Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT : - Coggle Diagram

- - - - Mọi sự vật, hiện tượng đều tác động qua lại trong hiện thực khách quan.
        
        Dựa trên sự thống nhất của thế giới ở tính vật chất được chứng minh bằng thành tựu khoa học
        
        Như vậy, mối liên hệ là phạm trù triết học, phản ánh sự tác động qua lại giữa các sự vật, hiện tượng hoặc giữa các mặt bên trong của một sự vật, hiện tượng
    - - Phổ biến
        
        Mọi sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách quan đều nằm trong mối liên hệ
      - Khách quan
        
        Tồn tại độc lập không phụ thuộc vào ý chí của con người
      - Đa dạng
        
        Hiện thức khách quan đa dạng, phong phú tạo ra mối liên hệ chằng chịt giữa các sự vật, hiện tượng trong từng giải đoạn lịch sự - cụ thể
    - - Toàn diện
        
        Xem xét đầy đủ các mặt, các mối liên hệ của sự vật, hiện tượng để nắm được những mối liên hệ cơ bản, chủ yếu
        
        Tránh quan điểm chiết trung - tức là coi tất cả những mối liên hệ có vai trò như nhau
        
        Tránh quan điểm ngụy biện - tức là thay đổi vai trò các mối liên hệ, từ không chủ yếu sang chủ yếu và ngược lại
      - Lịch sử - cụ thể
        
        Mỗi sự vật, hiện tượng đều có mối liên hệ trong một giai đoạn lịch sử - cụ thể. Do vậy, cũng cần chú ý tới điều kiện hoàn cảnh
  - - - Mối quan hệ biện chứng
        
        Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái riêng mà biểu hiện biểu hiện sự tồn tại của mình
        
        Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ đưa đến cái chung, cái riêng tồn tại độc lập nhưng không có nghĩa là hoàn toàn độc lập với cái khác
        
        Cái riêng là cái toàn bộ, phong phú hơn cái chung, cái chung là cái bộ phận nhưng sâu sắc hơn cái riêng vì nó phản ánh những thuộc tính chung, bản chất, lặp đi lặp lại ở nhiều sự vật
        
        Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hóa lẫn nhau cái chung chuyển hóa thành cái đơn nhất (quá trình tồn tại và tiêu vong dần của cái cũ) và ngược lại (quá trình ra đời và phát triển của cái mới).
      - Phương pháp luận
        
        Vì cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng nên chỉ có thể tìm cái chung trong cái riêng, xuất phát từ cái riêng, không được xuất phát từ ý muốn chủ quan của con người bên ngoài cái riêng
        
        Vì cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ đưa đến cái chung nên khi xem xét những vấn đề riêng phải đặt nó trong mối quan hệ với cái chung
        
        Trong hoạt động thực tiễn có thể và cần phải tạo điều kiện thuận lợi để cái đơn nhất có lợi cho con người trở thành cái chung và cái chung bất lợi trở thành cái đơn nhất
      - Khái niệm
        
        Cái riêng
        
        Phạm trù triết học dùng để chỉ một sự vật, hiện tượng, một quá trình riêng lẻ nhất định
        
        Cái chung
        
        Những mặt, thuộc tính chung có ở một kết cấu vật chất nhất định và lặp lại trong nhiều sự vật, hiện tượng, quá trình riêng lẻ khác
        
        Cái đơn nhất
        
        Những nét, những mặt, những thuộc tính chỉ có ở một kết cấu vật chất và không được lặp lại ở bất cứ một kết cấu vật chất nào khác
    - - Mối quan hệ biện chứng
        
        Sự thống nhất giữa bản chất - hiện tượng
        
        Tồn tại khách quan, có mối liên hệ hữu cơ, gắn bó hết sức chặt chẽ với nhau.
        
