อาการประจําเดือนผิดปกติหรืออาจไม่มีประจําเดือนเลย หรือในบางคนอาจมีประจําเดือนบ่อยกว่าปกต ผลข้างเคียงอย่างอื่นแทบไม่มี แต่อาจมีอาการปวดศีรษะ น้ําหนักเพิ่ม หรือเจ็บเต้านมได้
  - - - ลดการหลั่งฮอร์โมน gonadotrophin จาก
        hypothalamus มีผลไปยับยั้งการตกไข่ เปลี่ยนสภาพมูกบริเวณปากช่องคลอดเพื่อให้อสุจิผสมกับไข่ได้ยากขึ้น
    - - แผ่นแปะคุมกำเนิด 1 กล่อง มี 3 แผ่น สำหรับใช้ 1 เดือน ให้ใช้สัปดาห์ละ 1 แผ่น ต่อเนื่องกัน 3 สัปดาห์ และงดใช้ในสัปดาห์ที่ 4 แพทย์มักแนะนำให้เริ่มใช้แผ่นแปะคุมกำเนิดในวันแรกของประจำเดือนหรือภายใน 5 วันแรกตั้งแต่ประจำเดือนมา โดยติดทิ้งไว้บนผิวหนังบริเวณท้องช่วงล่าง ก้น หลัง หรือต้นแขนก็ได้ และควรเปลี่ยนตำแหน่งการติดทุกครั้งเมื่อเปลี่ยนแผ่น หากติดแผ่นแรกในวันจันทร์ ให้เปลี่ยนแผ่นใหม่ในวันจันทร์ถัดไป เมื่อถึงวันจันทร์ของสัปดาห์ที่ 4 ให้ลอกแผ่นเก่าออกและหยุดใช้เป็นเวลา 1 สัปดาห์ โดยประจำเดือนจะเริ่มมาในสัปดาห์นี้ จากนั้นกลับไปเริ่มติดอีกครั้งเมื่อถึงวันจันทร์ถัดไป วิธีการติดแผ่นแปะคุมกำเนิดที่ถูกต้อง มีดังนี้
    - - คลื่นไส้ อาเจียน ปวดหัว ซึมเศร้า น้ำหนักเพิ่มเล็กน้อย อาจมีเลือดออกกระปริดกระปรอย เต้านมจะแข็งขึ้นและใหญ่ อาจมีน้ำนมไหลได้ เหงือกอักเสบ ระคายเคืองผิวหนังบริเวณที่แปะได้
  - - - ออกฤทธิ์โดยตรงต่อเยื่อบุผนังมดลูก ทำให้ตัวอ่อนฝ่อ ไม่เจริญ ทำลายตัวอ่อน ไม่สามารถฝังตัวได้