พยาธิสรีรวิทยาของระบบทางเดินหายใจ : ❤
อาการหรือความผิดปกติในระบบหายใจที่พบบ่อย ⚠
- อาการไอ (cough) ⛔
เป็นกลไกสําคัญที่ร่างกายใช้ในการขับเสมหะหรือสิ่งแปลกปลอมออกจาก ทางเดินหายใจส่วนต้น มักเกิดจากการระคายเคืองจากสารระคายเคือง เช่น ควันบุหรี่ฝุ่นละออง หมอกควันก๊าซต่างๆ ลักษณะการไอ สามารถช่วยในการจําแนกโรค
2.ความผิดปกติของรูปแบบการหายใจ ⛔
• Cheyne-Stokes breathing การหายใจตื่นแล้วลึกขึ้นเรื่อยๆแล้วกับมาตื่นใหม่ และมีช่วงที่หยุด หายใจประมาณ 15-120 วินาที
• Kussmaul breathing ลักษณะการหายใจหอบลึก หายใจลําบากแบบ air hunger มักพบใน ผู้ป่วยเลือดเป็นกรดจากเบาหวาน(Diabetic ketoacidosis)
• Dyspnea หมายถึงการหายใจลําบาก
• Hyperpnea หมายถึงการหายใจเร็วและลึกกว่าปกติ
• Tachypnea หมายถึงการหายใจเร็วกว่าปกติ
• Apnea หมายถึงการหยุดหายใจ
- ภาวะหายใจลําบาก (Dyspnea) ⛔
เป็นอาการหายใจที่ใช้กล้ามเนื้อช่วยในการหายใจหรือเป็นการหายใจที่ทําให้เกิดความรู้สึกว่าหายใจไม่พอรู้สึกเห็นเหนื่อย แน่น หายใจไม่เต็มอิ่ม กลไกของเกิดภาวะหายใจลําบาก : ✅
- มีการกระตุ้นตัวรับในปอด ซึ่งมีตัวรับในปอดมี3 ชนิดได้แก่ ✅
1.1 การหดเกร็งหรือการอุดกันของทางเดินหายใจ กระตุ้น stretch receptor ในกล้ามเนื้อเรียบของหลอดลมและถุงลม หายใจลําบาก พบในโรคปอดอุดกันเรื้อรัง (COPD), โรคหืด (asthma)ปอดอักเสบ (pneumonitis) ปอดมีผังพืด (lung fibrosis)
1.2 สารที่ระคายเคืองกระตุ้น Irritant receptor ใต้เยื่อบุทางเดินหายใจ ทําให้หายใจเร็วและเกิดหลอดลมหดตัว พบในโรค
1.3 เมื่อมีการขยายของหลอดเลือดฝอยที่ปอดจาก หลอดเลือดอุดตันอักเสบ การมีเลือดคั้งที่ปอด กระตุ้น juxtapulmonary capillary receptor ทําให้หายใจเร็วตื้น
- มีการกระตุ้นการทํางานของกล้ามเนื้อช่วยหายใจให้ทำงานมากขึ้น ✅
- มีการกระตุ้นศูนย์ควบคุมการหายใจ จากภาวะพร่องออกซิเจนหรือมีภาวะคาร์บอนไดออกไซด์คั่ง พบในภาวะโลหิต จางทําให้ออกซิเจนในเลือดแดงต่ำลง หรือพบในผู้ที่มีความเครียดวิตกกังวล ✅
- ภาวะการผันแปรการระบายอากาศ แบ่งออกเป็น ⛔
4.1 การระบายอากาศน้อย (Hypoventilation) หมายถึง ภาวะที่มีการระบายอากาศของถุงลม ปอดน้อยกว่าปกติ
4.2 การระบายอากาศมาก (Hyperventilation) คือ ภาวะทีมีการหายใจหอบลึกทําให้การระบายก๊าซ CO2ที่ถุงลมมากกว่าปกติ
- ภาวะพร่องออกซิเจน แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะคือ ⛔
Hypoxia คือภาวะที่เซลล์หรือเนื้อเยื่อของร่างกายได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอ
Hypoxemia เป็นภาวะพร่องออกซิเจนในกระแสเลือด
พยาธิสรีรวิทยาของระบบหายใจ : ⚠
- การผันแปรการระบายอากาศ (Alteration in ventilation) ⛔
- การผันแปรการซึมซ่าน (Alteration in perfusion) หมายถึง การเปลี่ยนแปลงของการไหลเวียนเลือดไปยังเนื้อเยื่อต่างๆ ของร่างกายเพื่อส่ง O2และ สารอาหารเข้าสู่เซลล์และรับ CO2 และของเสียออกจากเซลล์ ⛔
- การผันแปรของการซึมซ่าน (Alteration in diffusion) แบ่งออกเป็น ⛔