        Mỗi sự vật đều là sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng
        
        Bản chất khác nhau sẽ bộc lộ ra những hiện tượng khác nhau
        
        Sự thay đổi bản chất
        
        Bản chất tương đối ổn định, biến đổi chậm. Còn hiện tượng không ổn định, nó luôn luôn trôi qua, biến đổi nhanh hơn so với bản chất.
        
        Bản chất có biến đổi, nhưng là biến đổi rất chậm so với hiện tượng.
        
        Tính chất mâu thuẫn của sự thống nhất
        
        Bản chất và hiện tượng không bao giờ phù hợp với nhau hoàn toàn.
        
        Hiện tượng biểu hiện bản chất nhưng không phải là sự biểu hiện y nguyên bản chất.
        
        Sự không hoàn toàn trùng khớp khiến cho sự thống nhất giữa bản chất và hiện tượng là một sự thống nhất mang tính mâu thuẫn.
      - Phương pháp luận
        
        Trong quá trình nhận thức bản chất của sự vật phải xem xét rất nhiều hiện tượng khác nhau từ nhiều góc độ khác nhau.
        
        Hiện tượng bao giờ cũng biểu hiện bản chất dưới dạng đã cải biến, nhiều khi xuyên tạc bản chất.
        
        Ưu tiên xem xét trước hết các hiện tượng điển hình trong hoàn cảnh điển hình.
        
        Khi kết luận về bản chất của sự vật, chúng ta cần hết sức thận trọng.
        
        Để hiểu đầy đủ về sự vật, không nên dừng lại ở hiện tượng mà phải đi sâu tìm hiểu bản chất của nó
        
        Nhiệm vụ của nhận thức nói chung, của khoa học nhận thức nói riêng là phải vạch ra được bản chất của sự vật.
        
        Trong hoạt động thực tiễn, cần dựa vào bản chất chứ không phải dựa vào hiện tượng.
        
        Khi kết luận về bản chất của sự vật, cần tránh những nhận định chủ quan, tùy tiện.
        
        Chỉ có thể tìm ra cái bản chất trên cơ sở nghiên cứu các hiện tượng.
      - Khái niệm
        
        Bản chất
        
        Tổng hợp tất cả những mặt, mối liên hệ bên trong của sự vật, hiện tượng. Có tính tất nhiên tương đối ổn định, quy định sự vận động và phát triển của sự vật đó.
        
        Hiện tượng
        
        sự biểu hiện của những mặt, những mối liên hệ thuộc bản chất của sự vật, hiện tượng ra bên ngoài.
    - - Khái niệm
        
        Nội dung
        
        Phương thức tồn tại và phát triển của sự vật, hiện tượng. Hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố để tạo nên sự vật đó
        
        Hình thức
        
        Phương thức tồn tại và phát triển của sự vật, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố của sự vật đó
      - Phương pháp luận
        
        Trong nhận thức không được tách rời tuyệt đối hóa giữa nội dung và hình thức.
        
        Trong hoạt động thực tiễn cần phải chủ động sử dụng nhiều hình thức khác nhau, đáp ứng với yêu cầu thực tiễn trong những giai đoạn khác nhau.
        
        Để nhận thức và cải tạo được sự vật, trước hết phải căn cứ vào nội dung vì nội dung quyết định hình thức.
      - Mối quan hệ biện chứng
        
        Nội dung quyết định hình thức
        
        Nội dung giữ vai trò quyết định đối với hình thức trong quá trình vận động phát triển của sự vật. Khuynh hướng chủ đạo của nội dung là biến đổi, khuynh hướng chủ đạo của hình thức là tương đối bền vững, chậm biến đổi hơn so với nội dung.
        
        Sự tác động của hình thức
        
        Nếu phù hợp với nội dung thì hình thức sẽ tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy nội dung phát triển
        Nếu không phù hợp với nội dung thì hình thức sẽ ngăn cản, kìm hãm sự phát triển của nội dung.
        
