Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ความผิดปกติของระบบทางเดินหายใจ Pathophysiology of Respiratory System -…
ความผิดปกติของระบบทางเดินหายใจ Pathophysiology of Respiratory System
การทำงานของระบบหายใจมีความสำคัญต่อการดำรงชีวิต
นำออกซิเจนจากบรรยากาศเข้าสู่ร่างกาย
โดยการหายใจเข้าน าออกซิเจนสู่ถุงลม (Alveolar) ในปอดและมีการ
แลกเปลี่ยนก๊าซกับถุงลมกับเลือด เพื่อให้ออกซิเจนแก่เลือด ซึ่งน าไปใช้ท า
ปฏิกิริยากับสารอาหาร ได้พลังงาน ส าหรับท าหน้าที่ของร่างกาย
ขจัดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ที่เกิดจากการเผาผลาญออกจากร่างกายโดย
การหายใจออก
รักษาสมดุลกรดด่างในร่างกาย
ความต้านทานการหายใจ (Resistance of breathing)
Elastic resistance ของปอดและทรวงอก เป็นแรงต้านที่ท าให้ปอดและทรวง กลับสู่สภาพเดิมหลังจากที่มีการยืดขยาย โดย elastic resistance ของปอดจะแปรผกผันกับ compliance(C)
Airway resistance เกิดจากการเสียดสีของโมเลกุลในอากาศด้วยกันเองกับทางเดินหายใจ airway resistance นี้ปกติจะมีค่าน้อย แต่ถ้ามีการหายใจเร็วขึ้น เช่น ขณะออกกาลังกายหรือทางเดินอากาศมีขนาดเล็กลง เช่น Asthma จะท าให้ airway resistance มากขึ้น
Tissue resistance เกิดจากการเสียดสีของเนื้อเยื่อที่เคลื่อนไหวระหว่างการหายใจมีค่าน้อยมากในคนปกติจะมีค่าเป็นศูนย์
ตัวอย่างของผู้ป่วยที่มี resistance สูงผิดปกติไดเเก่ผู้ป่วย asthma
ผู้ป่วยที่มี elastance สูงผิดปกติผู้ป่วย pulmonary edema, ARDS, pneumonia
Positive End Expiratory Pressure (PEEP) แรงดันบวกค้างอยู่ในปอดในระยะสิ้นสุดการหายใจออก ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome) หรือกลุ่มอาการหายใจล าบากเฉียบพลัน
หลักการพยาบาล Restrictive pulmonary function
แก้ไขตามสาเหตุของภาวะนั้นๆ
การแก้ไขภาวะของ Hypoxemia
ดูแลทางเดินหายใจให้โล่ง
คำแนะนำในการปฏิบัติเพื่อลดปัจจัยเสี่ยงต่างๆ
โครงสร้างของระบบทางเดินหายใจแบ่งออกเป็น 2 ส่วน
ทางเดินหายใจส่วนบน(upper
airway)โพรงจมูก คอหอย
(phalynx) กล่องเสียง(larynx)
หน้าที่ของทางเดินหายใจส่วนบน เป็นทางผ่านของอากาศสู่ทางเดินหายใจส่วนล่าง ป้องกันสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ทางเดินหายใจส่วนล่าง ปรับอุณหภูมิและกรองความชื้น
ทางเดินหายใจส่วนล่าง
(Lower airway)
หลอดลม
(trachea) หลอดลมเล็ก
(bronchi) หลอดลมฝอย
(bronchiole)และถุงลม (alveoli)
หน้าที่ของทางเดินหายใจส่วนล่าง เป็นทางผ่านอากาศเข้าสู่ถุงลม สร้างน้ำเมือกดักจับสิ่งแปลกปลอม สร้างสารเคลือบผิว(surfactant)ซึ่งบุอยู่บริเวณalveolar cells ของปอดเพื่อไม่ให้ถุงลมแฟบขณะหายใจออก
โครงสร้างของอวัยวะที่เกี่ยวกับทางเดินหายใจ
ท่อทางเดินหายใจและปอด Conducting zone เริ่มจาก trachea มาสิ้นสุดที่ terminalbronchiole Respiratory zone เริ่มจาก respiratory bronchiole
กล้ามเนื้อหายใจ
กล้ามเนื้อหายใจเข้า Diaphragm External intercostal muscle
กล้ามเนื้อหายใจออก Abdominal muscle เช่น external / internal oblique,rectus abdominis, transversus abdominis Internal intercostal muscle
ความจุของปอด
Inspiratory capacity (IC) คือความจุของปอดที่คิดเป็นปริมาตรของอากาศที่หายใจเข้าไปได้เต็มที่หลังจากหายใจออกตามปกติ หรือเป็นผลรวมของ TV + IRV ปกติมีค่าประมาณ 3,800 ml
Functional residual capacity (FRC) คือความจุปอดที่คิดเป็นปริมาตรของอากาศคงเหลืออยู่ในปอดหลังจากหายใจออกตามปกติ หรือเป็นผลรวมของ ERV + RV ปกติมีค่าประมาณ 2,200 ml