3.1 การซึมซ่านที่ปอดลดลง ✅
หมายถึงความผิดปกติที่ทําให้การซึมซ่านก๊าซออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ผ่านผนังกันระหว่างถุงลมและ pulmonary capillary ลดลง
3.2 การซึมซ่านที่เนื้อเยื่อภายในอวัยวะของร่างกายลดลง ✅
การซึมซ่านที่เนื้อเยื่อของร่างกายอาศัยการซึมซ่านที่เนื้อเยื่อ (tissue perfusion) ซึ่งขึ้นอยู่กับการ ทํางานของการไหลเวียนของระบบหลอดเลือดฝอยเพื่อการแลกเปลี่ยนก๊าซและสารอาหารปัจจัยทําให้การซึมซ่าน ที่เนื้อเยื่อลดลง
- การผันแปรการหายใจระดับเซลล์(Alteration in oxygen consumption ; VO2) เกิดจาก 2 สาเหตุ ⛔
4.1 ความต้องการออกซิเจนเพิ่มสูงขึ้น เมื่อมีภาวะโลหิต เป็นพิษ(sepsis) ภาวะมีไข้
4.2 การจ่ายออกซิเจนให้เซลล์ลดลง เนื่องจากปริมาณเลือดส่งออกจากหัวใจปกติแต่มีความผิดปกติ ของการไหลเวียนเลือดจุลภาคหรือเกิดจากการไหลเวียนเลือดทั่วร่างลดลง จาก ภาวะ shock ทุกชนิด
4.3 ไมโตคอนเดรียทํางานผิดปกติ(Mitochondrial malfunction) เนื่องจากได้รับสารพิษจาก ไซยาไนด์ซึ่งไปขัดขวางการทํางานของ cytochrome oxidase
โรคของระบบหายใจที่สําคัญ ⚠
ภาวะหอบหืด (asthma) ⛔
เป็นโรคการอุดกันในท่อทางเดินหายใจชนิดที่สามารถกลับคืนสู่ภาวะปกติ ได้พบในคนทุกเพศทุกวัยสาเหตุแบ่งออกเป็น ✅
- Extrinsic asthma เกิดจากการแพ้สารภายนอก เช่น เกสรดอกไม้ ฝุ่นละออง ตัวไรในฝุ่น เศษขุย ผิวหนัง ขนสัตว์ยา อาหารจําพวกนม ไข่ กุ้ง เหล็กในของต่อ ผึ้ง
- Intrinsic asthma เกิดจากสาเหตุภายในร่างกาย เช่น การติดเชื้อทางเดินหายใจทําให้เกิดการ ระคายเคืองจนเกิดหลอดลมหดเกร็ง การออกกําลังกายมากเกินไป ได้รับ ยาแอสไพลิน มีอารมณ์ตึงเครียด
ภาวะแทรกซ้อนของโรคหอบหืด ⛔
- Status asthmaticus คือภาวะที่หลอดลมหดเกร็งรุนแรงถาวร ถ้าไม่รักษาอาจเกิดภาวะหัวใจ ซีกขวาล้มเหลวได้
- ภาวะหายใจล้มเหลว
- ภาวะปอดแฟบ
- ปอดอักเสบ
- หลอดลมอักเสบเรื้อรังและ emphysema
หลอดลมอักเสบเฉียบพลัน ( Acute bronchitis) ⛔
เป็นการอักเสบของเยื่อมูกบุของ trachea หรือ bronchus พบบ่อยใน คนทุกเพศทุกวัยส่วนใหญ่มักหายได้เองและไม่มีภาวะแทรกซ้อน เกิดจากสาเหตุ ✅
- การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน ได้แก่ ไข้หวัดใหญ่
- จากสิ่งระคายเคือง ที่พบบ่อยคือการสูบบุหรี่ฝุ่นควัน ไอเสียรถยนต์ สารเคมีรวมทังการระคาย เคืองจากน้ำย่อยในผู้ที่เป็นโรคกรดไหลย้อน
ภาวะปอดบวมน้ำ (Pulmonary edema ) ⛔
คือ ภาวะที่มีสารน้ำรั่วจาก pulmonary capillary เข้ามาใน interstitial space มากผิดปกติ จนเกินความสามารถของระบบไหลเวียนน้ำเหลืองที่จะดูดซึมกลับ จนมีสารน้ำรั่ว เข้าไปในถุงลมได้ ✅
สาเหตุ ❎
- การเสียสมดุลของ Starling force ของหลอดเลือดฝอย
- มีการทําลาย alveolar-capillary membrane ทําให้capillary permeability เพิ่มขึ้น พบในภาวะ O2 toxicity การได้รับสารพิษหรือติดเชื้อ ในปอดโดยตรงหรือมาจากกระแสเลือด
อาการและอาการแสดง ❎
• Wheezing
• Paroxysmal Nocturnal Dyspnea(PND)