Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่1 มโนทัศน์เกี่ยวกับการพยาบาลผ้สูงอายุ - Coggle Diagram
บทที่1 มโนทัศน์เกี่ยวกับการพยาบาลผ้สูงอายุ
1.ความหมายและประเภทผ้สูงอาย
1.1 การแพทย์ สาขาวิชาเฉพาะทางที่ให้การรักษาผู้สูงอายุหรือวิทยาการด้านการแพทย์เกี่ยวกับผู้สูงอายุ หรือ เวชศาสตร์ผู้สูงอายุเรียกว่า Geriatrics หรือ Geriatric medicine
1.2 การพยาบาลเฉพาะทางผ้สู ูงอายุว่า Geriatric nursing หรือ Gerontological Nursing ศึกษาทุกเรื่อง เกี่บงกับกระบวนการผู้สู
อายุและปัญหาผู้สูงอายุ
1.3 ความหมายเกี่ยวกับผ้สููงอายุการให้ความหมายของผู้สูงอายุใช้อายุเป็นเกณฑ์แบ่งเป็น 2 กลุ่ม
กลุ่มที่ 1 ใช้อายุ 60 ปี เป็นเกณฑ์ ผู้สูงอายุหมายถึงผู้ที่มีอายุเกิน 60 ปี บริบูรณ์ขึ้นไป
กลุ่มที่ 2 ใช้อายุ 65 ปี เป็นเกณฑ์ ประเทศตะวันตกใช้เกณฑ์นี้
1.4 การแบ่งช่วงอายุของความสูงอายุออกเป็น 3 ช่วงดังนี้
วัยสูงอายุตอนต้น (young-old)อายุ 60-69 ป
วัยสูงอายุตอนกลาง (medium-old)อายุ 71-79 ปี
วัยสูงอายุตอนปลาย (old-old)อายุ 80 ปี ขึ้นไป
1.5อายุขัยหรืออายุคาดเฉลี่ย อายุนับตั้งแต่เกิดจนถึงตายของเรา หรือความยนยาวของชีวิตตั้งแต่เกิดจนตาย หรือช่วงชีวิตตั้งแต่เกิดจนตาย เรียกว่าอายุขัย
2.นิยามที่เกี่ยวข้องกับสังคมผ้สงอาย ู ุ
2.1 ผ้สูงอายุหรือบางคนเรียกวา ผู้สูงวัย เป็นคําที่บ่งบอกถึงตัวเลขของอายุวา มีอายุมากโดยนิยมนับตามอายุตั้งแต่แรกเกิด(Chronological age) หรือทั่วไป เรียกว่า คนแก่ หรือคนชรา
2.2 องค์การสหประชาชาติได้ให้นิยามว่า "ผู้สูงอายุ" คือ ประชากรทั้งเพศชาย และเพศหญิงซึ่งมีอายุ
มากกว่า 60 ปี ขึ้นไป (60+) โดยเป็นการนิยาม นับตั้งแต่อายุเกิด
2.3 สําหรับประเทศไทย"ผู้สูงอายุ" ตามพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546 หมายความวา่ บุคคลซึ่งมีอายุเกินกวาหกสิบปี บริบูรณ์ขึ้นไปและมีสัญชาติไทย
3.สังคมผ้สูงอาย
3.1 ระดับการกาวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ (Ageing society หรือ Aging society) คือ การมีประชากกร 60ปีขึ้นไปปรวมทั้งเพศชาย และเพสหญิงมากกว่า 10 เปอร์เซนต์ ของประชาการทั้งประเทศ หรือมีประชากรอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป
3.2 ระดับสังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ (Aged society) คือ เมื่อประชากรอายุ 60 ปี ขึ้นไป เพิ่มขึ้นเป็น 20 เปอร์เซนต์ หรือประชากรผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นเป็น 14 เปอร์เซนต์ ของประชากรโดยรวมทั้งหมดของประเทศ
3.3ระดับ Super - aged society คือ สังคมที่มีประชากรอายุ 65 ปี ขึ้นไปมากกวา ่ 20% ของ ของประชากรทั้งประเทศ
นโยบายและมาตรการที่เกี่ยวกับผู้สูงอายุ
5.1 รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550ได้มีบทบัญญัติที่กาหนดหลักการให้ความ ช่วยเหลือผู้สูงอายุไว้
หมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย
หมวด 5แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ
5.2 นโยบายรัฐบาลด้านผูสูงอายุ ปี 2554ได้กาหนดนโยบาย การบริหารราชการแผ่นดินไว้โดยแบ่งการดําเนินการเป็น 2 ระยะ
นโยบายเร่งด่วนที่จะเริ่มดําเนินการในปีแรกการยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนโดยเพิ่มกำลังซื้อขายในประเทศ และความเข้มแข็งอย่างมีคุณภาพให้แก่ ระบบเศรษฐกิจมหภาค โดยมีการจัดให้มีเบี้ยยังชีพรายเดือนแบบขั้นบันไดสำหรับผู้สูงอายุ 60-69 ปี ขะได้รับ 600 บาท อายุ 70-79 ปี จะได้รับ 700 บาท อายุ 80-89 ปี จะได้รับ 800 บาท อายุ 90 ปีขึ้นไปจะได้รับ 1000 บาท