Vital capacity (VC) คือความจุของปอดที่คิดเป็นปริมาตรของอากาศหายใจออกเต็มที่หลังจากการหายใจเข้าเต็มที่ หรือเป็นผลรวมของ IRV + TV + ERV ปกติมีค่าประมาณ 4,800 ml
Total lung capacity (TLC) คือความจุของปอดที่คิดเป็นปริมาตรของอากาศทั้งหมดเมื่อหายใจเข้าเต็มที่ หรือเป็นผลรวมของ VC + RV ปกติมีค่าประมาณ 6,000 ml
กลศาสตร์การหายใจ (Mechanic of respiration)
การหายใจเข้าและออกจากปอดเกิดจากความแตกต่าง ระหว่างความดันบรรยากาศและความดันในถุงลม โดยเวลาหายใจเข้าทรวงอกขยายความดันในถุงลมจะลดต่ำลง อากาศจึงไหลเข้าสู่ปอดจนกระทั่งความดันภายในปอดเพิ่มขึ้นเท่ากับความดันบรรยากาศ ส่วนเวลาหายใจออกทรวงอกและเนื้อเยื่อปอดซึ่งมีความยืดหยุ่นจะหดตัวกลับสู่ปริมาตรเดิม ความดันภายในปอดจึงเพิ่มขึ้นจนมากกว่าความดันบรรยากาศ อากาศจึงไหล ออกจากปอดสู่ภายนอก
กลไกลการหายใจ
ขณะหายใจเข้า กะบังลมจะเลื่อนต่ำลงกระดูกซี่โครงจะเลื่อนสูงขึ้น
ทำให้ปริมาตรช่องอกเพิ่มมากขึ้น ความดันอากาศภายในบริเวณรอบๆ ปอดลดต่ำลงกว่าอากาศภายนอก อากาศภายนอกจึงเคลื่อนที่เข้าสู่ จมูก หลอดลม ไปยังถุงลมปอด
ขณะหายใจออก กะบังลมจะเลื่อนสูงขึ้น กระดูกซี่โครงจะเลื่อนต่ำลงทำให้ปริมาตรของช่องอกลดน้อยลง ความดันอากาศในบริเวณรอบๆปอดสูงกว่าอากาศภายนอก อากาศในถุงลมปอดจึงเคลื่อนที่จากถุงลมปอดสู่หลอดลม ออกทางจมูก
การหายใจ
การหายใจภายนอก (External respiration) เป็นการท างานของปอดโดยมีการแลกเปลี่ยนก๊าซออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ระหว่างเลือดที่ไหลเวียนในปอดกับอากาศที่หายใจเข้าไป
การขนส่งก๊าซ (Transport mechanism) เป็นการขนส่งก๊าซออกซิเจนจากปอดไปยังเซลล์เนื้อเยื่อและขนส่งก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากเซลล์เนื้อเยื่อไปขับถ่ายออกทางปอด
การหายใจภายใน (Internal respiration) เป็นการแลกเปลี่ยนก๊าซที่เกิดขึ้นที่เซลล์และเนื้อเยื่อ
การระบายอากาศและการไหลเวียนเลือดผ่านปอด
ปริมาตรของปอดแบ่งเป็น 4 ส่วน
Tidal volume (TV) คือปริมาตรของอากาศในการหายใจเข้าหรือหายใจออกในครั้งหนึ่งๆ ในผู้ใหญ่จะมีค่าปกติประมาณ 500 ml
Inspiratory reserve volume (IRV) คือปริมาตรของอากาศที่สามารถหายใจเข้าเพิ่มได้อีกจนเต็มที่ต่อจากการหายใจเข้าตามปกติมีค่าประมาณ3,300 ml
Expiratory reserve volume (ERV) คือปริมาตรของอากาศที่สามารถหายใจออกได้อีกจนเต็มที่ต่อจากการหายใจออก ตามปกติ มีค่าประมาณ
1,000 ml
Residual volume (RV) คือปริมาตรของอากาศที่ยังคงเหลือค้างอยู่ในปอดหลังจากการหายใจออกอย่างเต็มที่ มี ค่าประมาณ 1,200 ml
การแลกเปลี่ยนก๊าซ (Gas exchange)
การแลกเปลี่ยนก๊าซระดับปอด (Pulmonary gas exchange) เป็นการแลกเปลี่ยนก๊าซระหว่างอากาศภายนอกและเลือดเพื่อรักษาระดับแรงดันย่อยของออกซิเจน (partial pressure of arterialoxygenation: PaO2) และคาร์บอนไดออกไซด์ (partialpressure of carbon dioxide: PaCO2) ที่ละลายอยู่ในเลือดแดง(arterial blood) ให้เป็นปกติ
การแลกเปลี่ยนก๊าซระดับหลอดเลือดฝอย (Capillary gas exchange) เป็นการแลกเปลี่ยนก๊าซระหว่างเลือดและเซลล์เนื้อเยื่อ องค์ประกอบส าคัญคือ กลไกการขนส่งก๊าซในเลือด (gastransportation mechanism) และการมีเลือดไปเลี้ยงเนื้อเยื่อต่างๆ อย่างเพียงพอ (adequate tissue perfusion)
การแลกเปลี่ยนก๊าซระดับเซลล์ (Cellular gas exchange) เป็นการแลกเปลี่ยนก๊าซผ่านเข้าและออกจาก cell membrane
