Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ยาที่มีผลต่อระบบโลหิตวิทยา (Medications Affecting the Hematologic System)…

- - - - ยา epoetin (EPO)
        
        จัดเป็นยาในกลุ่ม erythropoiesis stimulatingagents (ESAs) (ยาที่ไปกระตุ้น cell RBC)ยา epoetin มี2 ชนิด ได้แก่ epoetin alfa และepoetin betaได้ยาที่มีลักษณะทางภูมิคุ้มกันและทางชีววิทยาที่ไม่แตกต่างจากฮอร์โมน erythropoietin จากไต
        
        สร้างมาเรียนแบบ erythropoietin เพื่อทดแทนส่วนที่ร่างกายมีไม่เพียงพอ
        
        ทำหน้าที่กระตุ้นการแบ่งตัวและการพัฒนาของเซลล์ต้นกำเนิดในไขกระดูกไปเป็นเม็ดเลือดแดง และ ทำหน้าที่กระตุ้นการสังเคราะห์เฮโมโกลบิน และส่งเรติคูโลไซต์จากไขกระดูกออกไปสู่กระแสเลือด
        
        เพิ่มความเสี่ยงต่อการเสียชีวิต การอุดกั้นหลอดเลือดดำและแดงทำให้เกิดโรคของหัวใจและหลอดเลือดที่ร้ายแรง เช่น กล้ามเนื้อหัวใจตาย และโรคหลอดเลือดสมอง หรือภาวะ Pure red cell aplasia (PRCA)(ภาวะไขกระดูกไม่สร้างเม็ดเลือดแดง)
        
        ข้อบ่งใช้ สำหรับภาวะเลือดจางจากโรคไตเรื้อรังที่ไม่พบสาเหตุอื่นที่รักษาได้
        
        ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย
        
        ความดันเลือดสูง (ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะความดันเลือด สูงขั้นวิกฤต(hypertensive crisis) hypertensive encephalopathy และการชักแบบ generalisedtonicclonic seizures ซึ่งต้องการการรักษาอย่างเร่งด่วน)
        
        ภาวะลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดดำ ภาวะบวมน้ำมีไข้ เวียนศีรษะ นอนไม่หลับ ปวดศีรษะ คัน เจ็บตาม ผิวหนัง ผื่นขึ้น คลื่นไส้
      - กระตุ้นการสร้าง RBC พบในคนแต่น้อยมากและกระตุ้นให้ เซลล์เพิ่มจำนวน
- - - - กลไกการออกฤทธิ์
        
        ยับยั้งการสลายตัวของไฟบริน (antifibrinolytic) โดยจะเข้าจับที่ fibrin biding site บนplasminogen แบบผันกลับ ทำให้โครงสร้างของไฟบรินคงตัว ( หาก fibrin สลายเลือกออกง่าย)
      - ข้อบ่งใช้
        
        ป้องกันภาวะที่มีเลือดออกผิดปกติขณะผ่าตัด ป้องกันและทุเลาการเสียเลือดในผู้ป่วย โรค hemophilia (ความผิดปกติของเลือดทางการถ่ายทอดพันธุกรรม ที่ทำให้เลือดไม่ can แข็งตัว)
      - ผลข้างเคียง
        
        มีลิ่มเลือดอุดตัน เกิดได้ทั้งหลอดเลือดแดง และหลอดเลือดดำ
        
        คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน
        
        การให้ยาทาง iv เร็วเกินไปจะทำให้เกิด hypotension(ความดันต่ำ)สามารถหน้ามืดและวูบได้
        
        หากได้รับยาเป็นเวลานานจะทำให้มองเห็นผิดปกติ
    - - กลไกการออกฤทธิ์
        
        เป็น cofactor ที่จำเป็นในการสร้าง coagulation factor
        ได้แก่ factor II, VII, IX และ X ที่ตับ
        
        โครงสร้างตรงข้ามกับยา warfarin
        
        การให้ยา Vitamin K1 สามารถต้านยา warfarinได้
      - ข้อบ่งใช้
        
        ได้รับยาห้ามการแข็งตัวของเลือดประเภท warfarin เกินขนาด
        
        ภาวะขาด vitamin K ที่มีความผิดปกติของการแข็งตัวของเลือด
        
        ภาวะ prothrombin ต่ำ(hypoprothrombinemia) เนื่องจากภาวะเป็นพิษจาก salicylate
      - ผลข้างเคียง
        