        Sự thống nhất giữa nội dung - hình thức
        
        Không có một hình thức nào không chứa đựng nội dung. Không có nội dung nào lại không tồn tại trong hình thức.
        Cùng một nội dung, trong tình hình phát triển khác nhau, có thể có nhiều hình thức. Ngược lại, cùng một hình thức có thể thể hiện những nội dung khác nhau.
    - - Mối quan hệ biện chứng
        
        Nguyên nhân sinh ra kết quả: kết quả luôn luôn và chỉ sinh ra sau khi nguyên nhân xuất hiện và phát sinh tác dụng. Một nguyên nhân có thể sinh ra nhiều kết quả và ngược lại, nhiều nguyên nhân tổng hợp lại sinh ra một kết quả thực sự.
        
        Sự tác động của kết quả tới nguyên nhân: một kết quả sẽ tác động lại nguyên nhân của nó. Kết quả đó sẽ trở thành một yếu tố làm kìm hãm sự phát triển của sự vật, hiện tượng đi kèm với nguyên nhân ban đầu.
        
        Nguyên nhân và kết quả có thể linh hoạt thay đổi vị trí cho nhau: Để hiểu được nguyên nhân và kết quả của những hiện tượng riêng biệt thì phải đặt chúng trong mối quan hệ xác định, phải tách chúng ra khỏi mối liên hệ phổ biến và nghiên cứu chúng một cách riêng rẽ.
      - Phương pháp luận
        
        Cần phân loại được các nguyên nhân, nắm được chiều hướng tác động của các nguyên nhân. Có biện pháp thích hợp để tạo điều kiện cho nguyên nhân tích cực và hạn chế nguyên nhân tiêu cực.
        
        Kết quả có sự tác động trở lại đến nguyên nhân - tận dụng được kết quả sẽ là bước đệm trong quá trình phát triển.
        
        Nhiều nguyên nhân cùng chiều tác động sẽ đưa đến kết quả thuận lợi hơn nên cần phải tạo ra sức mạnh tổng hợp từ nhiều nguyên nhân cùng chiều để đạt được kết quả mong muốn.
      - Khái niệm
        
        Nguyên nhân
        
        chỉ sự tác động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau, gây ra một biến đổi nhất định vào đó.
        
        Kết quả
        
        là biến đổi xuất hiện do tác động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra.
      - Tính chất
        
        phổ biến
        
        mọi sự vật, hiện tượng trong thế giới đều có nguyên nhân của nó
        
        tất yếu
        
        trong cùng một nguyên nhân nhất định, trong những điều kiện giống nhau sẽ gây ra kết quả như nhau
        
        khách quan
        
        mối liên hệ nhân quả là cái vốn có của bản thân sự vật, không phụ thuộc vào ý thức của con người
      - Phân loại nguyên nhân
        
        Bên trong - bên ngoài
        
        Cơ bản - không cơ bản
        
        Chủ yếu - thứ yếu
        
        Chủ quan - khách quan
    - - Khái niệm
        
        Tất nhiên
        
        do những nguyên nhân cơ bản, bên trong của kết cấu vật chất quyết định và trong những điều kiện nhất định phải xảy ra đúng như thế chứ không thể khác.
        
        Ngẫu nhiên
        
        Không phải do bản thân kết cấu của sự vật mà do các nguyên nhân bên ngoài, do sự ngẫu hợp của nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết định. Nó có thể xuất hiện, có thể không xuất hiện, có thể xuất hiện như thế này, cũng có thể xuất hiện như thế khác.
      - Mối quan hệ
        
        Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại khách quan, ở bên ngoài và độc lập với ý thức của con người: Dù con người có nhận thức được hay chưa, tất nhiên và ngẫu nhiên luôn tồn tại và phát huy vai trò của nó đối với sự phát triển của sự vật, hiện tượng.
        