การแลกเปลี่ยนก๊าซระดับเซลล์ขนาดเล็ก (Subcellular gas exchange) เป็นการแลกเปลี่ยนก๊าซเข้าและออกจากไมโตคอนเดรีย(mitochondria) รวมถึงการเมตาโบลิซึม (metabolism) ที่ใช้ออกซิเจนในเผาผลาญสารอาหารให้เป็นพลังงานและผลิตก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกมา
การแลกเปลี่ยนก๊าซระดับปอด (Gas exchange)
Ventilation “V” (การระบายอากาศ): การที่อากาศผ่านเข้าและออกโดยการหายใจเอาอากาศเข้าไปแลกเปลี่ยนก๊าซที่ถุงลม (alveolar ventilation)
Diffusion (การซึมผ่านของก๊าซ): การที่ก๊าซออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ ในถุงลมที่ปอดกับในเลือดซึมผ่าน (diffusion through alveolar capillary membrane)
Perfusion “Q” (การไหลเวียนของเลือด): การไหลเวียนของเลือดด าผ่านถุงลม และรับก๊าซจากปอดไปยัง pulmonary vein สู่หัวใจด้านซ้าย
การประเมินสมรรถภาพของระบบหายใจ(Pulmonary function test)
การตรวจสมรรถภาพปอด (Pulmonary Function Tests) เป็นการตรวจที่ส าคัญส าหรับการวินิจฉัย, ประเมินและติดตามผลการรักษาโรคระบบการหายใจ เช่น โรคหืด, โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง, โรคปอดจากการทำงาน เป็นต้น
การประเมินสมรรถภาพการทำงานของปอด(Pulmonary function test)
การประเมินสมรรถภาพของระบบการหายใจ (Pulmonary functiotest) โดยใช้มาตรวัดปริมาตรอากาศหายใจเข้าและออn
การประเมินก๊าซในหลอดเลือดแดง (Arterial bloodgas)
การตรวจ Arterial blood gas ในผู้ป่วย
ผู้ป่วยหนักและรุนแรง ใน ICU
ผู้ป่วยในภาวะฉุกเฉิน
ผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาด้วยออกซิเจน
ผู้ป่วยในระหว่างการดมยา
ผู้ป่วยภาวะหายใจล้มเหลว
ผู้ป่วยที่มีภาวะเสียสมดุลกรด ด่าง เช่น ท้องร่วงรุนแรง ได้รับสารพิษ
ความผิดปกติของการหายใจ
การเปลี่ยนแปลงของระบบหายใจ มีสาเหตุส่วนใหญ่จากการท าหน้าที่ของทางเดินหายใจและปอดผิดปกติ ลักษณะทางคลินิกที่พบบ่อย
Dyspnea
plural pain
Abnormal breathing patterns
Hypoventilation and Hyperventilation
Cough
abnormal sputum
Hemoptysis
hypercapnia
Cyanosis
clubbing of finger or toe
Restrictive pulmonary function ภาวะที่การขยายตัวของปอดถูกจำกัด
ความผิดปกติของปอด เนื่องจากการขยายตัว (Expansion) ของปอดถูกจำกัดทำให้ TLC และ VC ลดลงมีผลให้หายใจเข้าลำบากแต่แรงต้านการไหลของอากาศปกติความยืดหยุ่นของปอดลดลง ทำให้ความจุของปอดลดลง
Obstructive pulmonary function ภาวะที่มีการอุดกั้นของทางเดินหายใจ
โรคหลอดลมโป่งพอง Bronchiectasis
เป็นภาวะที่หลอดลมเสียหายอย่างถาวร ส่งผลให้มีเชื้อแบคทีเรียและสารคัดหลั่งสะสมภายในปอด ทำให้ผู้ป่วยเสี่ยงติดเชื้อและเกิดการอุดตันของทางเดินหายใจ โรคนี้ไม่มีวิธีรักษาให้หายขาดทำได้เพียงควบคุมอาการไม่ให้กำเริบ โดยผู้ป่วยสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ
สรุป
การแลกเปลี่ยนก๊าซระดับปอด มีองค์ประกอบ Ventilation “V” (การระบายอากาศ): Diffusion (การซึมผ่านของก๊าซ Perfusion “Q” (การไหลเวียนของเลือด)
การประเมินสมรรถภาพการท างานของปอด การประเมินสมรรถภาพของระบบการหายใจ (Pulmonary function test) การประเมินก๊าซในหลอดเลือดแดง (Arterial blood gas)
การประเมินก๊าซในเลือดแดง ประเมินระดับออกซิเจนในเลือด ตรวจดูดุลยภาพกรด ด่างในเลือด
ความผิดปกติของการหายใจ Restrictive pulmonary function จากการขยายตัว (Expansion)ของปอดถูกจำกัด Obstructive pulmonary function จากรูท่อทางเดินหายใจอุดตัน ภาวะหายใจล้มเหลว