นโยบายหลักในการบริหารประเทศภายในช่วงระยะเวลา 4 ปี นโยบายหลักในการบริหารประเทศ
ภายในช่วงระยะเวลา 4 ปีแบ่งออกเป็ นนโยบายตามด้านต่างๆ 8 ด้านซึ่ งนโยบายที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ คือ นโยบายสังคมและคุณภาพชีวิต
5.3 นโยบายสังคมและคุณภาพชีวิต
1) นโยบายการพัฒนาสุขภาพของประชาชน โดยการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนตั้งแต่ ในช่วงตั้งครรภ์ วัยเด็ก วัยเจริญพันธุ์ วัยบรรลุนิติภาวะ วัยชราและผู้พิการ
2) โดยการเสริมสร้างให้ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาสมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นด้วยการจัดสิ่งอํานวยความสะดวกสาธารณะต่างๆสําหรับรองรับผู้สูงอายุและคนพิการ
5.4 แผนผู้สูงอายุแห่งชาติ ฉบับที่ 2 มีวัตถุประสงค์ ดังนี้
เพื่อสร้างจิตสํานึกให้คนในสังคมตระหนักถึงผู้สูงอายุในฐานะบุคคลที่มีประโยชน์ต่อสังคม
เพื่อให้ประชากรทุกคนตระหนักถึงความสําคัญของการเตรียมการและมีการเตรียมการ
เข้าสู่การเป็นผู้สูงอายุที่มีคุณภาพ
เพื่อให้ผู้สูงอายุดํารงชีวิตอยางมีศักดิ์ศรี พึ่งตนเองได้ มีคุณภาพชีวิตและมีหลักประกัน
เพื่อให้ประชาชน ครอบครัว ชุมชน องค์กรภาครัฐและเอกชนมีส่วนร่วมในภารกิจ
เพื่อให้มีกรอบและแนวทางปฏิบัติสําหรับส่วนต่าง ๆ ในสังคมทั้ง ภาคประชาชนชุมชนองค์กรภาครัฐและเอกชนที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกบผู้สูงอายุได้ปฏิบัติงานอย ั ่างประสานและสอดคล้องกน นอกจากนี้แผนผู้สูงอายุแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2545 -2564) ได้จัดแบ่งเป็ น 5 ยุทธศาสตร์ดังน
ยุทธศาสตร์ด้านการเตรียมความพร้อมของประชากรเพื่อวัยสูงอายุที่มีคุณภาพ
ยุทธศาสตร์ด้านการส่งเสริมผู้สูงอาย
ยุทธศาสตร์ด้านระบบคุ้มครองทางสังคมสําหรับผู้สูงอาย
ยุทธศาสตร์ด้านการบริหารจัดการเพื่อการพัฒนางานด้านผู้สูงอายุระดับชาติและการพัฒนาบุคลากรด้านผู้สูงอายุ
ยุทธศาสตร์ด้านการประมวลและพัฒนาองค์ความรู้ด้านผู้สูงอายุและการติดตามประเมินผลการ
ดําเนินการ ตามแผนผู้สูงอายุแห่งชาติ
5.5 พระราชบัญญัติผ้สู ูงอายุ พ.ศ.2546พระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546ได้บัญญัติให้ผู้สูงอายุมีสิทธิได้รับการคุ้มครอง ส่งเสริมและสนับสนุนตามกฎหมาย ตามมาตรา 11 ดังนี
ได้รับการบริการทางการแพทย์ และการสาธารณสุขที่จัดไว้ โดยให้ความสะดวกและรวดเร็วแก่ผู้สูงอายุเป็นกรณีพิเศษ
ได้รับการศึกษา การศาสนา และข้อมูลข่าวสารที่เป็ นประโยชน์ต่อการดําเนินชีวิต
ได้รับการส่งเสริมการประกอบอาชีพหรือฝึ กอาชีพที่เหมาะสม
ได้รับการพัฒนาตนเอง และการมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางสังคม การรวมกลุ่มในลักษณะเครือข่ายหรือชุมชน
ได้รับการอํานวยความสะดวกและความปลอดภัยโดยตรงแก่ผู้สูงอายุในอาคาร สถานที่ยานพาหนะ หรือการบริการสาธารณะอื่น
ได้รับการช่วยเหลือด้านค่าโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม
7.ได้รับการยกเว้นค่าเข้าชมสถานที่ของรัฐ
ได้รับการช่วยเหลือในกรณีที่ได้รับอันตรายจากการถูกทารุณกรรมหรือถูกแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบด้วยกฎหมายหรือถูกทอดทิ้ง
ได้รับการให้คําแนะนําปรึกษาหรือการดําเนินการอื่นที่เกี่ยวข้องในทางคดี หรือในทางแก้ไขปัญหาครอบครัว