        Tất nhiên và ngẫu nhiên là hai mặt thống nhất và đối lập
        
        Tất nhiên & ngẫu nhiên có thể chuyển hóa cho nhau: tất nhiên và ngẫu nhiên không phải tồn tại vĩnh viễn ở trạng thái cũ mà thường xuyên thay đổi trong những điều kiện nhất định, chúng chuyển hóa lẫn nhau.
      - Phương pháp luận
        
        Trong hoạt động tư duy và thực tiễn, phải căn cứ vào cái tất nhiên chứ không phải cái ngẫu nhiên. Bởi vì cái tất nhiên là cái gắn liền với bản chất của sự vật, cái nhất định xảy ra theo quy luật nội tại của sự vật, còn cái ngẫu nhiên là cái không gắn với bản chất nội tại của sự vật, nó có thể xảy ra, có thể không.
        
        Tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ mang tính tương đối, có thể chuyển hóa lẫn nhau. Vì vậy, cần tạo ra những điều kiện nhất định để cản trở hoặc thúc đẩy sự chuyển hóa theo mục đích nhất định, phù hợp với mong muốn.
    - - Mối quan hệ biện chứng
        
        Khả năng và hiện thực tồn tại trong mối quan hệ chuyển hóa chặt chẽ với nhau, khả năng có khả năng trở thành hiện thực và hiện thực là biểu hiện thực tiễn hay có thể nói là kết quả của khả năng.
        
        Để khả năng biến thành hiện thực, thường cần không chỉ một điều kiện mà là một tập hợp nhiều điều kiện. Hoạt động có ý thức của con người có vai trò hết sức to lớn trong việc biến khả năng thành hiện thực. Nó có thể đẩy nhanh hoặc kìm hãm quá trình biến khả năng thành hiện thực.
      - Phương pháp luận
        
        Khả năng có thể xảy ra trong quá trình phát triển, do vậy, con người cần chủ động tạo ra khả năng để cho sự vật phát triển.
        
        Trong hoạt động thực tiễn cần dựa vào hiện thực để đề ra chủ trương, phương hướng hoạt động của mình, nhưng cần nhớ rằng không được phủ nhận các khả năng có thể xảy ra.
      - Khái niệm
        
        Khả năng
        
        Là những mầm mống, tiền đề vốn có trong sự vật và khi có các điều kiện tương ứng, khi gặp những điều kiện thích hợp sẽ trở thành hiện thực.
        
        Hiện thực
        
        Là những gì hiện có, hiện đang tồn tại thực sự do khả năng phát triển tạo nên.
- - - - Phát triển là phạm trù triết học, phản ánh sự vận động tiến lên (từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn)
      - Vận động khác phát triển
        
        Vận động là mọi biến đổi nói chung
        
        Phát triển là sự vận động có khuynh hướng tiến lên
      - Từ nguyên lý mối liên hệ khi sự vật, hiện tượng nằm trong mối liên hệ, có tác động qua lại tạo ra sự vận động và phát triển. Nhưng nguồn gốc trực tiếp hơn là do sự đấu tranh giữa các mặt đối lập bên trong chính sự vật, hiện tượng
    - - Khách quan
        
        Tồn tại độc lập với ý thức bởi đây là quá trình bắt nguồn từ bản thân của sự vật, hiện tượng. Là quá trình giải quyết mâu thuẫn của sự vật, hiện tượng đó
        
        Ví dụ: Hạt lúa khi có nước, đất, chất dinh dưỡng, ánh sáng thì vẫn hoạt động và phát triển mà không cần đến ngườia
      - Phổ biến
        
        Quá trình phát triển diễn ra trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy. Tồn tại trong tất cả mọi sự vật và hiện tượng
        
        Ví dụ: Trình độ hiểu biết của con người ngày càng cao so với trước đây.
      - Đa dạng, phong phú
        
        Vô vàn sự vật, hiện tượng khác nhau có quá trình phát triển riêng với những điều kiện lịch sự - cụ thể khác nhau, tạo ra sự phát triển phong phú, đa dạng
    - - Lịch sử - cụ thể
        