        Anaphylactoid reaction (การแพ้ทั้งร่างกาย) หลังจากฉีดเข้าทางเส้นเลือดดำ
        
        การฉีดเข้าเส้นเลือด จำกัดอยู่เฉพาะในภาวะฉุกเฉินเท่านั้น และต้องดูแลผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด
  - - - oral(แบบกิน)
        
        Warfarin
        
        ผลข้างเคียง
        
        เสียเลือด Hemorrhage
        
        โรคตับอักเสบ
        
        ยาพิษ/ยาเกินขนาด
        
        การพยาบาล
        
        ตรวจค่า INR ( ค่า 2-3 อยู่ระดับดี มากกว่า 3 เลือดจะออกง่ายและน้อยกว่า 2 เลือดจะแข็งตัวได้ง่าย)
        
        ต้องเฝ้าระวังหากได้รับยาร่วมกับตัวอื่นเพราะจะเกิดการตีกันของยา
      - parenteral(แบบฉีด)
        
        Enoxaparin
        
        ผลข้างเคียง
        
        เสียเลือด Hemorrhage
        
        พบจำนวนเกล็ดเลือดต่ำกว่าค่าปกติ
        
        ทำให้ประสาทเกิดความเสียหายจากเลือดออก
        
        การพยาบาล
        
        วัดค่าความปกติของความดันและอัตราการหายใจ
        
        เฝ้าระวังจำนวนเกล็ดเลือดและให้ผู้ป่วยหลีกเลี่ยง Aspirin
        
        สังเกตว่าเลือดออกบริเวณไหน
        
        คือเลือดออกง่ายในสมอง
        
        Fondaparinux
        
        ผลข้างเคียง
        
        ผลข้างเคียงเหมือนกันกับยา Enoxaparin
        
        การพยาบาล
        
        วัดค่าความปกติของความดันและอัตราการหายใจ
        
        เฝ้าระวังจำนวนเกล็ดเลือดและให้ผู้ป่วยหลีกเลี่ยง Aspirin
        
        ตรวจความรู้สึกและการเคลื่อนไหวของร่างกายส่วนล่างของแขนขาและแจ้งผลตรวจที่ผิดปกติ
        
        Heparin
        
        ผลข้างเคียง
        
        เลือดออกมาก
        
        สังเกตค่าเกล็ดเลือดต่ำ( low platelet count)หากพบมากต้องหยุดยา
        
        การพยาบาล
        
        วัดค่าความปกติของความดันและอัตราการหายใจ
        
        เจาะหาค่า Lab ดูค่า (thromboplastin time (aPTT)ใช้ตรวจภาวะพร่อง fibrinogen, prothrombin, แฟคเตอร์ V ถึง XII ยกเว้นแฟคเตอร์ VII ค่าปกติ 30-38 วินาที)
    - - dabigatran
        
        ยับยั้งตัว thrombin
        
        Bivalirudin ให้ร่วมกับ aspirin ในผู้ป่วย coronary angioplasty
        
        Argatroban ป้องกัน thrombosis ในผู้ป่วยที่ไม่สามารถใช้ heparin
        
        ใช้ใน heparin ไม่ได้แต่ใช้ใกล้เคียงกัน
    - - Rivaroxaban (Xarelto)
        
        ผลข้างเคียง
        
        เลือดออก
        
        เกิดจากความเสียหายของอวัยวะใด ๆ ก็ได้ เช่น ตับ(ALT, AST ,GGT)และ bilirubin
        
        การพยาบาล
        
        เฝ้าดู hemoglobin และ hematocrit
        
        สอนให้ผู้ป่วยรายงานอาการ เช่น เลือดออก รอยช้ำ ปวดหัวและปวดตา
    - - Aspirin
        
        ผลข้างเคียง
        
        กล้ามเนื้ออ่อนแรง
        
        บางรายสูญเสียการได้ยิน
        
        การพยาบาล
        
        แนะนำให้ผู้ป่วยกินพร้อมอาหาร
        
        แจ้งผู้ป่วยถึงผลข้างเคียง
        
        ตรวจดูเวลาเลือดออก การฟกช้ำ และตรวจสอบการสูญเสียการได้ยิน
      - clopidogrel
        
        คล้ายกับ Aspirin แต่ต่างกันที่ไม่มีการสูญเสียการได้ยิน
    - - ยาสลายลิ่มเลือดแบบฉีด
      - alteplase(Activase, Cathflo Activase)
      - tPA (tissue Plasminogen Activator)
      - ยาอื่นๆ
        