ได้รับการจัดที่พักอาศัย อาหาร และเครื่องนุ่งห่มตามความจําเป็นอย่างทั่วถึง
ได้รับการสงเคราะห์เบี้ยยังชีพตามความจําเป็นอยางทั่วถึงและเป็นธรรม
ได้รับการสงเคราะห์ในการจัดการศพตามประเพณี
ได้รับบริการอื่นๆ ตามที่กรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติประกาศกาหนด นอกจากนี้ ยังได้บัญญัติให้ผู้ที่เกี่ยวข้องกบผู้สูงอายุ ได้รับสิทธิทางภาษี ตามมาตรา 16และ17
ผู้ที่บริจาคเงินหรือทรัพย์สินให้แก่กองทุนผู้สูงอายุแห่งชาติ มีสิทธินําไปลดหยอนในการ ่คํานวณภาษีเงินได้ หรือได้รับการยกเว้นภาษี สําหรับทรัพย์สินที่บริจาคแล้วแต่กรณี
ผู้ที่อุปการะเลี้ยงดูบุพการีซึ่งเป็ นผู้สูงอายุที่ไม่มีรายได้เพียงพอแก่การยังชีพมีสิทธิได้รับการลดหย่อนภาษีตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่กาํ หนดในประมวลรัษฎากร พระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ.2546มีความมุ่งหมายที จะคุ้มครองผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่60 ปี ขึ้นไปและมีสัญชาติไทยและเอื้อประโยชน์แก่ผู้สูงอายช่นการได้รับบริการทางการแพทย์และสาธารณสุข การช่วยเหลือผู้สูงอายุที่ถูกทอดทิ้ง ถูกทารุณกรรม หรือถูกแสวงหาประโยชน์อันเป็ นการกระทําที่ขัดต่อหลักสิทธิมนุษยชน
4.การเปลี่ยนโครงสร้างประชากร
สถานการณ์ผู้สูงอายุในประเทศไทยปัจจุบันสังคมไทยกาลังเผชิญ
กับการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางประชากรครั้งสําคัญ คือ การเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ
สถานการณ์ผู้สูงอายุในต่างประเทศโครงสร้างของประชากรโลกและประชากรไทยมีการเปลี่ยนแปลงที่คล้ายคลึงกันโดยที่ประชากรวัยผู้สูงอายุ อายุ 60 ปีขึ้นไป มีอัตราการเพิ่มขึ้นร้อยละ 10
ประเทศที่มีสัดส่วนของผู้สูงอายุมากที่สุดในโลก 5 ประเทศคืออิตาลี ญี่ปุ่น กรีซ เยอรมนี และสวิสเซอร์แลนด์ประเทศเหล่านี้มีลักษณะทางประชากรที่สําคัญ เช่น อัตราเกิดต่อประชากรพันคน ค่อนข้างตํ่าและมีอัตราตายต่อประชากรพันคนตํ่า
ผลกระทบจากการที่ประเทศไทยก้าวเข้าส่สังคมผู้สูงอาย
การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรเข้าสู่สังคมผู้สูงอายได้ส่งผลกระทบอย่างกว้างขวางในระดับมหาภาคได้แก่ผลต่อผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ(GDP)รายได้ต่อหัวประชากรการออม การลงทุนบประมาณของรัฐบาลและการคลังผลิตภาพแรงงานและการจ้างงาน และในระดับจุลภาค ได้แก่ผลต่อตลาดผลิตภัณฑ์และบริการด้านต่างๆ
7.ระบบบริการสุขภาพต่างๆ
แนวคิดการนําแผนระยะยาวและนโยบายของรัฐส่การปฏิบัติพยาบาลเป็ นบุคลากรสําคัญในการพัฒนางานด้านการดูแลผู้สูงอายุให้สอดคล้องกับนโยบายของรัฐและ แผนทุกระดับของรัฐ แนวทางในการดําเนินงานจึงควรจัดบริการให้กับผู้สูงอายุอย่างครอบคลุมทั่วถึงและธรรม ทั้งในระดับบุคคล ครอบครัวและชุม
แนวทางการดําเนินงานจัดบริการสุขภาพแก่ผู้สูงอายุ
โดยทั่วไป
1.เตรียมวัยผู้ใหญ่ให้มีความพร้อมเข้าสู่วัยผู้สูงอายุโดยให้ความรู้แกประชาชนวัยผู้ใหญ่ในการวางแผนดําเนินชีวิตให้เป็ นผู้มีความสุขในวัยสูงอายุ ด้วยการดูแลสุขภาพให้แข็งแร
2.พิทักษ์สิทธิ์ผู้สูงอายุให้ได้รับสิทธิประโยชน์ที่พึงได้โดยผู้สูงอายุได้เข้าถึงข้อมูลและได้รับสวัสดิการอยาง่ครบถ้วนตามสิทธิอย่างทัวถึง
3.พัฒนาระบบบริการสุขภาพและศักยภาพของสถานบริการทางสุขภาพที่ให้บริการแก่ผู้สูงอายุเช่นโรงพยาบาล รพ.สต.