        Sự phát triển của mỗi sự vật, hiện tượng cũng nằm trong những giai đoạn lịch sử khác nhau. Xác định điều kiện hoàn cảnh để tìm ra giải pháp phù hợp
      - Phát triển
        
        Phát triển tồn tại trong mỗi sự vật, hiện tượng cho nên khi xem xét phải vạch ra xu hướng vận động để có những giải pháp tích cực
        
        Đối lập với quan điểm duy ý chí bảo thủ, định kiến trong nhận thức của con người
        
        Ví dụ: khi xem xét những giá trị truyền thống, có những người thể hiện sự bảo thủ cho rằng những giá trị là bất biến. Tuy nhiên, khi xem xét xu hướng trong giai đoạn lịch sử hiện thời đã có những giá trị không còn thể hiện tích cực ví dụ như chú trọng Khổng Nho và khinh thường quan điểm khác,...
  - - - Khái niệm
        
        Mặt đối lập
        
        Mặt đối lập bao gồm yếu tố, thuộc tính hoặc bộ phận có đặc điểm hay khuynh hướng vận động trái ngược nhau cùng tồn tại trong một sự vật, hiện tượng. Chúng tác động qua lại và tạo nên sự vận động và phát triển
        
        Mâu thuẫn biện chứng
        
        là mâu thuẫn bao hàm sự thống nhất và đấu
        tranh của các mặt đối lập. Các mặt đối lập liên hệ với nhau, thâm nhập vào nhau, tác động qua lại với nhau, làm tiền đề tồn tại cho nhau nhưng có khuynh hướng bài trừ, phủ định lẫn nhau
        
        Các yếu tố
        
        Sự thống nhất là sự nương tựa vào nhau, ràng buộc lẫn nhau, làm tiền đề tồn tại cho nhau, không có mặt này thì không có mặt kia và ngược lại
        
        Sự đấu tranh thể hiện mối quan hệ tác động qua lại nhưng không phải là tiền đề tồn tại cho nhau mà phủ định lẫn nhau - sự vận động của chúng mang tính đối lập
        
        Sự chuyển hóa là những mâu thuẫn của sự vật đã được giải quyết, sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời với những mặt đối lập và mâu thuẫn biện chứng
      - Sự thống nhất - đấu tranh các mặt đối lập
        
        Trong quá trình vận động và phát triển thì sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập gắn liền với nhau. Sự mâu thuẫn giữa các mặt đối lập khởi nguồn cho sự đấu tranh gây ra biến đổi, đồng thời làm cho mâu thuẫn phát triển. Có thể nói, mâu thuẫn vừa là nguồn gốc vừa là động lực của sự vận động và phát triển
      - Phân loại
        
        Cơ bản - không cơ bản
        
        Chủ yếu - thức yếu
        
        Bên trong - bên ngoài
        
        Đối kháng - không đối kháng
      - Phương pháp luận
        
        Khi phát hiện ra mâu thuẫn phải xác định được vị trí, vai trò, vị trí và mối quan hệ của từng mâu thuẫn (mâu thuẫn bên trong, bên ngoài; mâu thuẫn chủ yếu, thứ yếu;...)
        VD: Khi phát hiện ra mâu thuẫn gay gắt giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản thì cần xác định được nguyên nhân tại sao (sự áp bức bóc lột của giai cấp tư sản), vai trò của giai cấp công nhân,... thì mới có được con đường đúng đắn giải quyết triệt để mâu thuẫn.
        
        Giải quyết mâu thuẫn phải bằng con đường đấu tranh của các mặt đối lập
        VD: Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân là điều tất yếu sẽ xảy ra bởi khi đó mâu thuẫn giữa các giai cấp đã quá gay gắt không thể điều hòa.
        