        Tenecteplase (TNKase)
        
        Reteplase(Retavase)
      - ผลข้างเคียง
        
        มีความเสี่ยงที่เลือดจะออกจากที่อื่นๆ เช่น เลือดกำเดา เลือดสมอง แผล และจุดการเข้าสู่ช่องคลอด
      - การพยาบาล
        
        ใช้การเย็บผ้าเพื่อกดดันบนบาดแผลใหม่
        
        ตรวจสอบการเปลี่ยนแปลงของสัญญาณสำคัญและสัญญาณของเลือดในสมอง
        
        แจ้งพยาบาลหากมีอาการ
        
        เฝ้าดู aPTT, PT ,Hgbและ Het
- - - - หมู่เลือดที่ไม่เข้ากันทำให้เม็ดเลือดแดงแตก (ABO incompatibility ให้เลือดผิดหมู่) มีอาการ ไข้ หนาวสั่น เจ็บหน้าอก ปวดหลัง คลื่นไส้ ความดันเลือดต่ำ hemoglobinuria(ปัสสาวะเป็นเลือด)
      - ปฏิกิริยาที่เกี่ยวกับ WBC, platelet, plasma protein มีอาการไข้ บวมทั่วไปจนถึง anaphylaxis ได้
    - - เมื่อให้เลือดปริมาณมากและเร็ว ทำให้เกิด pulmonary edema(น้ำท่วมปอด) มีอาการ ไอ เหนื่อยหอบ โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจอยู่แล้ว จึงควรให้เป็น PRC(เลือดแบบเข้มข้น)
      - Hemoglobinuria จากเม็ดเลือดแดงเกิด hemolysis ตั้งแต่ในถุง ก่อนการให้เลือด โดยอาจ เกิดจากการอุ่นเลือดจนอุณหภูมิสูงเกินไป ใช้เข็มเจาะขนาดเล็ก
    - - มีตะคริวตามกล้ามเนื้อ หัวใจทำงานผิดปกติ มีการสะสมของสารกันการแข็งตัวของเลือด ทำให้ระดับแคลเซียมลดลง
      - คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย กล้ามเนื้ออ่อนแรง ใบหน้า มือและขา มีอาการคล้ายเป็นอัมพาต
  - - - เจาะเลือดประมาณ 5-10 mL เพื่อตรวจสอบหมู่เลือดและการเข้ากันของเลือด ดูความถูกต้องแล้วส่งไปที่ธนาคารเลือด
      - ให้เลือดภายใน 4 ชั่วโมงหลังได้รับเลือดจากธนาคารเลือด
      - รับเลือดจากธนาคารเลือด ตรวจสอบความถูกต้องอีกครั้ง (ชื่อ นามสกุล ชนิดของเลือดหมู่เลือด ใบเอกสารต่าง ๆ) และตรวจสอบลักษณะของสีเลือดหรือฟองกาศที่เกิดจากเชื่อแบคทีเรีย
    - - บันทึกสัญญาณชีพทุกชั่วโมง และสังเกตอาการ โดยเฉพาะ 10-30 นาทีแรกหลังจากให้เลือด
      - หากมีอาการแทรกซ้อน ให้หยุดการให้เลือดทันที → ตรวจสัญญาณชีพและรายงานแพทย์
      - ดูแลให้เลือดไหลสะดวก ทั้งปริมาณ และอัตราการให้ต่อนาที และไม่ควรให้นานเกิน unit ละ 4 ชั่วโมง
      - หากมีอาการเหนื่อยหอบ จัดให้ผู้ป่วยนอนศีรษะสูง ให้ออกซิเจน/หากมีไข้ให้เช็ดตัว
      - หากให้เลือดผิดกลุ่มให้บันทึกสารน้ำเข้าออกจากร่างกายเพื่อดูการทำงานของไต
    - - แนะนำผู้ป่วยพักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกายตามความเหมาะสม
      - สังเกตอาการผิดปกติของตนเอง เช่น มีไข้สูง หนาวสั่น มีผื่นขึ้นตามตัว ตัวเหลืองท้องเสีย เป็นต้น ให้รีบรายงานให้แพทย์ทราบทันที