4.ให้การบริการแก่ผู้สูงอายุโดยไม่ลําเอียง ส่งเสริมสนับสนุนเจตคติทางบวกแก่ประชาชนต่อผู้สูงอายุไม่เลือกปฏิบัติพัฒนาคุณภาพบริการสุขภาพอย่างเท่าเทียมในทุกพื้นที่
5.สร้างฐานข้อมูลและ/หรือพัฒนาฐานข้อมูลผู้สูงอายุที่ดูแลให้เชื่อมโยงข้อมูลกัหน่วยงานและองคืกรที่เกี่ยวข้อง
6.ให้การดูแลแบบองค์รวม ทั้งร่างกาย จิตใจ สังคมและจิตวิญญาณ ประเมิรปัญหาผู้สูงอายุอย่างครอบคลุม
พัฒนาองค์ความรู้และพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านการดูแลผู้สูงอายุโดยการศึกษาวิจัยและเปิ ดหลักสูตรด้านการพยาบาล
การดูแลผ้สู ูงอายุในสถานบริการทางสุขภาพ (Institutional care )
จัดบริการให้ผู้สูงอายุได้รับความสะดวก เช่นจัดตั้งคลินิกผู้สูงอายุ ดัดแปลงบริการแบบ”ช่องทางด่วน” สําหรับผู้สูงอายุให้เหมาะสมกบบริบท ั ของแต่สถานบริการจัดจุดบริการแบบเบ็ดเสร็จ( One stop service )
จัดสิ่งแวดล้อมให้ปลอดภัย จัดห้องนํ้าให้มีราวยึดเกาะ โถส้วมแบบนังห้อยขา ทางลาดจัดบริการที่ห้องชั้นล่างของอาคาร เพื่อหลีกเลี่ยงการใช้บันได
สนับสนุนให้สมาชิกในครอบครัวดูแลผู้สูงอายุที่บ้าน ด้วยการวางแผนจําหน่ายผู้สูงอายุที่ป่ วยกลับบ้านอย่างมีประสิทธิภาพ
การดูแลผ้สู ูงอายุ
ในชุมชน (Community Care)
1.บริการเชิงรุกโดยจัดการดูแลสุขภาพที่บ้าน(home health care)
สนับสนุนการมีส่วนร่วมของครอบครัวในการดูแลผู้สูงอาย
สนับสนุนการมีส่วนร่วมของชุมชนในการดูแลผู้สูงอายุ การเขียนโครงการ
ของบประมาณในการจัดกิจกรรมเพื่อผู้สูงอายุจากกองทุนผู้สูงอายุ
การดูแลผู้สูงอายุแบบระยะยาว ( long term care)
1.การบริการทางสาธารณสุข
*บริการการตรวจคัดกรอง ประเมินความต้องการการดูแล
*บริการดูแลที่บ้าน บริการสร้างเสริมสุขภาพและป้ องกนโรค
*บริการกายภาพบําบัด บริการกิจกรรมบําบัด และอุปกรณ์เครื่องช่วยทางการแพทย์
2.การบริการทางสังคม
*ประสานงานกบทีมสหสาขาเพื่อบริการช่วยเหลือ การปฏิบัติกิจวัตรประจําวันบริการอุปกรณ์ช่วยเหลือทางสังคมกิจกรรมนอกบ้านและอื่นๆ
3.สร้างศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ
*จัดทําข้อมูลและแผนดูแลกลุ่มเป้าหมายเป็นรายคน
*ฝึกอบรมด้านบริการ(In service training)และบริหารcare giverให้บริการเชิงรุก
*ให้บริการ Day care (ฟื้นฟูและกิจกรรมบําบัด)