        Để nhận thức đúng các sự vật trong hoạt động thực tiễn, đầu tiên phải phát hiện mâu thuẫn.
        VD: Trong mối quan hệ giữa cá nhân và cá nhân sẽ luôn có sự va chạm, tạo ra mâu thuẫn. Mâu thuẫn đó có thể không lớn và thường sẽ không được thể hiện ra ngoài. Nhưng tích tụ lâu ngày mâu thuẫn sẽ trở nên lớn hơn và không thể giải quyết.
    - - Khái niệm
        
        Phủ định siêu hình
        
        Sự diệt vong hoàn toàn của cái cũ, sự phủ định sạch trơn, chấm dứt hoàn toàn sự vận động và phát triển của sự vật
        
        Phủ định biện chứng
        
        gắn liền với sự phát triển, làm tiền đề, điều kiện cho sự phát triển tiếp theo của sự vật. Đặc trưng của phủ định biện chứng là mang tính khách quan và kế thừa
        
        Tính chất
        
        khách quan: là sự phủ định vốn có của bản thân sự vật, do nguyên nhân bên trong sự vật
        
        Kế thừa: cái mới ra đời trong lòng cái cũ, nó không xóa bỏ hoàn toàn cái cũ, không phủ định sạch trơn cái cũ mà chỉ loại bỏ các yếu tố tiêu cực, lỗi thời, lạc hậu
      - Phủ định của phủ định
        
        Trong quá trình vận động, nhân tố mới sẽ thay thế nhân tố cũ, trong đó có những nhân tố tích cực được giữ lại. Song sự vật mới này sẽ lại bị phủ định bởi sự vật mới khác tạo nên dây chuyền vô tận của những lần phủ định biện chứng
        
        Mỗi lần phủ định là kết quả đấu tranh và chuyển hóa giữa các mặt đối lập trong bản thân sự vật – giữa mặt khẳng định và mặt phủ định
        
        Phủ định của phủ định là sự thống nhất biện chứng của cái khẳng định và phủ định, là kết quả của sự tổng hợp tất cả nhân tố tích cực của cái khẳng định ban đầu và cái phủ định lần thứ nhất và các giai đoạn trước đó
        
        Ví dụ: Một quả trứng là sự khẳng định ban đầu (trong điều kiện được ấp). Ở đây, phủ định lần 1 tạo ra gà mái con và phủ định lần 2 (gà mái con lớn lên) sinh ra nhiều quả trứng
      - Phương pháp luận
        
        Trong thế giới tự nhiên cái mới xuất hiện một cách tự phát, còn trong xã hội cái mới ra đời gắn liền với hoạt động có ý thức của con người.
        
        Tránh thái độ phủ định sạch trơn cái cũ, phủ định hoàn toàn quá khứ, chúng ta phải biết kế thừa có chọn lọc những cái vốn là tinh hoa của cái cũ, sử dụng chúng như là tiền đề của sự nảy sinh mới tiến bộ hơn
        
        Tránh thái độ bảo thủ, khư khư giữ lại những cái lỗi thời lạc hậu, cản trở sự phát triển của lịch sử
    - - Khái niệm
        
        Chất
        
        phạm trù triết học dùng để chỉ tính quy định vốn có của sự vật, là sự thống nhất hữu cơ của các thuộc tính làm cho sự vật là nó chứ không phải là cái khác.
        
        Chất bị quy định bởi yếu tố
        
        Thuộc tính
        
        thuộc tính của sự vật là những tính chất, những trạng thái, những yếu tố cấu thành sự vật. Thuộc tính của sự vật chỉ được bộc lộ thông qua mối quan hệ của sự vật với các sự vật khác
        
        Kết cấu của thuộc tính
        
        Chất được xác định bởi các yếu tố kết cấu và phương thức liên kết giữa các yếu tố cấu thành sự vật đó (kết cấu của sự vật). Trong thế giới, có nhiều sự vật được cấu tạo bởi các yếu tố giống nhau nhưng do kết cấu khác nhau lại tạo thành hai sự vật khác nhau.
        
        Lượng
        
        phạm trù triết học dùng để chỉ tính quy định vốn có của sự vật về mặt số lượng, khối lượng, quy mô, trình độ, nhịp điệu ... của sự vận động phát triển của sự vật cũng như các thuộc tính của nó.
        
        Lượng có thể đo đếm
        
        Lượng không thể đo đếm
      - Mối quan hệ lượng - chất
        
        Sự thay đổi về chất dẫn đến sự thay đổi về lượng. Khi chất mới ra đời lại có sự tác động trở lại lượng của sự vật. Chất mới tác động tới lượng của sự vật, hiện tượng trên nhiều phương diện: làm thay đổi kết cấu, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng
        
        Sự thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất. Sự thay đổi về lượng tất yếu sẽ dẫn tới sự chuyển hóa về chất của sự vật, hiện tượng. Không phải sự thay đổi về lượng bất kỳ nào cũng dẫn đến sự thay đổi về chất.
        
        Ví dụ: Quy định nên trạng thái thể lỏng của nước chính là lượng nhiệt độ của nó (chứ không phải là số lượng nguyên tử hiđrô và ôxi); do vậy, khi lượng nhiệt độ này biến thiên thì tất yếu có khả năng dẫn tới sự biến đổi về trạng thái của nước sang thể rắn hay lỏng.
        
        Trong quá trình thay đổi lượng
        
        Độ: Là khoảng giới hạn mà trong đó sự thay đổi về lượng chưa làm căn bản về chất của sự vật.
        
        Điểm nút: Là giới hạn mà tại đó bất kỳ sự thay đổi nào về lượng cũng đưa ngay tới sự thay đổi về chất của sự vật.
        
        Bước nhảy: là sự chuyển hóa về chất của sự vật do những thay đổi về lượng trước đó gây ra.
        
        Ví dụ: Từ 0 đến dưới 100 độ C, nước vẫn ở thể lỏng nên đây “độ”. Nếu như nhiệt độ lên đến 100 độ C thì tại đây nước sẽ sôi và chuyển sang thể khí, đây được gọi là "điểm nút"
      - Phương pháp luận
        
        Chống tư tưởng nóng vội, chủ quan, đốt cháy giai đoạn, muốn tạo nhanh sự chuyển hoá về chất theo ý muốn chủ quan mà chưa có sự tích lũy đủ về lượng - tả khuynh
        Ví dụ: Trong thời kỳ bao cấp, chúng ta muốn thay đổi nhanh về chất, muốn lên chủ nghĩa xã hội mà chưa có sự tích lũy đủ về lượng của trình độ khoa học kỹ thuật, trình độ của người lao động, trình độ ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất…
        
        Chống tư tưởng trì trệ, bảo thủ, ngại đổi mới, chỉ nhấn mạnh quá trình biến đổi về lượng mà không chủ động tạo ra sự chuyển hoá về chất khi có điều kiện - hữu khuynh
        
        Sự vận động, phát triển của sự vật bao giờ cũng diễn ra bằng cách từ những thay đổi về lượng đến một giới hạn nhất định có sự chuyển hoá về chất.
        
        Trong hoạt động thực tiễn cần vận dụng linh hoạt các hình thức của bước nhảy để cải tạo, biến đổi sự vật tùy từng điều kiện, hoàn cảnh lịch sử - cụ thể của từng sự vật.
        Ví dụ: Để “tiền” có thể biến thành “tư bản” thì cần phải có sự tích lũy tiền đến một lượng nhất định và trong các điều kiện xác định về mặt chế độ kinh tế, chế độ chính trị xã hội,…
        
        Sự vật bao giờ cũng là sự thống nhất biện chứng giữa lượng và chất.
        Ví dụ: Thời gian học tập của sinh viên thường là 4 năm. Nếu chỉ có 1 môn sinh viên trượt thì đó cũng là thiếu hụt và không thể chuyển hóa thành chất - tức là tốt nghiệp